Μέσα στον Αύγουστο κατέρρευσε το επιχείρημα των Βρετανών ότι τα Γλυπτά του Παρθενώνα είναι καλά προστατευμένα στο Βρετανικό Μουσείο. Οι κλοπές πολύτιμων αρχαιοτήτων από στέλεχος του μουσείου δίνουν νέα επιχειρήματα στην Ελλάδα, με τους Times σήμερα να πυροβολούν το Μουσείο και τον πρόεδρό του.
O Γερμανός διευθυντής του Βρετανικού Μουσείου Hartwig Fischer –θα τον θυμόμαστε για πάντα αλαζονικό να μιλά για τα Γλυπτά του Παρθενώνα- παραιτήθηκε. O υποδιευθυντής του Jonathan Williams, επίσης. Φήμες λένε ότι έχει στενέψει αφόρητα ο κλοιός και για τον πρόεδρο του Βρετανικού Μουσείου, πρώην υπουργό Οικονομίας (και λιτότητας) της κυβέρνησης Κάμερον, Τζορτζ Όσμπορν.
Στο Λονδίνο πολλοί πιστεύουν ότι σύντομα θα παραιτηθεί και ο Όσμπορν, με έναν παράγοντα να τον κρατά όμως προς το παρόν σχετικά ασφαλή στη θέση του: έχει αναλάβει τις συνομιλίες με την ελληνική κυβέρνηση για το ζήτημα των Γλυπτών του Παρθενώνα. Θυμίζουμε ότι πέρυσι το φθινόπωρο είχε γίνει γνωστό ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης μαζί τον τότε υπουργό Επικρατείας, σήμερα υπουργό Εξωτερικών Γιώργο Γεραπετρίτη είχαν συναντηθεί μαζί του σε γνωστό ξενοδοχείο για την υπόθεση.
Η σύνδεση κλοπών και Γλυπτών του Παρθενώνα
Διαβάζουμε στους Financial Times: «Η υπόθεση (της κλοπής) ξέσπασε σε μια ευαίσθητη στιγμή για τον Όσμπορν, που προσπαθεί να πετύχει συμφωνία με τον Έλληνα πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη για μελλοντική συνεργασία σχετικά με τα Γλυπτά του Παρθενώνα. Σύμφωνα με το πλάνο του Όσμπορν, μέρος των Γλυπτών που βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο θα μπορούσαν να δοθούν ως δάνειο στην Αθήνα για μια περίοδο περίπου 10 ετών, με ελληνικούς θησαυρούς να έρχονται ως αντάλλαγμα στο Λονδίνο, θεμελιώνοντας τη βάση για προσωρινές εκθέσεις», γράφει μεταξύ άλλων το άρθρο των FT.
Πώς διαπραγματεύεσαι όμως με ένα μουσείο που χάνει μέσα από τα χέρια του πολύτιμα έργα τέχνης, αλλά και βάζει κάτω από το χαλί τις έγκυρες προειδοποιήσεις ειδικών ότι κυκλοφορούν ελεύθερα προς πώληση στο Ebay αντικείμενα που είναι γνωστό ότι βρίσκονται στις αποθήκες του Μουσείου; Με καταρρακωμένη την αξιοπιστία και την επιχειρηματολογία για την μη επανένωση των Γλυπτών, με δεδομένες τις εξωφρενικές εικόνες που αντιμετωπίζαμε ως πρόσφατα με την αίθουσα των Γλυπτών πλημμυρισμένη και ανεμιστήρες στο πάτωμα να προσπαθούν να κάνουν λιγότερο επιθετική την υγρασία, είναι προφανές: το επιχείρημα και η διαπραγματευτική δύναμη της Ελλάδας έχει αλλάξει. Ούτως ή άλλως το ηθικό πλεονέκτημα το έχει κερδίσει και κατοχυρώσει, όπως καταγράφουν και οι μετρήσεις της κοινής γνώμης.
Το ιστορικό των κλοπών που σόκαραν
1993. Ο επιμελητής ελληνικών και ρωμαϊκών αρχαιοτήτων Peter Higgs προσλαμβάνεται στο Βρετανικό Μουσείο. Σύντομα γίνεται επικεφαλής του σχετικού τμήματος. Μεταξύ άλλων επιμελείται την έκθεση «Ancient Greeks: athletes, warriors and heroes» που σημειώνει μεγάλη επιτυχία στο Λονδίνο και αυτή τη στιγμή περιοδεύει σε άλλα μουσεία του κόσμου.
2016. Ο Ηiggs φέρεται ότι άρχισε να πουλάει αντικείμενα του μουσείου που βρίσκονταν στις αποθήκες. Αυτό λένε οι κατηγορίες που ξέσπασαν λίγες μέρες πριν και δημοσιεύματα στον θορυβημένο βρετανικό τύπο, αν και φυσικά οι έρευνες βρίσκονται ακόμα σε εξέλιξη. Εκτιμάται ότι τα αντικείμενα αυτά ξεπερνούν τα 1.500 και αγγίζουν τα 2.000, αναμεσά τους και ελληνικό νόμισμα. Αλλά μεσολαβούν επτά χρόνια μέχρι να φτάσουμε σε αυτή την αποκάλυψη. Ειρωνεία: στο site του μουσείου εμφανίζεταιο Higgs σε μια φωτογραφία κατά την επιστροφή γλυπτού ηλικίας 2.000 ετών στην Λιβύη.
Ιούλιος του 2016: Αναλαμβάνει διευθυντής του Βρετανικού Μουσείου ο Γερμανός ιστορικός Τέχνης Hartwig Fischer, ο πρώτος μη βρετανός διευθυντής του ιστορικού μουσείου και λαβάρου του αποικιοκρατισμού.
Φεβρουάριος του 2021. Ο Ιttai Gradel, Δανός καταξιωμένος ειδήμων και πωλητής αρχαίων πολύτιμων λίθων, ενημερώνει τον υποδιευθυντή του Βρετανικού Μουσείου Jonathan Williams ότι εντόπισε στο eBay τρία αρχαία κοσμήματα που ανήκουν στο Βρετανικό Μουσείο. Σιγή. Τέσσερις μήνες μετά ενημερώνει και τον διευθυντή, τον Fischer. Στέλνει e-mail, εκφράζει φόβους ότι κάποιος μέσα στο Μουσείο έχει βγάλει σε δημοπρασία τα αντικείμενα, προειδοποιεί ότι αυτή μπορεί να είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου.
Μάιος του 2021. Ο έμπορος αρχαιοτήτων Malcom Hay επικοινωνεί με το Μουσείο και ενημερώνει ότι αγόρασε ένα αρχαίο κόσμημα, αλλά υποψιάζεται ότι είναι κλεμμένο από το μουσείο. Το επιστρέφει τον Μάιο του 2021. Τα καμπανάκια ηχούν από παντού στο γιγαντιαίο Βρετανικό Μουσείο και στον διευθυντή που ήταν απορροφημένος με το να εφαρμόσει το χωρίς προηγούμενο σχέδιο εσωτερικής αναβάθμισης του μουσείου που θεωρητικά θα ολοκληρωθεί το 2050.
Φθινόπωρο του 2021: Το Βρετανικό Μουσείο πραγματοποιεί εσωτερική έρευνα για να εξακριβώσει αν ισχύουν οι κατηγορίες. Καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι είναι αβάσιμες. Ο Williams γράφει στον Gradel, σύμφωνα με τους New York Times, ότι όλα τα αντικείμενα που αναφέρονται ως κλεμμένα έχουν καταγραφεί και δεν προκύπτουν στοιχεία ότι μέλος του μουσείου έπραξε κάποιο αδίκημα.
Οκτώβριος του 2022. Ο Gradel επανέρχεται ένα χρόνο μετά. Ισχυρίζεται ότι ενημερώνει τον Τζορτζ Όσμπορν που έχει πρόσφατα αναλάβει την προεδρία του Βρετανικού Μουσείου. Τον Οκτώβριο του 2022 -την ίδια εποχή περίπου που άρχισε τις διαπραγματεύσεις για τα Γλυπτά του Παρθενώνα. Σύντομα ο Gradel λαμβάνει μια απάντηση: δεν υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι ισχύει αυτή η κατηγορία. Τον ίδιο μήνα, ο Fischer ενημερώνει μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Μουσείου ότι το θέμα έχει κλείσει.
Ιούνιος του 2023. Το Μουσείο αντιλαμβάνεται το μέγεθος της κλοπής. Απολύει τον Higgs. Τα πάντα αποτελούν επτασφράγιστο μυστικό. Δεν έχει ακόμα ξεσπάσει το σκάνδαλο.
16 Αυγούστου του 2023. Σοκ στη Βρετανία και στον μουσειακό χάρτη. Γίνεται γνωστό ότι στέλεχος του Βρετανικού Μουσείου -αρχικά δεν κατονομάζεται, αποκαλύπτεται το όνομά του λίγο μετά από δημοσιεύματα του βρετανικού τύπου- έκλεψε άγνωστο αριθμό αρχαιοτήτων και τα διέθεσε προς πώληση στο eBay. Η ανακοίνωση του Βρετανικού Μουσείου αναφέρει ότι «κανένα από αυτά τα αντικείμενα δεν είχε εκτεθεί πρόσφατα στο κοινό και φυλάγονταν κυρίως για ακαδημαϊκούς και ερευνητικούς σκοπούς». Ο Οσμπορν δηλώνει ότι δεν γνώριζε ως τώρα κάτι για την υπόθεση. Η αλληλογραφία με τον Gradel τον διαψεύδει.
17 Αυγούστου του 2023. Αποκαλύπτεται ότι απολύθηκε λόγω εμπλοκής στην υπόθεση ο Peter Higgs. Για την ακρίβεια η απομάκρυνσή του από το μουσείο όπου εργάστηκε για 30 χρόνια, είχε γίνει ένα μήνα πριν γίνει γνωστή η είδηση των κλοπών. Η οικογένειά του αρνείται ότι έχει την παραμικρή εμπλοκή στην υπόθεση.
Ανακοινώνεται ότι αρχίζει ανεξάρτητη έρευνα και ταυτόχρονα τίθενται σε εφαρμογή μέτρα αυστηρής επιτήρησης και ασφάλειας για τον θησαυρό του μουσείου. Επικεφαλής της έρευνας του Βρετανικού Μουσείου είναι το πρώην μέλος του ΔΣ Nigel Boardman και η αξιωματούχος της αστυνομίας Lucy D’Orsi.
Η Οργάνωση Art Recovery International γράφει στο twitter ότι μάλλον δεν είναι ασφαλές για τα Γλυπτά του Παρθενώνα να παραμένουν στο Βρετανικό Μουσείο.
18 Αυγούστου του 2023. Σύμφωνα με την αστυνομία δεν έχουν γίνει συλλήψεις για την υπόθεση της κλοπής στο Βρετανικό Μουσείο. O Dick Ellis, ιδρυτής και πρώην επικεφαλής του τμήματος της Scotland Yard για την πάταξη της παράνομης διακίνησης αρχαιοτήτων, δηλώνει σοκαρισμένος για το γεγονός ότι από το 2021 δεν ερευνήθηκε η υπόθεση όπως έπρεπε.
25 Αυγούστου του 2023. Στη σκιά του σκανδάλου παραιτείται τόσο ο διευθυντής Hartwig Fischer, όσο και ο υποδιευθυντής του Jonathan Williams. Ο Fischer λέει ότι αν παραμείνει στη θέση του θα αποτελέσει εμπόδιο για την έρευνα. Απολογείται στον Gradel. «Ζητώ συγνώμη για τα σχόλια που έκανα νωρίτερα για τον δρ. Gradel και τα αποσύρω». Αφού στην αρχή τον είχε αντιμετωπίσει σαν τον τρελό του χωριού με τις κατηγορίες που έκανε, μετά την αποκάλυψη του σκανδάλου ο Fischer είχε ισχυρισθεί ότι Gradel είχε αποκρύψει κρίσιμες πληροφορίες!
26 Aυγούστου του 2023. Οι Τimes, η εφημερίδα θεσμός, το συντηρητικό εντύπο που για χρόνια πολεμούσε το ελληνικό αίτημα επανένωσης των Γλυπτών και από πέρυσι έκανε μεγαλειώδη στροφή, αφιερώνει το editorial στην κλοπή. Επικαλείται δηλώσεις της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη για την ισχυροποίηση του αιτήματος επανένωσης των γλυπτών γράφοντας «η παγκόσμια φήμη του μουσείου βρίσκεται σε κίνδυνο». Ασκεί κριτική στο μουσείο που δεν έχει επισήμως καταγεγραμμένα σε κατάλογο τα 8 εκατομμύρια αντικείμενα που έχει στη συλλογή του. Καλεί τον Οσμπορν να κάνει τα αδύνατα δυνατά για να καθαρίσει το χάος που επικρατεί στο μουσείο.
Τέλος του 2023. Ως τότε υπόσχεται το Βρετανικό Μουσείο ότι θα έχει ολοκληρωθεί η έρευνα για τις κλοπές και θα ανακοινωθεί επισήμως. Διαρροές στον βρετανικό τύπο το πρωί της 26ης Αυγούστου γράφουν ότι ήδη βρέθηκαν κάποια αντικείμενα.Τι θα μεσολαβήσει όμως;
Η κρίσιμη συνέχεια
Ντροπιασμένο και με την ευθύνη να απολογηθεί όχι στην Βρετανία αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο, το Βρετανικό Μουσείο προσπαθεί τώρα να ρίξει φως στην υπόθεση. Δεν έχει αποκαλύψει καν τον ακριβή αριθμό των κλεμμένων, δεν έχει δώσει στη δημοσιότητα φωτογραφίες τους, όπως συνηθίζεται σε τέτοιες περιπτώσεις για να εντοπιστούν πιο εύκολα ή για να ενημερωθούν όσοι εν αγνοία τους τα αγόρασαν.
Παρόλα αυτά ο πρόεδρος του Βρετανικού Μουσείου Τζορτζ Όσμπορν λέει ότι έχει τρεις προτεραιότητες: να βρεθούν τα κλεμμένα, να αποφασισθεί αν μπορούσε να γίνει κάτι για να αποφευχθούν οι κλοπές, να γίνουν οι απαραίτητες εργασίες και επενδύσεις για να μην επαναληφθεί ξανά κάτι τέτοιο.
Με την βρετανική κυβέρνηση να μην παίρνει θέση επίσημη για το ζήτημα και τον κόσμο να κοιτάζει έκπληκτος τις εξελίξεις στο Λονδίνο, η Ελλάδα έχει ένα απρόβλεπτο σύμμαχο στην επιχειρηματολογίας της. Και ας σπεύδουν κάποιοι Βρετανοί να μας κατηγορήσουν για στεγνό οπορτουνισμό. Τα χαρτιά τα άνοιξαν πρώτοι στο τραπέζι.