Στοιχεία ασυνέχειας και σίγουρα παραδοξότητας έχει η έως σήμερα σχέση του ελληνικού πολιτιστικού τοπίου -όσον αφορά στη θέαση- και του κορωνοϊού. Με διάφορες παραστάσεις να αναβάλλονται, άλλες να κατεβαίνουν πρόωρα, το ΕΜΣΤ δέχθηκε σχεδόν 5.000 άτομα μόνο μέσα στο Σαββατοκύριακο, ενώ άλλα θεατρικά έργα συνεχίζουν τα sold out τους.
Ενα σπιράλ ακυρώσεων συναυλιών και παραστάσεων άρχισε να ξεδιπλώνεται ήδη από την προηγούμενη εβδομάδα στην ελληνική καλλιτεχνική σκηνή. Ηταν στην πλειοψηφία τους βραχύβιες εκδηλώσεις που αναβλήθηκαν ή ματαιώθηκαν λόγω του βάσιμου φόβου για τον κορωνοιό. Για την ακρίβεια, λόγω των ακυρώσεων εισιτηρίων και της κάθετης πτώσης στην αγορά τους που εύλογα προκαλεί ο παγκόσμιος κίνδυνος του κορωνοϊού. Επισήμως, μέχρι και το μεσημέρι της Δευτέρας η κυβέρνηση δεν έχει κρίνει αναγκαίο να κλείσουν θέατρα ή αίθουσες πολιτιστικών δράσεων, αν και όλοι εκτιμούν ότι είναι ζήτημα χρόνου να συμβεί, όπως έγινε για παράδειγμα στην Ιταλία. Στο σημείο αυτό είναι σημαντικό να αναλαμβάνει κάθε πολίτης την προσωπική του ευθύνη, με λογική και ευσυνείδητα να αποφασίζει πόσο και πώς θα εκτεθεί μέσα σε μεγάλο κοινό, λαμβάνοντας υπόψιν την υγεία του, το οικογενειακό του περιβάλλον και βέβαια την απερέγκλιτη τήρηση των κανόνων υγιεινής. To υπουργείο Πολιτισμού, σε ανακοίνωσή του τονίζει ότι «ακολουθεί κατά γράμμα τις οδηγίες του Υπουργείου Υγείας με το οποίο βρίσκεται σε συνεχή επικοινωνία».
Σαββατοκύριακο με ρεκόρ επισκέψεων στο ΕΜΣΤ
Η Εθνική Λυρική Σκηνή ήταν ο πρώτος δημόσιος φορέας που πήρε την απόφαση να αναβάλλει τις παραστάσεις του Σαββατοκύριακου, που περιελάμβαναν και την πολυαναμενόμενη πρεμιέρα της Πάπισσας Ιωάννας, σε σύνθεση Γιώργου Βασιλαντωνάκη, λιμπρέτο Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη και σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά. Αρμόδιοι εργαζόμενοι της Λυρικής πέρασαν ώρες στα τηλέφωνα ενημερώνοντας αναλυτικά το κοινό για την αναβολή και τη διαδικασία αντικατάστασης των εισιτηρίων ενώ σήμερα αναμένεται να αξιολογηθεί εξαρχής η κατάσταση. Μόλις δυο μέρες πριν, την Πέμπτη είχε πραγματοποιηθεί η επετειακή παρουσίαση της Νυχτερίδας, με πλήθος ιστορικών προσωπικοτήτων του λυρικού θεάτρου να τιμώνται στην αίθουσα Σταύρος Νιάρχος, παρουσία της νέας Προέδρου της Δημοκρατίας Αικατερίνης Σακελλαροπούλου και της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη.
Την ίδια ώρα, το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης σημείωνε ρεκόρ επισκέψεων (ρεκόρ για οποιαδήποτε φυσιολογική εποχή, χωρίς την φόρτιση του κορωνοϊού) μέσα στο Σαββατοκύριακο. Συγκεκριμένα το Σάββατο επισκέφτηκαν το μουσείο 1.500 άτομα και την Κυριακή 3.200 άτομα! Γεγονός που δείχνει από τη μία την πραγματική λαχτάρα του κοινού για το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, τη δικαίωση και τον ενθουσιασμό που δείχνει τώρα που άνοιξε. Και από την άλλη ότι ο κάθε πολίτης, έχει την προσωπική ευθύνη για την αντιμετώπιση του ζητήματος του κορωνοϊού, και εφόσον δεν υπάρχει απαγόρευση, δεν εγκαταλείπει τον πολιτισμό αλλά στρέφεται σε αυτόν, κυρίως αυτές τις δύσκολες στιγμές. Είναι προφανές από τις αντιδράσεις κυρίως στα social media ότι το κοινό συνομιλεί με τα έργα του ΕΜΣΤ, βρίσκει αναφορές και απαντήσεις σε πράγματα που συμβαίνουν σήμερα στη ζωή μας.
Οι παραστάσεις που συνεχίζουν τα sold out
Από το υπουργείο Πολιτισμού και το Μέγαρο Μαξίμου δεν έχει εκδοθεί κάποια οδηγία αναστολής λειτουργίας για τους χώρους πολιτισμού. Η λειτουργία συνεχίζεται κανονικά, με σημαντικές εν μέρει ακυρώσεις σε κάποιες περιπτώσεις – πρώτες δέχθηκαν πλήγμα οι παιδικές σκηνές λόγω ματαίωσης των σχολικών επισκέψεων. Ομως ουδείς φορέας προχωρεί προληπτικά σε κλείσιμο, χωρίς σχετική οδηγία από την αρμόδια πολιτική ηγεσία. Στο Εθνικό Θέατρο για παράδειγμα, ο Μακμπέθ συνεχίζει να σημειώνει sold out στην Κεντρική Σκηνή του Τσίλερ, δεν υπάρχουν ακυρώσεις, παρά μόνο ενδεχομένως λίγες κενές θέσεις από κάποιους που τελευταία στιγμή δεν πάνε. Αντίστοιχα βέβαια, άλλες παραστάσεις του Εθνικού, όπως το «Φεγγάρι από χαρτί» που έκανε πρόσφατα πρεμιέρα και δεν πρόλαβε να πάρει «φόρα» η παράσταση, έχει χαμηλές πληρότητες.
Στην ελεύθερη αγορά, πολλά είναι τα θέατρα που πραγματικά ματώνουν από τις ακυρώσεις, ενώ ακούσαμε ακόμα και για πρόωρες αυλαίες σε κάποιες παραστάσεις. Εκεί βέβαια η ευθύνη δεν είναι αποκλειστικά το κορωνοϊού, αλλά συνδέεται με την συνολικότερη πορεία των παραστάσεων ως εκείνη τη στιγμή. Υπάρχει λοιπόν το παράδοξο κάποιες παραστάσεις να συνεχίζουν να παρουσιάζονται σε κατάμεστες αίθουσες – χαρακτηριστικό είναι μεταξύ άλλων το παράδειγμα της παράστασης Master Class με τη Μαρία Ναυπλιώτου που συνεχίζει τα sold out και οι όποιες ακυρώσεις καλύπτονται αμέσως από τη λίστα αναμονής. Το ίδιο ισχύει για το «Ανθρωποι και Ποντίκια» στον Τεχνοχώρο Cartel που πρόσφατα εκθείασε και ο Guardian.
Το Σαββατοκύριακο οι περισσότερες παραστάσεις είναι η αλήθεια έγιναν μπροστά σε τριάντα ακόμα και είκοσι θεατές, με τους παραγωγούς να επιμένουν με κάθε κόστος να κρατούν ανοιχτά τα θέατρα. Λένε στο iefimerida ότι είναι καθοριστικό για την ψυχολογία του κοινού να συνεχίσουν την λειτουργία, προκειμένου να μην υπάρχει μια οριστική εγκατάλειψή τους, χωρίς να έχει ανακοινωθεί κλείσιμο των αιθουσών από την κυβέρνηση. Ακολουθούνται παντού οι κανόνες που θέτει η κυβέρνηση και βέβαια ο κάθε πολίτης φέρει την προσωπική ευθύνη να εκτιμήσει τα δεδομένα και ανάλογα με την κατάσταση της υγείας του, την ηλικία του, το περιβάλλον του, να κρίνει αν πρέπει να βρεθεί σε μια αίθουσα με πλήθος κόσμου, λαμβάνοντας όλα τα μέτρα που διαρκώς υπενθυμίζει το Υπουργείο Υγείας.
Φόβος για οικονομικό κραχ στον πολιτισμό
Με τον φόβο του καθολικού κλεισίματος των αιθουσών να είναι υπαρκτός, και την πλειοψηφία τους να έχουν ήδη σημαντικές οικονομικές απώλειες, ο κίνδυνος για οικονομικό κραχ στον πολιτισμό είναι μεγάλος. Στην ελεύθερη αγορά, αναβολή, ή κλείσιμο σημαίνει ότι θα μείνουν απλήρωτοι οι συντελεστές, οι εργαζόμενοι συνολικά που θα χάσουν τη δουλειά τους. Στους εποπτευόμενους φορείς τα πράγματα είναι διαφορετικά διότι οι εργαζόμενοι και οι συντελεστές πληρώνονται κανονικά παρά την αναστολή, ενώ υπάρχει η επιχορήγηση που τρέχει – η μείωση των εσόδων λόγω κορωνοϊού αναμένεται να συνυπολογιστεί στους προϋπολογισμούς που θα εγκριθούν στο μέλλον για αυτούς τους φορείς.
Η ελεύθερη αγορά σχοινοβατεί. Αν αναλογιστεί κανείς ότι ο Μάρτης είναι παραδοσιακά ο πλέον δυναμικός μήνας στα θέατρα, με την κίνηση να κορυφώνεται καθώς οδεύουμε προς το Πάσχα, αντιλαμβάνεται κανείς πόσο έχουν ήδη πληγεί οικονομικά οι θεατρικοί παραγωγοί και πώς το ντόμινο θα πλήξει ακαριαία τους καλλιτέχνες. Η τήρηση των μέτρων ασφαλείας, η ψυχραιμία, η πιστή εφαρμογή όσων αποφασίζει η κυβέρνηση, και βέβαια η προσωπική ευθύνη του καθενός είναι καθοριστικά.
Και φυσικά υπάρχει το φωτεινό παράδειγμα του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, που αναβλήθηκαν οι εκδηλώσεις του (θα ανακοινωθεί νέα ημερομηνία μόλις υπάρχουν τα πλήρη δεδομένα) όμως δεν κατέβασε ρολά. Συνεχίζει να παρουσιάζει τα πρότζεκτ του, διαδικτυακά, σε 16 χώρες, ενώ ταυτόχρονα εξετάσει τα κόστη, τις ζημίες και τα έσοδά μέσα σε αυτή την πρωτοφανή συνθήκη. Επίσης, η ταινία «Η Μπαλάντα της Τρύπιας Καρδιάς» του Οικονομίδης στον κινηματογράφο ΑΣΤΥ εξακολουθεί να φέρνει πλήθη θεατών στην αίθουσα.