Ζήλια, οργή, απιστία προδοσία στους Παλιάτσους. Ενα πάθος που οδηγεί στο έγκλημα σε μια ιστορία που καθηλώνει με το συγκλονιστικό της φινάλε.
Γιατί καμιά φορά τα όρια τέχνης και ζωής συγχέονται τραγικά και όλα βγαίνουν εκτός ελέγχου. Οι διάσημοι Παλιάτσοι, η εμβληματική μονόπρακτη όπερα του Ρουτζέρο Λεονκαβάλο, ανεβαίνει στη σκηνή του ΠΣΚΗ για τρεις παραστάσεις, σε συνεργασία με την Provincia di Lecce και το Politeama Greco Theatre της Ιταλίας.
«Γέλα παλιάτσο, με τον πληγωμένο σου έρωτα. Γέλα με τη θλίψη που σου ματώνει την καρδιά»
Καταξιωμένοι λυρικοί καλλιτέχνες, η Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών και το Χορωδιακό Σύνολο Ηρακλείου ζωντανεύουν επί σκηνής ένα κορυφαίο δείγμα του βερισμού (ρεαλισμού) σε σκηνοθεσία του διακεκριμένου Giandomenico Vaccari, υπό τη μπαγκέτα του διεθνούς φήμης αρχιμουσικού Μύρωνα Μιχαηλίδη.
Η επιρροή των Παλιάτσων στην ποπ κουλτούρα
Μεταξύ των λυρικών τραγουδιστών που ερμήνευσαν την άρια “Γέλα παλιάτσο”, η οποία είναι επίσης γνωστή ως “Vesti la giubba (“Bάλε το κουστούμι”), κορυφαία θέση κατέχει ο Ιταλός τενόρος Ενρίκο Καρούζο, θρυλική μορφή της όπερας των αρχών του 20ου αιώνα.
Ήταν η πρώτη λυρική φωνή που αποτυπώθηκε σε δίσκο γραμμοφώνου ενώ η γνωστή άρια που ηχογράφησε το 1907 ξεπέρασε το ένα εκατομμύριο πωλήσεις παγκοσμίως, πρώτη φορά στην ιστορία της μουσικής.
Η δύναμη της εμβληματικής όπερας είναι διαχρονική και οι σύγχρονες επιρροές της συγκλίνουν σε ποικίλες μορφές τέχνης. Κυρίως λόγω της αρχετυπικής φιγούρας του λυπημένου κλόουν που πρέπει να φορέσει τη υπερβολικά μακιγιαρισμένη μάσκα του γελωτοποιού για να συνεχίσει την παράσταση επειδή “ο κόσμος πληρώνει και θέλει να γελάσει”.
Η πρώιμη εκδοχή του the show must go on πέρασε στη μαζική κουλτούρα γιατί εξέφρασε τον καθολικό ανθρώπινο πόνο, τον πόνο που δεν έχει δικαίωμα να εκφραστεί και την ανάγκη να κρύψουμε ποιοι είμαστε και τι νιώθουμε για το χατίρι των άλλων προκειμένου να επιβιώσουμε στις σκληρές συνθήκες κάθε εποχής.
Ο Τζόκερ των κόμικς και του κινηματογράφου που μετατρέπει τον προσωπικό του πόνο σε ένα διεστραμμένο εγκληματικό υπερθέαμα δεν είναι παρά η αποδομημένη, μηδενιστική σύγχρονη εκδοχή του παλιού παλιάτσου.
Από το “Put on a happy face” της ταινίας Τζόκερ με τον Χοακίν Φίνιξ , μια πολύ εύγλωττη αναφορά στο “Βάλε το κουστούμι”, μέχρι τους τηλεοπτικούς Simpsons, στο επεισόδιο “The Italian Bob”, όπου ακούγεται ο τελευταίος στίχος της όπερας, οι Παλιάτσοι επανέρχονται και μας αιχμαλωτίζουν ξανά και ξανά.
Και από τους αδελφούς Μαρξ με την ταινία “Μια νύχτα στην όπερα” το 1935 ως τον Ρόμπερτ ντε Νίρο στη διάσημη ταινία “Οι αδιάφθοροι” το 1987, η υπαρξιακή έλξη μας για τον άνθρωπο που πονά κάτω από μια στρεβλή, κατασκευασμένη εικόνα του εαυτού του παραμένει ακαταμάχητη.
Η σκηνή όπου ο Αλ Καπόνε, τον οποίο υποδύεται ο Ντε Νίρο, παρακολουθεί δακρυσμένος τη διάσημη όπερα από το θεωρείο του ενώ ένας μπράβος του ψιθυρίζει στο αφτί την επιτυχή εκτέλεση του εχθρού του ακριβώς τη στιγμή της δραματικής κορύφωσης της άριας, είναι το τέλειο παράδειγμα σύνδεσης της μεγάλης όπερας με το γκανγκστερικό χολιγουντιανό δράμα. Είναι η στιγμή που το σαρδόνιο χαμόγελο του Καπόνε ενώνεται με την κραυγή του Κάνιο για να γράψει ιστορία στο παγκόσμιο σινεμά.
Queen και Γελα παλιάτσο
Εκεί όμως που το “Γέλα παλιάτσο” βρήκε μια από τις κορυφαίες εκφάνσεις στη σύγχρονη μουσική σκηνή είναι στο τραγούδι “Ιt’s a hard life” των “Queen”.
Οι εναρκτήριες νότες της ροκ οπερατικής μπαλάντας που συνέθεσε εξ’ ολοκλήρου ο Φρέντι Μέρκουρι το 1984 και τις ερμήνευσε σχεδόν α καπέλα, μας παραπέμπουν ευθέως στο μουσικό μοτίβο της άριας.
Στη μνημειώδη εισαγωγή ο μέγας λάτρης της όπερας τραγουδάει “I don’t want my freedom, there’ s no reason for living with a broken heart” θυμίζοντάς μας ότι το κυνήγι της αγάπης δεν είναι παρά μια μεγάλη, επίπονη, εξωφρενική και απολύτως τραγική παράσταση. Σαν όπερα. Μας το έδειξε και στο video clip του τραγουδιού, ένα μπαρόκ, αμήχανο, τρελό, υπερβολικό, γελοίο, τέλειο οπερατικό τσίρκο. Σαν κλαυσίγελος ενός παλιάτσου.
Παλιάτσοι και ο κόσμος ενός περιοδεύοντος θιάσου της Commedia dell'Arte
Σε λιμπρέτο του ίδιου του συνθέτη, η υπόθεση διαδραματίζεται στον κόσμο ενός περιοδεύοντος θιάσου που ερμηνεύει μικρές παραγωγές παλαιού ιταλικού θεάτρου (Commedia dell'Arte).
Ο Κάνιο, επικεφαλής του θιάσου, πρέπει να υποδυθεί τον γελωτοποιό έχοντας μόλις πληροφορηθεί πως η σύζυγός του Νέντα, που υποδύεται την Κολομπίνα επί σκηνής, τον απατά. Η θλίψη του γελωτοποιού, η πάλη ανάμεσα στο πρόσωπο και το προσωπείο, αποτυπώνεται σπαρακτικά στην περίφημη άρια «Ridi, Pagliaccio» (“Γέλα παλιάτσο”).
Σε αυτήν την άρια, αγαπημένη πολλών διάσημων τενόρων, ο Κάνιο μεταμορφώνεται στην τραγική φιγούρα ενός κλόουν, ο οποίος πρέπει να δώσει μια κωμική παράσταση γελώντας ενώ μέσα του ματώνει από τον πόνο και τη θλίψη που του προκαλεί η προδοσία της γυναίκας του. Ζήλια και οργή ανατρέπουν κάθε ισορροπία, η σκηνική δράση συγχέεται με την πραγματικότητα και ο Κάνιο, ο παλιάτσος, οδηγείται σε μία συγκλονιστική πράξη βίας επί σκηνής. Και έτσι «Η κωμωδία έλαβε τέλος!».
Η αριστουργηματική όπερα “Παλιάτσοι” του Ρουτζέρο Λεονκαβάλο ανεβαίνει στο Πολιτιστικό Συνεδριακό Κέντρο Ηρακλείου για τρεις παραστάσεις, σε συνεργασία με την Όπερα του Λέτσε της Ιταλίας.
Μουσική διεύθυνση Μύρων Μιχαηλίδης.
Με τη Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών και το Χορωδιακό Σύνολο Ηρακλείου.
Σκηνοθεσία Τζαντομένικο Βακάρι
Συντελεστές παράστασης:
Μουσική διεύθυνση: Μύρων Μιχαηλίδης
Σκηνοθεσία: Giandomenico Vaccari
Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών
Χορωδιακό Σύνολο Ηρακλείου
Διεύθυνση χορωδίας: Λένα Χατζηγεωργίου
Ερμηνεύουν:
Κάνιο – Dario Di Vietri (5 & 7/12), Δημήτρης Πακσόγλου (6/12)
Νέντα – Marija Jelic (5 & 7/12), Μαίρη Γουγούση (6/12)
Τόνιο – Παντελής Κοντός
Μπέππε – Αντώνης Κορωναίος
Σίλβιο – Γιώργος Κανάρης (5 & 7/12), Gangsoon Kim (6/12)