Ο μαραθώνιος έγινε σπριντ: τους τελευταίους 12 μήνες οι εξελίξεις για την επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα είναι διαρκείς και θετικές για την Ελλάδα.
Πλέον, στο τραπέζι μπαίνουν νέα επιχειρήματα: η πίεση και από το Λονδίνο για την αλλαγή του νόμου, το πολιτικό πρόσημο με την σφραγίδα της UNESCO και η... δημόσια εικόνα της Λιζ Τρας.
Τι θα πει ο Μητσοτάκης στη Λιζ Τρας
Έναν χρόνο μετά την επίσκεψή του στην Downing Street, τον Νοέμβριο του 2021, ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα επιστρέψει κομίζοντας στη νέα κάτοικο του αριθμού 10, τη Λιζ Τρας, ένα αναπάντεχο, κομμένο και ραμμένο για την περίπτωσή της επιχείρημα σε σχέση με την Επανένωση των Γλυπτών. Ένα επιχείρημα-δώρο για τη βελτίωση της εικόνας της, μια εκρηκτική ύλη για τις δημόσιες σχέσεις της νέας πρωθυπουργού που σφυροκοπείται από τον Τύπο και τις δημοσκοπήσεις.
«Σε μια εποχή που η Λιζ Τρας θα προσπαθεί να χτίσει την αξιοπιστία της και που το Ηνωμένο Βασίλειο είναι κατά κάποιον τρόπο στριμωγμένο όσον αφορά τη συνολική του εικόνα μετά την κηδεία [της βασίλισσας], θα είναι μια φανταστική χειρονομία και αυτό θα της πω», δήλωσε ο Κυριάκος Μητσοτάκης στους κυριακάτικους «Times» του Λονδίνου.
Δεν ξέρουμε αν το πολυπληθές και καλοπληρωμένο επιτελείο επικοινωνίας της Τρας τρίβει τα χέρια του ή τραβάει τα μαλλιά του…
Ο βρετανικός νόμος που εμποδίζει την επιστροφή
Δώσε μας πίσω τα Γλυπτά και όχι μόνον οι Βρετανοί -το 60% τάσσεται υπέρ της επιστροφής των Γλυπτών- αλλά η παγκόσμια κοινότητα θα σε συγχαρεί και θα ανέβεις στην πολιτική λίγκα, είναι το μήνυμα. Σκεφτείτε μάλιστα ότι ο Ελληνας πρωθυπουργός έκανε τη δήλωση στους «Times», που σε πρόσφατη σφυγμομέτρηση στους αναγνώστες του διαπίστωσε ότι το 78% των συντηρητικών Βρετανών, που προτιμούν την εφημερίδα, είναι υπέρ της επιστροφής των Γλυπτών. Επικοινωνιακά, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί αυτή η τακτική εκπληκτική, αν συγκινήσει τη Λις Τρας και αποφασίσει, επιτέλους, να αλλάξει τη νομοθεσία, που αποτελεί το πραγματικό εμπόδιο αυτή τη στιγμή για να μπούμε στην τελική φάση της συζήτησης για την Επανένωση των Γλυπτών.
Ο λόγος για το British Museum Act 1963, νόμο του Βρετανικού Κοινοβουλίου, σύμφωνα με τον οποίο το Βρετανικό Μουσείο δεν μπορεί να αφαιρεί από τις συλλογές του ευρήματα, εκτός αν έχουν υποστεί ζημιές, ή αποδειχθεί ότι λεηλατήθηκαν ή εκλάπησαν κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος. Αν επιθυμεί κάτι σχετικό, τότε πρέπει το ΔΣ να κάνει ειδικό αίτημα στο Κοινοβούλιο και να συζητηθεί εκεί η υπόθεση.
Σε κάθε περίπτωση, η απλή λύση είναι να αλλάξει ο νόμος για να λυθούν τα χέρια δημόσιων βρετανικών μουσείων που επιθυμούν να επιστρέψουν εκθέματά τους που είναι προϊόντα λεηλασίας.
Θα τολμήσει ο Κάρολος να αρχίσει τη βασιλεία του με το βλέμμα στην Αθήνα;
Μια από τις πιο δυνατές φωνές υπέρ της αλλαγής του νόμου και της άρσης αυτών των περιορισμών ανήκει στον διευθυντή του περίφημου Victoria and Albert, Tρίστραμ Χαντ. Μάλιστα, εξέφρασε αυτή τη σκέψη εντόνως και το καλοκαίρι στην Αθήνα, στο πλαίσιο του Art for Tomorrow, των «New York Times», σε ένα από τα πηγαδάκια που σχηματίσαμε στο περιθώριο του συνεδρίου στην Εθνική Πινακοθήκη.
Αυτός ο νέος παλμός, σε συνδυασμό με την Τρας που παραπαίει ψάχνοντας απεγνωσμένα σανίδες σωτηρίας, αλλά και το νεύμα που έχει κάνει στο παρελθόν ο βασιλιάς -πλέον- Κάρολος για την υπόθεση των Γλυπτών, είναι ο νέος άσος στο μανίκι του πρωθυπουργού. Αν και μοιάζει αφελές ή πολύ ρομαντικό να πιστεύουμε ότι ένα από τα πρώτα σημεία της βασιλείας του Καρόλου θα είναι η επιστροφή των Γλυπτών.
Βέβαια, αυτό το νέο «δέλεαρ» προς την Downing Street που βγαίνει στο τραπέζι μοιάζει να μειώνει το πραγματικό βάθος του πάγιου ελληνικού αιτήματος. Να το χρησιμοποιεί ευκαιριακά ως ένα όπλο δημοσίων σχέσεων για να πείσει την πρωθυπουργό Τρας. Θα πιάσει; Και, κυρίως, το έχει ανάγκη αυτή τη στιγμή η Ελλάδα, που έχει μπει στον αγώνα της επανένωσης με τα ισχυρότερα όπλα που είχε ποτέ;
Πώς μπορεί το Charities Act 2022 να αλλάξει τα δεδομένα και τον νόμο
Μια ακόμα συγκυρία, όμως, δίνει νέα φόρα στις ελληνικές κινήσεις. Ο λόγος για τον Charities Act 2022, που ψηφίστηκε τον Φεβρουάριο και θα αρχίσει να εφαρμόζεται σε λίγο καιρό, σύμφωνα με τον οποίο τα μέλη του ΔΣ σε μουσεία και γκαλερί σε Αγγλία και Ουαλία θα έχουν τη χωρίς προηγούμενο εξουσία να επιστρέφουν αντικείμενα, «αν έχουν την ισχυρή ηθική υποχρέωση να το κάνουν». Το ερώτημα είναι αν μπορεί αυτή η διάταξη να αλλάξει τα δεδομένα για το Βρετανικό Μουσείο.
Στη μεγάλη, διαρκή εικόνα, όπως σφυρηλατήθηκε με ημερομηνίες-σταθμούς από τις 29 Σεπτεμβρίου 2021, αυτό που έχει αλλάξει σαφώς είναι οι προσδιορισμοί που συνδέουν το αίτημα της Ελλάδας. Πλέον, δεν είναι μόνο ένα αίτημα επιστημονικό, εθνικό, ηθικό. Είναι ένα αίτημα πολιτικό, κυβερνητικό, διεθνές. Και εδώ βρίσκεται η καρδιά του ζητήματος -την οποία προφανώς προσφέρει ως λύση ο Μητσοτάκης στην Τρας. Ένα αίτημα οικουμενικό.
«Είναι ένα διαχρονικό και επίκαιρο αίτημα της απανταχού κοινωνίας των πολιτών και έχει γίνει συνώνυμο της διεθνούς απαίτησης για καθολικό σεβασμό και προάσπιση της πολιτιστικής κληρονομιάς της ανθρωπότητας», λέει χαρακτηριστικά η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη.
Ο Τζον Λέφας και τα 12.000.000 ευρώ
Την ίδια ώρα, έχει μπει δυναμικά στη διεκδίκηση με τα δικά του όπλα ο μεγιστάνας των πλαστικών, Τζον Λέφας. Είναι διατεθειμένος να επενδύσει, σύμφωνα με πληροφορίες, ως και 12.000.000 ευρώ για να επιτευχθεί ο στόχος, που αποτελεί τη νέα «Μεγάλη Ιδέα» της Ελλάδας.
Όλα ξεκίνησαν το 2018, όταν διάβασε σε μια βρετανική εφημερίδα ότι μπήκε στο συρτάρι από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ και τον τότε αναπληρωτή υπουργό Πολιτισμού, Νίκο Ξυδάκη, η μελέτη του δικηγορικού γραφείου των Τζέφρεϊ Ρόμπερτσον, Νόρμαν Πάλμερ, Αμάλ Κλούνεϊ με τις προτάσεις για τη νομική -όχι δικαστική- διεκδίκηση των γλυπτών.
Ο Λέφας συναντήθηκε με τον Ρόμπερτσον δύο φορές, μέσα στην αίθουσα Duveen του Βρετανικού Μουσείου, και συζήτησαν την υπόθεση.
Ο δισεκατομμυριούχος ήθελε να χρηματοδοτήσει τις κινήσεις που θα μπορούσαν να γίνουν για να εφαρμοστεί η μελέτη, κάτι που δεν ήταν προφανώς εφικτό. Ετσι χρηματοδότησε τη συγγραφή ενός βιβλίου για την υπόθεση από τον έγκριτο νομικό, το «Who owns history». Ταυτόχρονα, εργάστηκαν προκειμένου το ζήτημα να μπει στην πολιτική ατζέντα του Ηνωμένου Βασιλείου και να φτάσει στο Κοινοβούλιο.
Πώς παραλίγο να μπει το ζήτημα των Γλυπτών στη Βουλή προς συζήτηση -Η απρόσμενη ατυχία
Οι ατυχίες ήταν μεγάλες, η υπόθεση «βομβαρδίστηκε» νωρίς: η βουλευτής από τη Σκωτία Μάργκαρετ Φεριέ πείσθηκε να φέρει την υπόθεση προς συζήτηση στη Βουλή! Όλα ήταν έτοιμα, αλλά το βράδυ πριν από τη συζήτηση η Φεριέ αρρώστησε με κορωνοϊό και επέστρεψε στην πατρίδα της με το τρένο. Λίγες μέρες αργότερα παραιτήθηκε, αφού ξέσπασε σκάνδαλο για το γεγονός ότι ταξίδεψε με δημόσιο μέσο μεταφοράς ενώ είχε προσβληθεί από τον ιό.
Ο Λέφας δεν απογοητεύτηκε. Συνέχισε με την ιδέα μιας μεγάλης εκδήλωσης -με καλεσμένους, μεταξύ άλλων, το ζεύγος Κλούνεϊ-, στο Μουσείο της Ακρόπολης, για την παρουσίαση του βιβλίου και έναν παγκόσμιας εμβέλειας προβολέα πάνω στο ελληνικό αίτημα.
Η εκδήλωση ήταν προγραμματισμένη για τον Οκτώβριο του 2021. Τελευταία στιγμή σχεδόν αναβλήθηκε, καθώς ενημερώθηκαν από το Μέγαρο Μαξίμου ότι ο Ελληνας πρωθυπουργός θα επισκεφθεί το Λονδίνο και στη συνάντησή του με τον Τζόνσον θα θέσει το ζήτημα…
Αρα, όλη η προσοχή έπρεπε να πέσει σε αυτή την επίσκεψη. Και δικαίως, αφού σήκωσε ένα κύμα δημοσιότητας και στρίμωξε το Βρετανικό Μουσείο, που άρχισε να επιδίδεται σε ένα μπαράζ νέων δηλώσεων, που συχνά το εγκλώβισαν. Είναι χαρακτηριστικό ότι η σύζυγος του πρωθυπουργού, Μαρέβα Γκραμπόφσκι Μητσοτάκη, σε συνέντευξή της στους «Financial Times», ανέφερε λίγο πριν από τη συνάντηση ότι το καλύτερο βιβλίο που είχε διαβάσει το τελευταίο χρόνο είναι το «Who Owns History?». «Είναι ένα πολύ πειστικό, ηθικό και νομικό επιχείρημα για τον λόγο που τα Γλυπτά του Παρθενώνα ανήκουν στην Ελλάδα», είπε χαρακτηριστικά.
Τα Γλυπτά στο αμερικανικό Κογκρέσο και τον ΟΗΕ
Ο πρωθυπουργός είναι έκτοτε αποφασισμένος να κάνει το ζήτημα μια από τις σημαίες της εξωτερικής του παρουσίας και ρητορικής, αμέσως μετά το ζήτημα των Ελληνοτουρκικών και της θρυαλλίδας που παραμονεύει εκεί.
Τον ακούσαμε να μιλάει για τα Γλυπτά μέσα στο Αμερικανικό Κογκρέσο, τον ακούσαμε να το θέτει και πριν από λίγες μέρες στην ομιλία του στα Ηνωμένα Εθνη. Το πρόσημο του κυβερνητικού, του πολιτικού κυριαρχεί, με τη βρετανική κυβέρνηση -έστω αυτή του Τζόνσον- να επιμένει ότι είναι θέμα που πρέπει να λυθεί μεταξύ των δύο μουσείων.
Φυσικά, και αυτή η βρετανική εμμονή -στρουθοκαμηλισμός στην ουσία- έχει καταπέσει διεθνώς, από τις 29 Σεπτεμβρίου του 2021. Τότε που καταρρίφθηκε με ομόφωνη απόφαση της Διακυβερνητικής Επιτροπής της UNESCO για την Προώθηση Επιστροφής Πολιτιστικών Αγαθών στις χώρες προέλευσης. Η ιστορική απόφαση λέει ξεκάθαρα ότι πρόκειται για διακυβερνητική υπόθεση, στην αρμοδιότητα της βρετανικής κυβέρνησης. Μάλιστα, η επιτροπή εξέφρασε την απογοήτευσή της για μη εφαρμογή των σχετικών συστάσεων.
Τον Δεκέμβριο του 2021 η απόφαση διαβιβάστηκε στα Ηνωμένα Εθνη, ενώ επικυρώθηκε τον Μάιο του 2022 στη Σύνοδο της UNESCO από όλες τις συμμετέχουσες χώρες. Είναι προφανές ότι τα δεδομένα για τη συζήτηση έχουν αλλάξει.
Εν τω μεταξύ, η υψηλών συμβολισμών κίνηση της περιφερειακής κυβέρνησης της Σικελίας και της Ιταλικής Δημοκρατίας να επιστρέψουν το θραύσμα Fagan τράβηξε τα φώτα της δημοσιότητας διεθνώς και αύξησε το ποσοστό υποστήριξης για την επανένωση των Γλυπτών. Όταν το θραύσμα από το πόδι της θεάς Αρτέμιδος ενώθηκε με τα υπόλοιπα τμήματα της ανατολικής ζωφόρου του Παρθενώνα, το όνειρο, το όραμα, έγινε απτό. Αρα, εφικτό.
Ακριβώς 40 χρόνια μετά τη Μελίνα
Εν τω μεταξύ, ακριβώς σαράντα χρόνια μετά την πρώτη φορά που έθεσε στα Ηνωμένα Εθνη το ζήτημα η ίδια η Μελίνα Μερκούρη, στη διάσκεψη στο Mondiacult του 1982, η Λίνα Μενδώνη το επανέφερε στο Μεξικό προ ημερών.
«Ο Παρθενώνας, το μνημείο-σύμβολο της UNESCO, αποτελεί την πλέον εμβληματική περίπτωση ενός μνημείου, εγγεγραμμένου στον Κατάλογο της Παγκόσμιας Κληρονομιάς, η ενότητα και η ακεραιότητα του οποίου δεν μπορεί να παραμένει ως σήμερα διαμελισμένη και διαταραγμένη. Η διατήρηση της αυθεντικότητας, της ενότητας και της ακεραιότητας της πολιτιστικής κληρονομιάς», είπε η υπουργός Πολιτισμού, «συνεπάγεται την από κοινού, όλων μας, υπεράσπισή της απέναντι στην κλοπή, τη λεηλασία, τον βανδαλισμό και το παράνομο εμπόριο, όχι μόνο σε περιόδους ειρήνης αλλά και σε εκείνες των ένοπλων συρράξεων. Απαιτείται σήμερα μία συντονισμένη διεθνή δράση για την επιστροφή των πολιτιστικών αγαθών στους νόμιμους ιδιοκτήτες τους και στους τόπους προέλευσής τους. Και αυτό αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σημασία όταν πρόκειται για μνημεία εξέχουσας σημασίας, μνημεία-σύμβολα των ιδρυτικών αρχών και των κοινών αξιών, τις οποίες μοιράζεται η παγκόσμια κοινωνία των πολιτών, που εκπροσωπούνται στα Ηνωμένα Εθνη».