Η σημασία του ενδύματος στη χριστιανική τέχνη -Θρησκευτικές εικόνες με βράκες και φουστανέλες [εικόνες] - iefimerida.gr

Η σημασία του ενδύματος στη χριστιανική τέχνη -Θρησκευτικές εικόνες με βράκες και φουστανέλες [εικόνες]

τεσσερις νεομαρτυρες
Τέσσερις νεομάρτυρες με ενδυμασία

Ποιος ο ρόλος του ενδύματος στη Χριστιανική τέχνη; Η ιστορική περίοδος κατά την οποία φιλοτεχνήθηκαν παλαιότερες αγιογραφίες με ένδυμα συμπίπτει με την απελευθέρωση από τον οθωμανικό ζυγό.

Τι σημαίνει αυτό, όταν οι πλανόδιοι ζωγράφοι της Ηπείρου άρχισαν να ντύνουν τους νέους αγίους στις εικόνες τους με φουστανέλες και οι Κρητικοί να απεικονίζουν τους δικούς τους με βράκες. Το ελληνικό κράτος είχε μόλις γεννηθεί.

ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΣΥΝΕΧΙΖΕΙ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Οι τοπικές ενδυμασίες κυριαρχούσαν σε ολόκληρο σχεδόν τον ελληνικό χώρο και οι Νεομάρτυρες απεικονίζονταν στις εικόνες ακριβώς όπως ήταν στην επίγεια ζωή τους. Οι εικόνες αυτές βρίσκονται επομένως σε άμεση συνομιλία με την κοινωνία και την εποχή κατά την οποία φιλοτεχνήθηκαν.

Οι πρώτες απεικονίσεις μαρτύρων με ενδύματα

Οπως αναφέρει η Αρχαιολόγος, Επιμελήτρια του Μουσείου Χριστιανικής Τέχνης Ηρακλειου, Εφη Ψιλάκη, λίγο μετά την επανάσταση του 1821 άρχισαν να εμφανίζονται στους ναούς οι πρώτες απεικονίσεις μαρτύρων με τις καθιερωμένες καθημερινές ενδυμασίες που συνηθίζονταν σε κάθε περιοχή, κυρίως εκτός των ορίων του νεοσύστατου ελληνικού κράτους.

Το φαινόμενο αυτό είναι περισσότερο γνωστό στην Κρήτη, με τους Τέσσερις Μάρτυρες του Ρεθύμνου που εικονίστηκαν με κρητικές βράκες στα διάχωρα (πλαίσια) της πρώτης εικόνας που φιλοτεχνήθηκε το 1836 από τον Ιω. Φραγκόπουλο, όχι όμως και στο κεντρικό θέμα. Στα διάχωρα αυτά εικονίζονται σκηνές από τον βίο και το μαρτύριό τους. Το 1838 ένας ζωγράφος από τους Χιονιάδες της Ηπείρου, ο Γ. Ζήκος, φιλοτέχνησε την πρώτη εικόνα του Αγίου Γεωργίου του Φουστανελά που γνωρίζουμε σήμερα και που επηρέασε καθοριστικά τη γενικότερη εικονογραφία των Νεομαρτύρων.

Οι πρώτες αυτές εικόνες προκάλεσαν μεγάλη εντύπωση στους πιστούς και γενικότερα στην αγωνιζόμενη κοινωνία της εποχής, καθώς δημιουργούσαν μιαν επιπρόσθετη οικειότητα με τις καθαγιασμένες μορφές των νέων μαρτύρων. Άγιοι δεν ήταν πια μονάχα εκείνοι που είχαν μαρτυρήσει σε άλλες μακρινές εποχές, δηλαδή στα χρόνια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, αλλά και οι σύγχρονοί τους, μορφές που ντύνονταν με τον ίδιο τρόπο, είχαν ζήσει στο ίδιο περιβάλλον και που χάρη στην πίστη και την αγωνιστικότητά τους είχαν ξεπεράσει το ανθρώπινο μέτρο.

ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΣΥΝΕΧΙΖΕΙ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
ΑΓΙΑ ΜΑΡΙΑ. ΚΑΡΑΤΑΣΑΙΝΑ
ΑΓΙΑ ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΤΑΣΑΙΝΑ

Νεομάρτυρες συνέχισαν να φιλοτεχνούνται καθ’ όλο τον 19ο αιώνα, ενώ συχνά οι εικόνες τους στέλνονταν και έξω από τις περιοχές στις οποίες είχαν δράσει, στην πρωτεύουσα και σε άλλα μεγάλα ελληνικά αστικά κέντρα. Παράλληλα, άρχισαν να τυπώνονται χαλκογραφίες από μοναστήρια και ιερά προσκυνήματα, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα την εξοικείωση και άλλων πιστών με τους νέους εικονογραφικούς τύπους.

Οι ελληνικές περιπέτειες του 19ου αιώνα, με ένα μεγάλο τμήμα της σημερινής ελληνικής επικράτειας να συνεχίζει να αποτελεί τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ευνόησε τόσο την απόδοση τιμής στους Νεομάρτυρες όσο και την εξάπλωση της εικονογραφίας τους. Ωστόσο, παράλληλα με τις εικόνες στις οποίες οι άγιοι ζωγραφίζονταν με παραδοσιακές ενδυμασίες, εμφανίζονταν και άλλες όπου εικονίζονταν με ρωμαϊκούς χιτώνες. Αυτό κράτησε μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα περίπου.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΕΞ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ
ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΕΞ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ
ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΣΥΝΕΧΙΖΕΙ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Σήμερα παρουσιάζεται σε ολόκληρο τον ελληνικό χώρο ένα πολύ ενδιαφέρον φαινόμενο: Πλήθος αγιογραφικών εργαστηρίων φιλοτεχνούν εικόνες Νεομαρτύρων με τοπικές ενδυμασίες, ενώ παράλληλα οικοδομούνται νέοι ναοί και οι τοπικές κοινωνίες, μαζί με την τιμή που αποδίδουν στους αγίους αυτούς, συντηρούν την ιστορική μνήμη. Ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζει η εμφάνιση για πρώτη φορά εικόνων Νεομαρτύρων που δεν είχαν ζωγραφιστεί παλαιότερα και άλλων που δεν είχαν ακόμη αποκαλυφτεί και έγιναν γνωστοί μέσα από τη μελέτη των καταδικαστικών αποφάσεων που εξέδιδαν οι οθωμανικές αρχές εις βάρος όσων επέμειναν στην χριστιανική πίστη, κυρίως κρυπτοχριστιανών και πρώην εξισλαμισθέντων. Όλοι αυτοί οδηγήθηκαν σε μαρτυρικό θάνατο. Τα σχετικά παραδείγματα των Νεομαρτύρων που δεν είχαν εικονογραφηθεί μέχρι πρόσφατα είναι πολλά και προέρχονται από όλη την Ελλάδα.

Σημειώνω χαρακτηριστικά, αναφέρει η Έφη Ψιλάκη, τον Νεομάρτυρα Μύρωνα από την Κρήτη, που μαρτύρησε στο Ηράκλειο το 1793 αλλά η πρώτη εικόνα του εμφανίστηκε μόλις το 1976, σχεδόν δυο αιώνες μετά, την Αγία Μαρία τη Μεθυμοπούλα (+1826) που η πρώτη εικόνα της ζωγραφίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1990, τους Αγίους Μαθιό (+1700) και τους Νεομάρτυρες από την Κίσσαμο (+1861) που έγιναν γνωστοί μόλις τις τελευταίες δεκαετίες.

Πώς όμως μπορούμε να δούμε συγκεντρωμένες εικόνες που απεικονίζουν Νεομάρτυρες της ελληνικής Εκκλησίας με παραδοσιακές φορεσιές, βράκες και φουστανέλες και να παρακολουθήσουμε την εξέλιξη της εικονογραφίας των Νεομαρτύρων από τα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια (δεκαετία 1830) μέχρι σήμερα.

ΜΑΝΟΥΗΛ ΣΦΑΚΙΩΝ-ΜΠΕΛΑΔΑΚΗΣ
ΜΑΝΟΥΗΛ ΣΦΑΚΙΩΝ-ΜΠΕΛΑΔΑΚΗΣ
ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΣΥΝΕΧΙΖΕΙ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Μία έκθεση για το ένδυμα

Μία ξεχωριστή έκθεση για το ένδυμα, με σπάνια έργα της χριστιανικής τέχνης παρουσιάζεται στο Μουσείο Χριστιανικής Τέχνης «Αγία Αικατερίνη Σιναϊτών» (Μουσείο Αγίας Αικατερίνης όπως το γνωρίζουν οι περισσότεροι), στο Ηράκλειο Κρήτης.

Τα έργα συλλέχθηκαν κυρίως από ναούς της Κρήτης αλλά και από την υπόλοιπη Ελλάδα και εκτίθενται στον μοναδικής ομορφιάς χώρο του Μουσείου, που στεγάζεται στον παλαιό ναό της Αγίας Αικατερίνης, χτισμένο ήδη από τον 13ο αιώνα στην αρχική του μορφή.

Η έκθεση εγκαινιάζεται στις 22 Οκτωβρίου και θα λειτουργεί έως και το τέλος του χρόνου.

Η έκθεση ««Άγιοι Βρακοφόροι και Φουστανελάδες. Εικόνες Νεομαρτύρων από την Κρήτη και άλλες περιοχές» έχει ταυτόχρονα εικαστικό, θρησκευτικό, εθνικό και κοινωνικό περιεχόμενο και ενδιαφέρον και φανερώνει την πολλαπλή σημασία του ενδύματος στη χριστιανική τέχνη. Η ορθόδοξη αγιογραφία αποτύπωσε και διέσωσε μέσα από την ενδυμασία πληροφορίες από την καθημερινότητα της κάθε εποχής, παρέχοντας πολύτιμο λαογραφικό και ιστορικό υλικό.

ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΣΥΝΕΧΙΖΕΙ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Στα έργα της έκθεσης ωστόσο, ο ρόλος της ενδυμασίας έχει μία ακόμα μεγαλύτερη βαρύτητα, καθώς πολλά από αυτά ζωγραφίστηκαν σε δύσκολες εποχές και σε περιοχές που δεν είχαν ακόμη ενσωματωθεί στο ελληνικό κράτος (19ος- αρχές 20ού αιώνα).

Όπως λέει η επιμελήτρια της έκθεσης, Δρ. Έφη Ψιλάκη «Η εισαγωγή των τοπικών ενδυμασιών στις εικόνες των Νεομαρτύρων αποτέλεσε σημαντική τομή στην εξέλιξη της θρησκευτικής ζωγραφικής κατά την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας και ιδιαίτερα κατά τον 19ο αιώνα.

ΤΕΣΣΕΡΕΙΣ ΝΕΟΜΑΡΤΥΡΕΣ
ΤΕΣΣΕΡΕΙΣ ΝΕΟΜΑΡΤΥΡΕΣ- ΦΡΑΓΚΟΠΟΥΛΟΣ

Αυτοδίδακτοι λαϊκοί καλλιτέχνες τολμούν στα δύσκολα αυτά χρόνια να απεικονίσουν τις σεπτές μορφές των ανθρώπων που έδωσαν τη ζωή τους για τη χριστιανική πίστη και την πατρίδα με τις καθημερινές φορεσιές τους και να δημιουργήσουν νέους εικονογραφικούς τύπους αλλά και νέα ηθικά πρότυπα. Η εντυπωσιακή αυτή έμπνευση αποτέλεσε αφετηρία σημαντικών εξελίξεων στον εκκλησιαστικό και στον κοινωνικό χώρο και εξέπεμψε πολλαπλά μηνύματα. Άγιος δεν ήταν πια μόνον εκείνος που είχε μαρτυρήσει σε κάποια μακρινή εποχή, όπως είναι τα χρόνια των διωγμών, άγιος μπορούσε να είναι ο συντοπίτης, ο άνθρωπος που κινούνταν στον ίδιο χώρο με τον πιστό και, μάλιστα, κατά τον ίδιο χρόνο. Ήταν εκείνος που είχε τις ίδιες αγωνίες, την ίδια πίστη, εκείνος που ντυνόταν με την ίδια φορεσιά».

ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΣΥΝΕΧΙΖΕΙ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Στην έκθεση θα δούμε 46 συνολικά αγιογραφίες από την Ελλάδα, τη Μικρά Ασία και τον Πόντο. Ανάμεσά τους ο φημισμένος Άγιος Γεώργιος Φουστανελάς από τα Ιωάννινα, ο Βρακοφόρος Άγιος Μανώλης των Σφακίων, οι Τέσσερις Νεομάρτυρες του Ρεθύμνου του Ιωάννη Φραγκόπουλου, οι φουστανελάδες Άγιοι της Σαμοθράκης, η Αγία Αργυρή της Προύσας και πολλές ακόμα μοναδικής ομορφιάς και σπανιότητας αγιογραφίες. Το παλαιότερο έργο της έκθεσης χρονολογείται από το 1836 ενώ τα νεότερα φτάνουν μέχρι τις μέρες μας.

εσωτερικο
Το εσωτερικό του μουσείου

Το Μουσείο Αγίας Αικατερίνης Ηρακλείου

Το Μουσείο Χριστιανικής Τέχνης «Αγία Αικατερίνη Σιναϊτών» είναι ένα εντυπωσιακό μουσείο καθώς, μέσα από έργα σπάνιας ομορφιάς, αποτυπώνει τις καλλιτεχνικές τάσεις και τις εξελίξεις που οδήγησαν στο θαύμα της Κρητικής Αναγέννησης του 16ου και του 17ου αιώνα και της «Κρητικής Αγιογραφικής Σχολής».

ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΣΥΝΕΧΙΖΕΙ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Μία σχολή που γνωρίζουμε μέσα από σπουδαίους δημιουργούς όπως ο Μιχαήλ Δαμασκηνός και ο Άγγελος Ακοτάντος, έργα των οποίων φυλάσσονται στο Μουσείο, ή ακόμη και ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος που ξεκίνησε ως αγιογράφος από τον Χάνδακα (σημερινό Ηράκλειο).

Ο παλαιός ναός της Αγίας Αικατερίνης, στον οποίο και στεγάζεται το Μουσείο, χτίστηκε αρχικά τον 13ο αιώνα και πήρε τη σημερινή του μορφή τον 16ο αιώνα, κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας. Υπήρξε καθολικό ενός μεγάλου μοναστηριού που εκείνα τα χρόνια υπαγόταν στην Αγία Αικατερίνη του Σινά. Από την αρχή υπήρξε κέντρο γραμμάτων, τεχνών και παιδείας καθώς στις εγκαταστάσεις του λειτουργούσε σχολή με δασκάλους καταξιωμένους λόγιους της εποχής. Αποτέλεσε επίκεντρο μιας σπουδαίας πνευματικής και καλλιτεχνικής κίνησης που παρατηρήθηκε στη βενετοκρατούμενη Κρήτη και συνδέθηκε με όλες σχεδόν τις σπουδαίες μορφές λογίων και ζωγράφων του 15ου, του 16ου και του 17ου αιώνα. Εκείνα τα χρόνια το σημερινό Ηράκλειο ήταν αναμφισβήτητα μια πόλη ζωγράφων. Μόνο κατά την περίοδο 1453-1526 εργάζονταν περισσότεροι από 120 ζωγράφοι στην πόλη και τα έργα τους εξάγονταν ακόμη και στην ιταλική χερσόνησο. Άλλοι 350 ζωγράφοι μαρτυρούνται κατά την υπόλοιπη περίοδο της Βενετοκρατίας (έως το 1669). Η συμβολή της Αγίας Αικατερίνης σε αυτήν την εντυπωσιακή καλλιτεχνική κίνηση, που γέννησε Δαμασκηνούς και Θεοτοκόπουλους, υπήρξε ασφαλώς καθοριστική.

Με την κατάκτηση της Κρήτης από τους Οθωμανούς, ο ναός μετατράπηκε σε τζαμί, το οποίο και λειτουργούσε ως το 1922. Το μουσείο λειτουργεί από το 1967 και στεγάζει τη μεγαλύτερη έκθεση Βυζαντινών Εικόνων στην Κρήτη. Ανάμεσα στα έργα που μπορεί να δει κανείς είναι και έξι αριστουργήματα του Μιχαήλ Δαμασκηνού. Ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει μία ευρύτατη συλλογή που καλύπτει μια μακρά περίοδο πολλαπλών εξελίξεων στον ελληνικό ορθόδοξο κόσμο -από τον 14ο έως και τον 19ο- και περιλαμβάνει, εκτός από σπάνιες εικόνες, έργα ξυλογλυπικής, λιθογλυπτικής, μεταλλοτεχνίας, χρυσοκεντητικής, νομίσματα (που φτάνουν στους ελληνιστικούς χρόνους), χειρόγραφα και παλαίτυπα.

Η έκθεση πραγματοποιείται στο πλαίσιο του 2ου Φεστιβάλ Κρήτης, της Περιφέρειας Κρήτης. Η δράση «Φεστιβάλ Κρήτης» πραγματοποιείται υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Μουσείο Αγίας Αικατερίνης Ηρακλείου / Πλατεία Αγίας Αικατερίνης, Ηράκλειο Κρήτης

ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΣΥΝΕΧΙΖΕΙ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Ακολουθήστε το στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο 
ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ
Tο iefimerida.gr δημοσιεύει άμεσα κάθε σχόλιο. Ωστόσο δεν υιοθετούμε τις απόψεις αυτές καθώς εκφράζουν αποκλειστικά τον εκάστοτε σχολιαστή. Σχόλια με ύβρεις διαγράφονται χωρίς προειδοποίηση. Χρήστες που δεν τηρούν τους όρους χρήσης αποκλείονται.

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ