«Γυρισμός. Κυκλαδικοί θησαυροί στο ταξίδι της επιστροφής». Με αυτόν τον εύγλωττο τίτλο ανοίγει από την Πέμπτη στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης και για ένα χρόνο η έκθεση του πρώτου κύματος αρχαιοτήτων της συλλογής Στερν που φτάνουν στην Ελλάδα.
Αύριο, σε κλειστό κύκλο, παρουσία του πρωθυπουργού, θα παρουσιαστούν πρώτη φορά.
Μια υφασμάτινη διαφάνεια μεσολαβεί ανάμεσα στο ιστορικό Μέγαρο Σταθάτου και τις λιτές προθήκες που φιλοξενούν 15 κυκλαδικές αρχαιότητες πρωτόφαντες, όλες από την περίφημη συλλογή Στερν, που περνά στην ιδιοκτησία του ελληνικού δημοσίου μέσα από μια συμφωνία ιστορική, χωρίς προηγούμενο, που πυροδότησε πλήθος διαμετρικά αντίθετων αντιδράσεων.
Η έκθεση θα ανοίξει αύριο από τον ίδιο τον πρωθυπουργό και από την Πέμπτη το διεθνές κοινό της Αθήνας θα μπορεί να την επισκεφθεί για έναν ολόκληρο χρόνο.
Η έκθεση παρουσιάζει σπάνια εκθέματα, που παρέχουν νέα δεδομένα στις γνώσεις μας για την πρωτοκυκλαδική τέχνη. Ανάμεσα σε αυτά περιλαμβάνονται και τύποι που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν μοναδικοί, είτε στο σύνολο είτε στα επιμέρους μορφολογικά χαρακτηριστικά τους, καθώς δεν εντοπίζονται ξανά ανάμεσα στα μέχρι τώρα γνωστά έργα της Πρωτοκυκλαδικής περιόδου.
Ειδικότερα, περιλαμβάνονται 10 μαρμάρινα ειδώλια και πέντε αγγεία κατασκευασμένα από μάρμαρο, στεατίτη και πηλό, που καλύπτουν ένα ευρύ χρονολογικό φάσμα, από τους χρόνους της Νεότερης Νεολιθικής έως και εκείνους της Πρωτοκυκλαδικής ΙΙ περιόδου (περ. 5300 – 2400/2300 π.Χ.).
Τα ειδώλια αναπαριστούν αποκλειστικά τη γυναικεία μορφή, ανήκοντας σε τύπους και παραλλαγές που αντιστοιχούν στους τεχνοτροπικούς ρυθμούς τής κάθε περιόδου (σχηματικά, προκανονικά, κανονικά), ενώ τα αγγεία αντιπροσωπεύουν μερικούς από τους χαρακτηριστικότερους τύπους σκευών ολόκληρης της Πρωτοκυκλαδικής περιόδου.
Σύμφωνα με τον διευθυντή του Μητροπολιτικού Μουσείου Τέχνης της Νέας Υόρκης Max Hollein (Μαξ Χόλαϊν):
«Η αποστολή του Μητροπολιτικού Μουσείου της Νέας Υόρκης είναι να δώσει τη δυνατότητα στο κοινό να απολαύσει και να μελετήσει την τέχνη. Είμαστε ενθουσιασμένοι για αυτή την ιστορική συνεργασία με την Ελλάδα, η οποία φέρνει μόνιμα και για πρώτη φορά μια σημαντική συλλογή κυκλαδικών αρχαιοτήτων στη δημόσια σφαίρα. Η συμφωνία αυτή βασίζεται στη μακρά και γόνιμη συνεργασία μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης και του Μητροπολιτικού Μουσείου της Νέας Υόρκης. Είμαστε ευτυχείς για τον ρόλο που διαδραματίζουμε σε μια συμφωνία προς όφελος των επισκεπτών και των μελετητών των μελλοντικών γενεών. Είμαστε βαθύτατα ευγνώμονες προς τον Leonard N. Stern, ο οποίος υποστηρίζει έμπρακτα το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης στη μελέτη αυτών των αριστουργηματικών έργων και του σχετικού αρχειακού υλικού, γεγονός που θα μας επιτρέψει την εις βάθος καταγραφή και δημοσίευση της συλλογής. Επιπλέον, είμαστε ενθουσιασμένοι που ολόκληρη η συλλογή των 161 αρχαιοτήτων πρόκειται να παρουσιαστεί στο μουσείο το 2024, στο πλαίσιο μακροχρόνιου δανεισμού. Το Μητροπολιτικό Μουσείο ευχαριστεί θερμά την Ελλάδα και το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης για τη στενή συνεργασία. Προσβλέπουμε στη συνέχιση των διαβουλεύσεών μας σχετικά με τη μελλοντική μας επιστημονική συνεργασία. Όλοι μας επωφελούμαστε από τη δημόσια έκθεση της τέχνης.»
Η έκθεση διαρθρώνεται σε τρεις χρονολογικές ενότητες που αναπτύσσονται σε ισάριθμες αίθουσες του Μεγάρου Σταθάτου και περιλαμβάνουν έργα που ταξινομούνται με βάση τα τυπολογικά τους κριτήρια και τις παραδοχές της έρευνας για τη χρονολογική αντιστοίχιση του κάθε τύπου.
Η πρώτη ενότητα περιλαμβάνει περίτεχνα και σπάνια αγγεία και ειδώλια κυρίως της Πρωτοκυκλαδικής Ι περιόδου (περ. 3200-2800 π.Χ.), καθώς και ένα νεολιθικό ειδώλιο, ώστε να γίνει αντιληπτή η καταγωγή των πρωτοκυκλαδικών ειδωλίων από τη νεολιθική ειδωλοπλαστική.
Στη δεύτερη ενότητα παρουσιάζονται αρχαιότητες της Μεταβατικής Πρωτοκυκλαδικής Ι/ΙΙ περιόδου (περ. 2800-2700 π.Χ.). Μορφές προδρομικές που προαναγγέλλουν τις ολοκληρωμένες φόρμες της επόμενης περιόδου, καθώς δύο αγγεία από λίθο και πηλό που ανήκουν σε ιδιαίτερες κατηγορίες της πρωτοκυκλαδικής τέχνης περιλαμβάνονται στην ενότητα αυτή.
Τέλος, η τρίτη ενότητα περιλαμβάνει ειδώλια του λεγόμενου κανονικού τύπου της παραλλαγής Σπεδού, της πλέον διαδεδομένης και πολυάριθμης της Πρωτοκυκλαδικής ΙΙ περιόδου (περ. 2700-2400/2300 π.Χ.), καθώς και μια μαρμάρινη προχυτική φιάλη.
Η κεντρική ιδέα και ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός της έκθεσης έγιναν από την KOIS Associated Architects. Bασικός στόχος της μελέτης ήταν η δημιουργία ισορροπίας μεταξύ των αρχαιοτήτων και του νεοκλασικού κτιρίου του Μεγάρου Σταθάτου, δύο ασύνδετα μεταξύ τους στοιχεία. Αναζητώντας τον κοινό τόπο που θα δημιουργήσει την ατμόσφαιρα συνύπαρξής τους, οι αίθουσες του Μεγάρου Σταθάτου με τους διάκοσμους καλύφθηκαν από μια υφασμάτινη διαφάνεια που φιλτράρει το φως και αποδυνάμωνει την ύπαρξη τους. Έτσι το ύφασμα γίνεται ένα φίλτρο για τη θέαση του κτιρίου και παράλληλα, ένα φόντο για την παρουσίαση των εκθεμάτων.
Την έκθεση συνοδεύει δίγλωσσος επιστημονικός κατάλογος 180 σελίδων που περιλαμβάνει εισαγωγικό κείμενο για τον πολιτισμό των Κυκλάδων της 3ης χιλιετίας π.Χ., καθώς και λεπτομερή, τεκμηριωμένη παρουσίαση των δεκαπέντε κυκλαδικών αρχαιοτήτων, μαζί με μοναδικές φωτογραφίες των ίδιων των εκθεμάτων αλλά και του κυκλαδικού τοπίου.
ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΡΩΤΟΚΥΚΛΑΔΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ
Η φύση και η σημασία του Πρωτοκυκλαδικού πολιτισμού δεν είναι εύκολο να προσδιοριστούν. Αναπτύχθηκε στα νησιά των Κυκλάδων, στο κεντρικό Αιγαίο, κατά την 3η χιλιετία π.Χ.
Η απουσία γραφής, αλλά και το γεγονός ότι μεγάλος αριθμός των αντικειμένων αυτών δεν ήρθε στο φως μέσα από συστηματικές ανασκαφές, αφήνουν ανοικτή την έρευνα για τη σημασία και τον προορισμό τους. Τα τέχνεργα όμως αυτά των νησιωτικών κοινοτήτων και ιδιαίτερα τα μαρμάρινα ειδώλια, ανοίγουν τον δρόμο για μια αποτελεσματικότερη θεώρηση των κοινωνιών της εποχής.
Δείγματα ενός πολιτισμού στο κέντρο του οποίου βρισκόταν ο ίδιος ο άνθρωπος, αποδίδουν κατά κανόνα γυμνές γυναικείες μορφές και αποτελούν την πιο χαρακτηριστική δημιουργία της πρωτοκυκλαδικής τέχνης. Παρά την αφαιρετικότητα και την απλότητα που τις χαρακτηρίζει, οι μορφές αυτές διατήρησαν το ουσιώδες και στάθηκαν η σπουδαιότερη πηγή έμπνευσης για σημαντικούς καλλιτέχνες του Μοντερνισμού.
ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΥΚΛΑΔΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ
Το Μουσείο εστιάζει στην προβολή των αρχαίων πολιτισμών του Αιγαίου και της Κύπρου, με ιδιαίτερη έμφαση στην πρωτοκυκλαδική τέχνη της 3ης π.Χ. χιλιετίας. Οι μόνιμες συλλογές του περιλαμβάνουν 3.000 αντικείμενα Κυκλαδικής, Αρχαίας Ελληνικής και Αρχαίας Κυπριακής Τέχνης, μάρτυρες των πολιτισμών που άνθησαν στον χώρο του Αιγαίου και της ανατολικής Μεσογείου από την 4η π.Χ. χιλιετία έως περίπου τον 6ο αιώνα μ.Χ.
Αποστολή του Μουσείου είναι η προβολή των πολιτισμών του Αιγαίου (από το 4.000 π.Χ.) και η διάδοση της τέχνης μέχρι τους σύγχρονους δημιουργούς, σε τοπικό και διεθνές επίπεδο. Το Μουσείο είναι ένας χώρος διαλόγου μεταξύ διαφορετικών ομάδων με σκοπό την εκπαίδευση, την έρευνα και την ψυχαγωγία.