Η Ευρώπη τα τελευταία χρόνια υποκλίνεται στην ακατάτακτη τέχνη, στο εντελώς προσωπικό και πληθωρικό ύφος του Ελληνα δημιουργού Ευριπίδη Λασκαρίδη. Τώρα, είναι η ώρα να παρουσιάσει σε παγκόσμια πρεμιέρα το νέο του έργο στη Μικρή Επίδαυρο. Μια κωμική... τραγωδία.
«Toυρνέ». Ο Ευριπίδης Λασκαρίδης επέλεξε για τίτλο της νέας του παράστασης που κάνει παγκόσμια πρεμιέρα στην Μικρή Επίδαυρο (29 και 30 Ιουλίου), μια λέξη από αυτές που έχουμε κατατάξει στο νοσταλγικό, παλιακό μας λεξιλόγιο. Μια λέξη που αναφέρεται στις περιοδείες θιάσων και καλλιτεχνών ανά την Ελλάδα, όχι κάτι το λαμπερό και «επιδραστικό», αλλά με τη φθορά της κανονικότητας και των απλών εργαλείων της παραστατικής Τέχνης. Με το πρόσημο του χειροποιήτου.
Επιστρέφει λοιπόν ο Ευριπίδης Λασκαρίδης από την παγκόσμια περιοδεία του στα μεγαλύτερα θέατρα της Ευρώπης, έχοντας στο αρχείο του δεκάδες νέα αποκόμματα αποθεωτικά από τον διεθνή Τύπο, και πηγαίνει στο πανέμορφο θέατρο της Μικρής Επιδαύρου με τη δική του «Τουρνέ» (πραγματοποιείται με την υποστήριξη του Οργανισμού ΝΕΟΝ). Ένα έργο στο οποίο ακουμπάει όσα έχει μάθει, όσα έχει νιώσει, όλα όσα είναι, πηγαίνοντας ακόμα παραπέρα. Πηγαίνοντας στην εξέλιξη του σκηνικού του κώδικα εντάσσοντας τον ξεκάθαρο λόγο, τις λέξεις, πιο πολύ από ποτέ.
Είμαστε σκλάβοι των λέξεων, ακόμα;
Οσοι έχουν δει παραστάσεις του γνωρίζουν ότι δεν είναι το κείμενο, οι λέξεις, αυτά που πρωταγωνιστούν. Είναι η κίνηση, η οργιαστική σκηνογραφία, τα πρόσωπα που φτιάχνει επί σκηνής σαν γλυπτά σύγχρονης Τέχνης. Γιατί ο Λασκαρίδης είναι ο δημιουργός όπου ισότιμα συνυπάρχουν οι ιδιότητες του σκηνοθέτη, του χορογράφου, του επιμελητή της εικόνας, του εικαστικού, της σύνθεσης. Φωνές σαν παραμορφωμένες έφταναν πάντα στα αυτιά μας στις θέσεις των θεατών, όσο τον βλέπαμε άφωνοι επί σκηνής σε στιγμιότυπα γκροτέσκα, που θυμίζουν τσίρκο ή μεγαλειώδεις αίθουσες μουσείων, ή θρυλικά μπαρ της Ευρώπης, ή εμβληματικές queer φυσιογνωμίες. Όπως προειδοποιεί όμως το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, η γλώσσα της Τουρνέ θα είναι τολμηρή.
Αναμένουμε αυτή την εισβολή της γλώσσας, ακόμα περισσότερο της τολμηρής γλώσσας, στο σύμπαν του Λασκαρίδη με ενδιαφέρον. Δήλωνε πάντα υπερασπιστής, θαυμαστής των ανοιχτών νοημάτων και τον θυμάμαι να μου λέει πριν από πέντε χρόνια «καταλαβαίνω την ανάγκη να βάζουμε όρους για να επικοινωνούμε πιο εύκολα, αλλά ταυτόχρονα τρέμω όταν βλέπω τις λέξεις να μας κάνουν σκλάβους. Αυτό συμβαίνει συχνά κυρίως στην Ευρώπη που φοβάται ακόμα και τη σκιά της. Ολοι θέλουμε για τον εαυτό μας έναν τίτλο, ένα χρίσμα, μια θέση όμως είναι ζωτικής σημασίας να μείνουμε ακατάτακτοι».
Μια (σαν αρχαία) κωμική τραγωδία
Τι ωραία. Η μυθολογία και η διαδρομή του Λασκαρίδη συναντούν τη μυθολογία και τις σκιές της Επιδαύρου και γίνονται νέο λεξιλόγιο πέρα από εικόνα, κίνηση, αίσθημα. Για πρώτη φορά σε παράστασή του θα υπάρξει οθόνη με υπότιτλους! Κάτι νέο γεννιέται για αυτόν τον τολμηρό αναγεννησιακό δημιουργό και γίνεται στην Επίδαυρο. Έναν χώρο που γνώρισε νωρίς, ήδη από φοιτητής της Σχολής Θεάτρου Κάρολος Κουν, με τον δάσκαλό του Μίμη Κουγιουμτζή να τον σπρώχνει να δοκιμάσει σπουδαίους ρόλους και να πατήσει από νωρίς στην Επίδαυρο. Τότε που υπηρετούσε την κλασική θεατρική φόρμα.
Στο τέλος του πρώτου έτους τον κάλεσε ο Κουγιουμτζής να συμμετάσχει στον χορό στον «Πλούτο» του Αριστοφάνη. «Ηταν η δεύτερη χρονιά που παιζόταν. Είχε φύγει ο Ιερώνυμος Καλετσάνος που είχε ένα μικρό σολάκι και πήρα τον “ρόλο” του. Ημουν πανευτυχής που ξεχώριζα έστω και για τριάντα δεύτερα», μου έλεγε στο παρελθόν. Μετά εμφανίστηκε στον «Μικρό Πρίγκιπα» και στο τρίτο έτος «μου έδωσε ο Μίμης τον ρόλο του Φρύγα στον “Oρέστη” που ανέβασε με τον Κιμούλη και την Πιττακή». Είναι ο ρόλος για τον οποίο προτάθηκε για το βραβείο καλύτερου ηθοποιού από την Ενωση Κριτικών Θεάτρου. Βρέθηκε να παίζει στην Επίδαυρο. «Αφού έπαιξα εκεί μετά είπα “πω πω, είναι δυνατόν να παίζεις στην Επίδαυρο και όταν βγαίνεις στο ιερό κοίλο να σκέφτεσαι μόνο ότι είναι μια δουλειά που πρέπει να κάνεις και όχι ότι είσαι εκεί, σε αυτόν τον χώρο;”. Aυτή η σκέψη λοιπόν με συνοδεύει πάντα. Αυτό που κυριαρχεί μέσα μου είναι ότι είναι μια δουλειά που πρέπει να γίνει ανεξάρτητα από τον χώρο που βρίσκομαι».
Με τι ευκολία έρχονται οι «από μηχανής θεοί»
Τώρα, με αφορμή την «Τουρνέ» ο Ευριπίδης Λασκαρίδης λέει:«Στο Θέατρο Τέχνης έμαθα την ερμηνεία στα ανοιχτά θέατρα. Κοιτώντας από την κουΐντα γνώρισα τους άγραφους κώδικες της καλοκαιρινής περιοδείας. Πάνω και γύρω απ’ τη σκηνή. Το αρχαίο δράμα και η κωμωδία δεν ήταν ένα σώμα κειμένων αλλά το σώμα του χορού, οι επιτονισμοί των πρωταγωνιστών, οι ρυθμοί των μουσικών, τα σπετσάτα, οι κόθορνοι και τ’ αχυρένια σκηνικά. Παρέα με τους πρώτους παραθαλάσσιους έρωτες ανακάλυψα το τραγικό “μέγεθος" και διάφορα ιερά τέρατα. Στο μεταξύ, μου τράβηξε απ' την αρχή το ενδιαφέρον το μαστοριλίκι της κατασκευής σπαραξικάρδιων θρήνων αλλά και χοντροκομμένων χωρατών. Ξαφνιάστηκα, επίσης, βλέποντας με τι ευκολία έρχονταν οι "από μηχανής θεοί"».
Τα έργα που δημιουργεί είναι πάντα site specific. Διαμορφωμένα με βάση τον χώρο. Αλλωστε έχει σπουδάσει και Αρχιτεκτονική. «Για δύο χρόνια έκανα όλη μέρα τη διαδρομή από το υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης στο Πολυτεχνείο και από εκεί στη σχολή του Τέχνης. Ένα τρίγωνο εξοντωτικό. Μέχρι που έπαθα υπερκόπωση, μπήκα στο νοσοκομείο και εκεί πήρα την απόφαση ότι δεν μπορώ να συνεχίσω να κάνω και τα δύο», μου έχει αφηγηθεί. Επέλεξε το θέατρο Τέχνης. Δύσκολη απόφαση; «Ο Μίμης Κουγιουμτζής, ο δάσκαλός μου με πήρε δίπλα του από το τέλος κιόλας του πρώτου έτους και στο θέατρο και το πρόγραμμά μου ξεκινούσε στις 8 το πρωί και τέλειωνε στις 12 το βράδυ. Καθάριζα τη σκηνή, βοηθούσα στις πρόβες, κρατούσα σημειώσεις πλάι στον σκηνοθέτη, πήγαινα στη σχολή, έκανα πρόβες με συμφοιτητές μου, επέστρεφα στο θέατρο, έκοβα εισιτήρια, μετά την παράσταση καθόμουν για να καθαρίσω τη σκηνή, να απλώσω τα ρούχα».
Το θέατρο του σαλτιμπάγκου, του εργάτη της Τέχνης
Πώς άντεξε αυτή την πειθαρχία την στρατιωτική στο θέατρο Τέχνης, χωρίς να επαναστατήσει; «Ένα θα σου πω. Πετούσα στα σύννεφα που με είχε επιλέξει ο Μίμης από το έτος μου για να είμαι στις παραστάσεις, να παρακολουθώ τις πρόβες, να τον βοηθώ. Δεν παραπονέθηκα ποτέ, πετούσα τη σκούφια μου». Ρώτησε ποτέ τον Κουγιουμτζή γιατί τον επέλεξε; «Ποτέ. Όμως κατάλαβα ότι κάποιες “ποιότητές” μου ήταν κοντά σε αυτό που εκείνος απολάμβανε στις πρόβες και στις παραστάσεις, κυρίως όσον αφορά στον αυτοσχεδιασμό και στο χιούμορ». Αναρωτιέμαι αν ένιωθε τη σκιά του Καρόλου Κουν εκείνα τα χρόνια που σχεδόν ζούσε μέσα στο θέατρο. «Ναι, την νιώθαμε πολύ έντονα. Όμως ως μια ασπρόμαυρη φωτογραφία, δεν μπορούσαμε να τον φανταστούμε έγχρωμο. Ηταν προφανές πάντα όμως πως υπήρξε ένας άνθρωπος που έθεσε τους όρους του». Φυσικά καθορίστηκε από αυτή του τη θητεία. Λέει ότι το Θέατρο Τέχνης είχε μια “θεατρίλα” «και αυτό το λέω καλοπροαίρετα και με καμάρι. Ηταν το θέατρο του σαλτιμπάγκου, του εργάτη της τέχνης, που φαίνεται ότι είναι ηθοποιός, που παλεύει, μάχεται κάθε μέρα. Εβρισκες εκεί κάθε είδος έκφρασης των παραστατικών τεχνών, μπουρλέσκ, μπουλβάρ. Τώρα όλα αυτά τα βλέπω να αναδύονται στη δουλειά μου. Είχαμε δασκάλους στη σχολή που η Κομέντια ντελ Αρτε και το μπουρλέσκ ήταν ενσωματωμένα στον τρόπο που ερμήνευαν. Και φυσικά υπήρχαν και ηθοποιοί που ακολουθούσαν την Μέθοδο Στανισλάφσκι».
Η πορεία του Ευριπίδη Λασκαρίδη
Ο Λασκαρίδης ως ερμηνευτής έχει συνεργαστεί με σκηνοθέτες όπως ο Δημήτρης Παπαϊωάννου, ο Robert Wilson κ.ά. Ξεκίνησε να σκηνοθετεί τις δικές του δουλειές για το θέατρο, καθώς και μικρού μήκους ταινίες οι οποίες διακρίθηκαν διεθνώς, από το 2000 και έπειτα.
Το 2009 ίδρυσε την ομάδα OSMOSIS με την οποία παρουσίασε δουλειές, μεταξύ άλλων, στο Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, στο θέατρο Εμπρός, στο Εθνικό Θέατρο, στο Αρχαίο Θέατρο Ηφαιστίας κ.α. Το RELIC (2015), το πρώτο περιοδεύον έργο της ομάδας, έχει παρουσιαστεί σε πάνω από τριάντα φεστιβάλ και ιδρύματα σε όλο τον κόσμο, όπως στην Biennale de la danse της Λυών, στο Palais de Tokyo (Παρίσι), στο Barbican Pit (Λονδίνο) και στο Public Theater (Νέα Υόρκη). Στους είκοσι έναν σταθμούς της διεθνούς περιοδείας του έργου του TITANS (2017), περιλαμβάνονται το Théâtre de la Ville (Παρίσι), το Festival TransAmériques (Μόντρεαλ), το Tanz im August (Βερολίνο) και το Hong Kong Arts Festival. Το πιο πολυπρόσωπο έργο του, ELENIT (2019), μια διεθνής συμπαραγωγή μεταξύ Βελγίου, Γαλλίας, Ελλάδας, Ισπανίας, Ιταλίας, Καναδά, Ολλανδίας και Πορτογαλίας, έκανε παγκόσμια πρεμιέρα στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση και ξεκίνησε να περιοδεύει διεθνώς στις αρχές του 2020, πριν από την πανδημία.
Τουρνέ
Σύλληψη - Σκηνοθεσία Ευριπίδης
Λασκαρίδης
Κείμενο - Χορογραφία Η
ομάδα
Ερμηνεία Ευριπίδης Λασκαρίδης, Ευθύμιος
Μοσχόπουλος, Μαρία Μοσχούρη
Κοστούμια Άγγελος Μέντης
Πρωτότυπη μουσική - Ηχητικός σχεδιασμός Γιώργος
Πούλιος
Σκηνογραφία Λουκάς Μπάκας
Πληροφορίες εισιτηρίων: http://aefestival.gr/plirofories-eisitirion/