Το βασιλικό μαυσωλείο στο Τατόι στεγάζει τους τάφους των βασιλέων Κωνσταντίνου Α’, Σοφίας και Αλεξάνδρου.
Πρόκειται για ένα νεοβυζαντινό κτήριο της περιόδου του μεσοπολέμου. Η ανέγερσή του στο Τατόι ξεκίνησε το 1936, αμέσως μετά την παλινόρθωση της μοναρχίας. Η ολοκλήρωσή του ανακόπηκε, λόγω της κήρυξης του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Αποκαθίσταται το βασιλικό μαυσωλείο στο κτήμα Τατοΐου
Το μαυσωλείο έχει τη μορφή βυζαντινού σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού και βρίσκεται σε άμεση γειτνίαση με τον νεοβυζαντινό Ναό της Αναστάσεως, έργο του τέλους του 19ου αιώνα, στο λόφο του Παλαιοκάστρου, ακολουθώντας την ίδια μορφολογία.
Το μαυσωλείο στο Τατόι είναι ισόγειο ταφικό κτίριο τετράγωνου σχήματος με κεντρικό τρούλο. Εσωτερικά οι θόλοι και ο τρούλλος προοριζόταν να καλυφθούν με ψηφιδωτά σε χρυσό φόντο.
Είναι κτίριο μικτής κατασκευής από περιμετρικές φέρουσες λιθοδομές και θόλους, σταυρθόλια και τόξα από οπλισμένο σκυρόδερμα. Είναι έργο του αρχιτέκτονα Μανώλη Λαζαρίδη ο οποίος αρχικά είχε σχεδιάσει ένα πιο σύνθετο κτίσμα. Οπως προαναφέραμε το κτίριο φιλοξενεί τους τάφους των Βασιλέως Κωνσταντίνου Α’, της Βασίλισσας Σοφίας και του Βασιλέως Αλέξανδρου και σύμφωνα με το tatoi.org οι σοροί των βασιλέων ενταφιάστηκαν την Κυριακή 22 Νοεμβρίου 1936 μετά την μεταφορά τους από τον Βασιλέα Γεώργιο από την κρύπτη της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Φλωρεντίας.
Εργασίες αποκατάστασης, για την προστασία και αισθητική αναβάθμιση του Μαυσωλείου, στο πρώην βασιλικό κτήμα Τατοΐου, έχει συμπεριλάβει στον σχεδιασμό του το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού για την ανάδειξη των μνημείων του Τατοΐου, όχι μόνο στον ιστορικό πυρήνα αλλά και στην ευρύτερη ζώνη προστασίας του κτήματος.
Η αποκατάσταση του βασιλικού Μαυσωλείου είναι μία επιπλέον παρέμβαση, στο εν εξελίξει πρόγραμμα αποκατάστασης των κτηρίων, συνολικού προϋπολογισμού, περίπου, 58.000.000 ευρώ.
Όπως δήλωσε η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη, «Η μελέτη αποκατάστασης του Μαυσωλείου, επί της οποίας γνωμοδότησε θετικά το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων, εντάσσεται στο πλαίσιο της συνολικής παρέμβασης του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού επί των κηρυγμένων διατηρητέων μνημείων του πρώην βασιλικού κτήματος. Ο στόχος μας είναι η προστασία του μνημείου, η συντήρηση και η αισθητική του αναβάθμιση, με ταυτόχρονη αποπεράτωση εκείνων των εργασιών, οι οποίες ποτέ δεν ολοκληρώθηκαν, κατά τον αρχικό σχεδιασμό.
Είμαστε ικανοποιημένοι που τα έργα που εκτελούνται στο Τατόι, υπό τον συντονισμό και την εποπτεία των αρμόδιων υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, εξελίσσονται ομαλά, με διασφαλισμένους πόρους από το Ταμείο Ανάκαμψης και με απόλυτη προσήλωση στην τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων που έχουμε θέσει. Το 2025, ο ιστορικός πυρήνας του κτήματος θα είναι έτοιμος να αποδοθεί στους πολίτες προσφέροντάς τους έναν σημαντικό πόλο αναψυχής και ευεξίας στην Αττική, καθώς και μουσειακές υποδομές που να αφηγούνται ένα μέρος της νεότερης ιστορίας της χώρας μας».
Όλα, τα επιμέρους κτίσματα του πρώην Βασιλικού Κτήματος Τατοΐου, χαρακτηρίστηκαν ως μνημεία το 2003, οπότε περιήλθαν, με τον εξοπλισμό τους, στην κυριότητα του ελληνικού κράτους. Με την ίδια απόφαση το κεντρικό τμήμα του κτήματος χαρακτηρίσθηκε ως ιστορικός τόπος. Το Μαυσωλείο εντάσσεται στη ζώνη Δ3 του κτήματος που περιλαμβάνει δραστηριότητες αναψυχής, αθλητισμού, εκπαίδευσης, γεωργίας, περιβαλλοντικής και ιστορικής ενημέρωσης.