Είναι ο μεγαλύτερος επαναπατρισμός αρχαιοτήτων στην Ελλάδα και ανοίγει μια νέα διαδικασία, όπου οι όροι «δάνειο» και «κυριότητα» μπαίνουν σε άλλη φάση. Η υπόθεση επιστροφής των αρχαιοτήτων του Στερν με νέο σπίτι το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης έχει ακόμα πολλές εκπλήξεις.
Απόλυτος αιφνιδιασμός και απορία επικρατούν από τη Δευτέρα για το πώς επί δύο χρόνια κρατήθηκαν απολύτως μυστικές, ακόμα και εντός του υπουργείου Πολιτισμού, οι διαπραγματεύσεις για να πειστεί ο Αμερικανός δισεκατομμυριούχος φιλάνθρωπος, ηγετική μορφή της εβραϊκής κοινότητας στη Νέα Υόρκη, Λέοναρντ Στερν, να «δωρίσει» τη συλλογή του στην Ελλάδα, μέσω ενός ειδικού σχήματος που δημιουργήθηκε. Είναι ο μεγιστάνας τον οποίο το «Vanity Fair» είχε χαρακτηρίσει τον Ιούλιο του 1990 τον πιο θυμωμένο άνθρωπο της Νέας Υόρκης, προειδοποιώντας: «Ο Leonard Stern δεν είναι γατάκι».
Ο Στερν προσέγγισε το Metropolitan Museum
Όπως έγραφε το iefimerida από το απόγευμα της Δευτέρας, οι διαπραγματεύσεις ήταν δύσκολες, με πολλά σκαμπανεβάσματα, ανατροπές. Στιγμές που οι διαπραγματευτές φοβήθηκαν ότι θα χαθεί η ευκαιρία, κυρίως εξαιτίας της ιδιόρρυθμης προσωπικότητας του Στερν. To όνομα, για ευνόητους λόγους, είχε κρατηθεί μυστικό τη Δευτέρα από την ελληνική κυβέρνηση, όμως ήδη από νωρίς την Τρίτη το πρωί το Associated Press μετέδιδε την είδηση και αποκάλυπτε και επισήμως το όνομα.
H υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη χειρίστηκε προσωπικά την υπόθεση επί δύο χρόνια, σε συνεργασία με την ηγεσία του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης και ελάχιστους άλλους να γνωρίζουν τι συμβαίνει. Η εμπλοκή του Metropolitan Museum κρίθηκε απαραίτητη για πλήθος λόγων: Ο ίδιος ο Στερν προσέγγισε το Μet για να δωρίσει τη συλλογή, κι αυτό αμέσως ενημέρωσε την ελληνική πολιτεία, ρωτώντας αν γνωρίζει τη συγκεκριμένη συλλογή! Επιπλέον, το Met είναι ένας διεθνής αδιαμφισβήτητος εγγυητής της διαδικασίας μετάβασης, αλλά και θα χρησιμοποιηθεί από την ελληνική πλευρά ως μια τεράστια πλατφόρμα προβολής.
Μια πλατφόρμα που μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στην πιο καυτή διεκδίκηση της Ελλάδας, αυτήν των Γλυπτών του Παρθενώνα από το Βρετανικό Μουσείο. Ως αυτή τη στιγμή το Metropolitan Museum αρνείται να προβεί σε κάποια δήλωση.
Ο Στερν, εκπρόσωποι του Met, media στην Αθήνα
Από τις 161 αρχαιότητες, οι 15 θα επιστρέψουν στην Αθήνα ως τις 15 Οκτωβρίου και θα εκτεθούν για έναν χρόνο στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, το φυσικό σπίτι τους, από την 1η Νοεμβρίου (το μοναδικό μουσείο αφιερωμένο πλήρως στον κυκλαδικό πολιτισμό αυτή τη στιγμή και με έδρα στην καρδιά της Αθήνας). Σύμφωνα με πληροφορίες του iefimerida, στα εγκαίνια θα έρθει ο ίδιος ο Λέοναρντ Στερν εκτός απροόπτου, αλλά και η διευθυντική ομάδα του Metropolitan Museum.
H αξία και η σπανιότητα των αρχαιοτήτων αυτών που δεν είναι ξεκάθαρο ως τώρα πώς βρέθηκαν στην κατοχή του Στερν, ξάφνιασε ακόμα και τους αρμόδιους υπαλλήλους του υπουργείου Πολιτισμού που τα αξιολόγησαν. Μιλούν, μεταξύ άλλων, για ένα διπλό ειδώλιο ή για ειδώλιο με ύψος πάνω από ένα μέτρο, συγκεκριμένα 132 εκατοστά, μοναδικά δείγματα της τέχνης και της τεχνικής του Κυκλαδικού Πολιτισμού της 3ης προχριστιανικής χιλιετίας και παρέχουν νέα δεδομένα στην επιστημονική γνώση αυτής της περιόδου.
H κυριότητα και το δάνειο
Αν και αναμένουμε με ενδιαφέρον την κατάθεση στη Βουλή του σχετικού νομοσχεδίου για την κύρωση της συμφωνίας που θα γίνει τη Δευτέρα από τη Λίνα Μενδώνη (συζήτηση και ψήφιση την Πέμπτη), η υπόθεση αυτή έχει μια μικρή νίκη για την ελληνική πολιτιστική διπλωματία.
Τα γλυπτά θα εκτεθούν σε ειδική αίθουσα του Metropolitan, αυτόνομα για 50 χρόνια, όμως με την αναγραφή σε κάθε ένα από αυτά ότι ανήκουν στην Ελληνική Δημοκρατία και με ισχυρή την ένδειξη «δάνειο» σε κάθε ένα από αυτά. Ουσιαστικά, η Ελλάδα αποκτά μια δική της αίθουσα μέσα στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης, τονίζει το θέμα της ελληνικής κυριότητας και δείχνει την νέα ευελιξία στο θέμα των δανεισμών.
Πώς βρέθηκαν οι αρχαιότητες στα χέρια του Stern
Με βάση τη συμφωνία που θα παρουσιαστεί στη Βουλή προς ψήφιση «τα μέρη συμφωνούν και αποδέχονται ότι το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, ως εκπρόσωπος του Ελληνικού Δημοσίου, που είναι ο αποκλειστικός κύριος των ελληνικών αρχαιοτήτων, σύμφωνα με τον ελληνικό αρχαιολογικό νόμο αναγνωρίζει το μη κερδοσκοπικό νομικό πρόσωπο "Ινστιτούτο Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού" με έδρα το Ντελαγουέρ και με καταστατικό σκοπό την προβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδας, ως κάτοχο μιας συλλογής 161 σπάνιων αρχαιοτήτων του Κυκλαδικού Πολιτισμού, η οποία παραχωρήθηκε στο Ινστιτούτο από ιδιώτη συλλέκτη της Νέας Υόρκης, δυνάμει της από 21 Ιουλίου 2022 Σύμβασης Εισφοράς ("Contribution Agreement")».
Αναμένουμε με ενδιαφέρον το κείμενο του νομοσχεδίου, καθώς, αν και πρόκειται σαφώς για μια ιστορική εξέλιξη για τον χώρο του ελληνικού πολιτισμού, έχει ενδιαφέρον να μάθουμε περισσότερα για το πώς αποκτήθηκε η συλλογή που επαναπατρίζεται, σε τι βάθος χρόνου, από ποιες πηγές και ποια είναι η εκτιμώμενη αξία της.
Επίσης, έχει ενδιαφέρον να μάθουμε περισσότερα για τη δομή και κυρίως τους επικεφαλής του Ινστιτούτου Delaware, στην κυριότητα του οποίου πέρασε από τις 21 Ιουλίου η Συλλογή Στερν. Σύμφωνα με πληροφορίες, πρόεδρος του Ινστιτούτου θα είναι ο εκάστοτε πρόεδρος του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, ενώ κορυφαίοι κυρίως Ελληνες ειδικοί με εγνωσμένο κύρος θα στελεχώσουν τις υπόλοιπες θέσεις.