Επέστρεψε στην Αθήνα από τις μητροπόλεις σύγχρονης τέχνης όπου εργάστηκε στο MoMA, στο Guggenheim, στο Frieze Art Fair κ.α. για να εργαστεί στην ιστορική οικογενειακή επιχείρηση χειροποίητων χαλιών που ξεκίνησε το 1900 στη Μικρά Ασία, συνδέοντας την ιστορία με τη σύγχρονη Τέχνη. Η Ηλέκτρα Σουτζόγλου, δημιουργεί ένα νέο case study, με έδρα της, συνειδητά, την Ελλάδα.
Ανεβαίνοντας στην Σκουφά και ενώ στο βάθος οι λαμαρίνες που έχουν εξαφανίσει από το αστικό πεδίο την πλατεία Κολωνακίου, τραβούν πάνω τους -κάπως οδυνηρά για τα μάτια του περαστικού- τα φώτα του δρόμου και των αυτοκινήτων, νιώθεις ότι έχεις μια φευγαλέα ψευδαίσθηση. Ότι μεταφέρεσαι από αυτή την σκληρή εικόνα, σε ένα νέο πεδίο, με μεστά χρώματα, γεωμετρικά σχήματα που έχουν κάτι που σε μαγνητίζει, με στιλπνές υφές που σε κάνουν να θες τις αγγίξεις. Δεν είναι μια μικρή οπτική παραίσθηση καταμεσής της πόλης.
Απλώς, για κλάσματα δευτερολέπτου, τα μάτια σου έχουν στραφεί προς τη βιτρίνα του αριθμού 2 στη Σκουφά και έχουν αντικρύσει ένα έργο τέχνης όχι σε καμβά, αλλά σε χαλί, κρεμασμένο πάνω στους αιμάτινα κόκκινους τοίχους. Είναι οι δημιουργίες του γνωστού εικαστικού Φίλιππου Θεοδωρίδη για το πρότζεκτ της Ηλέκτρας Σουτζόγλου που γεννήθηκε τον Δεκέμβρη του 2021 και μπαίνει ήδη με ορμή σε μια νέα εποχή όπου θα συνδυάζει την μοναδική δημιουργία χειροποιήτων (κόμπο-κόμπο) χαλιών, με την ιστορία μιας οικογενειακής επιχείρησης 120 ετών και την σύγχρονη τέχνη όπως την συναντάμε στις μητροπόλεις του κόσμου. Το Art Rug Projects by Soutzoglou.
Οχι ένα χαλί με υπογραφή σχεδιαστή, αλλά ένα έργο τέχνης
Η Ηλέκτρα Σουτζόγλου, με τον πλέον φυσικό, κυτταρικό τρόπο, δημιουργεί έναν δικό της χώρο στην σύγχρονη τέχνη: καλεί σημαντικούς Ελληνες και ξένους εικαστικούς να εμπνευστούν και να δημιουργήσουν έργα τέχνης, όχι πάνω σε καμβά ή κάποιο άλλο υλικό που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε σε αίθουσες τέχνης και γκαλερί. Η βάση είναι το χειροποίητο χαλί, που γίνεται αυτόνομο έργο τέχνης, με χαρακτήρα, μοναδικό ύφος, δημιουργεί ουσιαστικά νέες διαστάσεις, υφές και αναγνώσεις στον βιωμένο χώρο. Δεν είναι χαλιά μαζικής αναπαραγωγής που σχεδίασαν γνωστοί καλλιτέχνες για το σαλόνι (designer rug). Είναι έργα τέχνης φτιαγμένα μόνο στο χέρι, κόμπο-κόμπο, με 60% μετάξι και 40% μαλλί. Η πρώτη έκθεση του νέου πρότζεκτ, με έργα του Φίλιππου Θεοδωρίδη παρουσιάζεται στα δύο showrooms του οίκου Σουτζόγλου στην Σκουφά. Βλέπετε η Ηλέκτρα που μέχρι πριν λίγα χρόνια ζούσε στο εξωτερικό και έχει εργαστεί στον χώρο της σύγχρονης τέχνης, συγκεκριμένα σε MoMa, Guggenheim, David Zwirner Gallery, στο περίφημο Art Fair ως global head of VIP relations, αποτελεί μέρος μιας οικογένειας που πρωτοπορεί εδώ και χρόνια στον χώρο του χειροποίητου χαλιού.
Ο Μικρασιάτης επιτυχημένος παππούς που ήρθε πρόσφυγας στην Ελλάδα
Η δραστηριοποίηση του οίκου Σουτζόγλου στα χειροποίητα χαλιά συμπληρώνει φέτος ακριβώς 100 χρόνια στην Ελλάδα, ξεκίνησε όμως το 1900 από τη Μικρά Ασία, όπου ο Νικόλαος Σουτζόγλου δημιούργησε μια βιοτεχνία χαλιών στην πόλη Σπάρτη. Το 1920 ήδη απασχολούσε 3.000 υφάντριες και είχε γιγαντωθεί τόσο ώστε έκανε εξαγωγές στην Αγγλία. Ακολούθησε η προσφυγιά: αφού ο Νικόλαος έμεινε εξόριστος για δυο χρόνια στην Ανατολική Μικρά Ασία, ήρθε στην Ελλάδα στο πλαίσιο της υποχρεωτικής ανταλλαγής πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Είχε χάσει τα πάντα.
Ξεκινάει από την αρχή, προσλαμβάνει προσφυγοπούλες που είχαν εγκατασταθεί στην Υδρα και στις Σπέτσες και δημιουργεί στην Ελλάδα πλέον τη δική του μοναδική επιχείρηση. Χρόνια μετά, το 1974, ο γιος του Κυριάκος, ολοκληρώνοντας τις σπουδές του στην Αγγλία αναλαμβάνει την εταιρεία και ανοίγει ένα κατάστημα στο κέντρο της Αθήνας. Κατορθώνει γρήγορα να γίνει αυτός που εφοδιάζει με συγκλονιστικά, συχνά bespoke made χαλιά τα σπίτια των ισχυρών και πλουσίων της χώρας αποκτώντας μοναδικό κύρος διεθνώς. Πριν από ακριβώς δέκα χρόνια, το 2012, ο γιος του Νικόλαος, επιστρέφοντας από τις σπουδές του στη Βοστώνη δημιουργεί την γκαλερί χαλιών Ten Carpets η οποία επικεντρώνεται σχεδόν αποκλειστικά στα μοντέρνα χειροποίητα χαλιά καθώς και στα χαλιά επί παραγγελία. Το 2019, η Ηλέκτρα, μετά τις σπουδές της σε Βοστώνη και Νέα Υόρκη και την εργασία της σε χώρους τέχνης του εξωτερικού που καθορίζουν τις τάσεις και το τοπίο της σύγχρονης Τέχνης διεθνώς, αποφασίζει να επιστρέψει στην Αθήνα και να μπει στην επιχείρηση. Παντρεύοντας την ιστορία και την εμπειρία των 120 ετών με τη δική της προσωπική εμπειρία και το όραμα για τη σύγχρονη τέχνη δημιούργησε στο τέλος του 2021 το Art Rug Project.
Kαθώς η Ελλάδα τιμά φέτος τα 100 χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή, είναι αυτή μια ιστορία που δείχνει πώς οι πρόσφυγες, ήρθαν στην Ελλάδα και ξεκίνησαν από την αρχή για να δημιουργήσουν νέες ιστορίες, να κάνουν την δημιουργικότητα και την οικονομία της Ελλάδας να ανθίσει. Αλλά και τον πολιτισμό, τον τρόπο που υπάρχουμε.
Κόμπο κόμπο φτιαγμένα στο χέρι σε Ινδία, Νεπάλ, Πακιστάν
Μέσα στο ισόγειο της Σκουφά 2, η αττική νύχτα «Αttic Night» του Φίλιππου Θεοδωρίδη σε κάνει να στέκεσαι μαγνητισμένος, σαν να κουνάει μπροστά σου κάποιος μια μακριά αλυσίδα. Το βαθύ, πλούσιο μπλε, το μαύρο, η σχήματα που δεν διεκδικούν με εκρήξεις το βλέμμα σου. Κόμπο κόμπο φτιαγμένο στο χέρι με μετάξι, μαλλί, σε κάποια σημεία με μείξη των δυο υλικών. Το χαϊδεύεις και έχεις και την αφή σε εγρήγορση.
Η Ηλέκτρα Σουτζόγλου περνάει αρκετές μέρες της εβδομάδας μιλώντας με τους συνεργάτες του οίκου σε Ινδία, Πακιστάν, Νεπάλ για τη δημιουργία των έργων τέχνης. «Εμείς έχουμε το know how της δημιουργίας χαλιών. Ξέρουμε πώς μπορεί να μετασχηματιστεί το έργο, το σχέδιο, σε χαλί» μου εξηγεί ενώ τα μάτια μου είναι αδύνατον να αποτραβηχτούν από το στιλπνό έργο Green Interiors, με την κυριαρχία του πράσινου και το διαφορετικό σχήμα, που μου θυμίζει πολύ έργα του Γιάννη Μόραλη. «Τι σημαίνει αυτό; Τι υλικό θα βάλεις, τι ύφανση θα κάνεις, θα κάνεις carving; Συνήθως χρησιμοποιούμε 60% μετάξι, 40% μαλλί και σε κάποια σημεία μαλλί μαζί με μετάξι δημιουργώντας μια εντελώς νέα υφή. Εχουμε τη δική μας εργαλειοθήκη για να συζητήσουμε με τον καλλιτέχνη πως θα βγει πιο σωστό αυτό που έχει σχεδιάσει».
«Ο πατέρας μου ήταν ο πρώτος στην Ελλάδα που έφερε τα bespoke carpets, δηλαδή τα κατά παραγγελία χαλιά» εξηγεί η Ηλέκτρα Σουτζόγλου. «To κάνει σχεδόν 40 χρόνια οπότε έχει δημιουργηθεί μια τρομερή σχέση με τους παραγωγούς σε Πακιστάν, Ινδία και Νεπάλ. Ακόμα και μέσα στην πανδημία που δεν μπορούσαμε να πάμε να τους συναντήσουμε, επειδή μιλάμε την ίδια γλώσσα πλέον – την γλώσσα του χαλιού- τους εμπιστευόμαστε απολύτως για να υλοποιήσουν το έργο που τους ζητάμε. Μιλάω ουσιαστικά με την Ινδία κάθε μέρα για τα πρότζεκτ μας».
Υφαίνοντας πέντε μήνες κάθε art rug
Τα έργα του Art Rug Project, μπορούν να μπουν στον τοίχο, ή και στο πάτωμα, δεν αποτελούν όμως ένα designer rug. «Η παραγωγή τους, ανάλογα με την ύφανση που έχουμε επιλέξει για κάθε έργο, παίρνει γύρω στους πέντε μήνες». Κάθε έργο βγαίνει σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων. «Είναι μόνο χειροποίητα, κόμπο-κόμπο». Η επιλογή των χρωμάτων είναι μαγική, αποτελεί μια στιγμή σχεδόν ηδονική για τους καλλιτέχνες. «Υπάρχουν τα λεγόμενα color poms, φουντίτσες που έχουμε σε 2.000 διαφορετικά χρώματα. Οι επιλογές που έχει ο καλλιτέχνης είναι απίστευτα πολλές. 1.200 σε μαλλί και 900 σε μετάξι. Κάνουμε και συνδυασμούς οπότε μερικές φορές δεν ξέρεις πότε θα βγουν αυτά τα χρώματα». Ο Θεοδωρίδης δημιούργησε πέντε έργα, τρία εξ αυτών στεγάζονται στο ισόγειο της Σκουφά 2 και άλλα δυο στον πρώτο όροφο, μέσα στον χώρο του showroom της οικογενειακής επιχείρησης, σε ένα σμίξιμο που μαζί εκπλήσσει αλλά και φαίνεται απολύτως οικείο.
Με την έκθεση «Thread Variations» να συνεχίζεται ως τις 12 Φεβρουαρίου, η Ηλέκτρα Σουτζόγλου και το Art Rug Project ετοιμάζεται ήδη για το επόμενο βήμα. Αυτή τη φορά στο Βερολίνο όπου η σημαντική νέα εικαστικός των ονειρικών εικόνων Bea Bonafini θα παρουσιάσει μια σειρά έργων της σε χαλί που δημιούργησε κατόπιν πρόσκλησης της Ηλέκτρας. Διότι το πρότζεκτ αυτό, μπορεί να έχει την βάση του στην Αθήνα, όμως θα είναι διεθνές με κάθε δυνατό τρόπο, είτε αφορά τους δημιουργούς είτε τον χώρο παρουσίασης. Αυτή την άνοιξη, ο επόμενος Ελληνας δημιουργός που θα δημιουργήσει μια έκθεση για το Art Rug Project είναι ο Γιάννης Βαρελλάς, ενώ στις αρχές του 2023 θα ακολουθήσει ένας διεθνής καλλιτέχνης – το όνομα δεν αποκαλύπτεται ακόμα.
Eπιστροφή στην Αθήνα την ώρα του μεγάλου στοιχήματος
Εχει η Ηλέκτρα έναν ήρεμο ενθουσιασμό, μαζί με μια σιγουριά για αυτό που κάνει. Ενωσε δυο κόσμους που γνωρίζει και αγαπά βαθιά, δίνει στην οικογενειακή επιχείρηση των 122 χρόνων μια νέα κατεύθυνση. Και το κάνει όχι από το εξωτερικό – θα μπορούσε- αλλά από την Αθήνα. Επέστρεψε εδώ, αφήνοντας τις σημαντικές θέσεις που είχε στον χώρο της Τέχνης για την Αθήνα, μια πόλη στην περιφέρεια της σύγχρονης Τέχνης. Μεγάλη απόφαση αλλά απολύτως συνειδητή. «Το 60% των φίλων μου που σπούδασαν και έμειναν στο εξωτερικό για να εργαστούν και αν ζήσουν εκεί, αρχίζουν και επιστρέφουν στην Αθήνα» μου λέει.
Πιστεύει στην δύναμη της πόλης και των δημιουργών της, στον τρόπο που σταδιακά η πόλη αλλάζει και κυρίως αλλάζει η σχέση της με τη σύγχρονη τέχνη, προσελκύει το ενδιαφέρον κοινού και καλλιτεχνών. Είδαμε την αρχή να γίνεται με την Documenta, ο ΝΕΟΝ άλλαξε ριζικά το παιχνίδι, ατομικές εκθέσεις προσελκύουν το ενδιαφέρον, το ΕΜΣΤ ετοιμάζεται -ελπίζουμε- να βρυγχηθεί μετά την εξαιρετική έκθεση Ubuntu. Η Ηλέκτρα Σουτσόγλου ήρθε για να είναι εδώ τη στιγμή αυτής της άνθισης που έχει προκαλέσει το ενδιαφέρον και την περιέργεια του παγκόσμιου τύπου. Να είναι μέρος μιας νέας ιστορίας, στην οποία ενθέτει την ιστορία της οικογένειάς της, από τη Μικρά Ασία του 1900 ως την Αθήνα του 2022 – πίσω από τις λαμαρίνες της πλατείας Κολωνακίου.