Σε μια συγκυρία μοναδική, όπου η Ελλάδα βρίσκεται στην καρδιά του Μουσείου του Λούβρου με την έκθεση «Αθήνα-Παρίσι», πραγματοποιείται τον Νοέμβριο η περίφημη δημοπρασία Greek Sale του Bonhams, με το «Τάμα» του Νικολάου Γύζη να πρωταγωνιστεί και να γεννά εκπλήξεις.
Στην αίθουσα Napoléon του Μουσείου του Λούβρου, κάτω από την πυραμίδα του I.M. Pei, έχει εγκατασταθεί από τα τέλη Σεπτεμβρίου η έκθεση «Παρίσι-Αθήνα, Γέννηση της μοντέρνας Ελλάδας 1675-1919», που τράβηξε τα φώτα πάνω της, κυρίως χάρη στα εγκαίνια από τον Μακρόν και τον Κυριάκο Μητσοτάκη, το βράδυ πριν από την υπογραφή της συμφωνίας για την αγορά των γαλλικών φρεγατών.
Σε μια από τις τελευταίες ενότητες της έκθεσης αυτής, πάνω σε ένα σχεδόν σμαραγδένιο πράσινο τοίχο, συναντάμε μια μοναδική συνύπαρξη των σπουδαίων Ελλήνων ζωγράφων της λεγόμενης «Σχολής του Μονάχου»... Δύο φίλων, συνοδοιπόρων, δύο δασκάλων που καθόρισαν την ελληνική ζωγραφική. Είναι η «Αναμονή» του Νικηφόρου Λύτρα (χρονολογείται περίπου στο 1895) και το «Τάμα» του Νικολάου Γύζη, του 1886.
Δύο καμβάδες, το ίδιο θέμα, 12 χρόνια μετά
Από τις 20 Νοεμβρίου και για τέσσερις μέρες, σχεδόν δύο χιλιόμετρα μακριά από το Λούβρο, στην 4 Rue de la Paix, οι Γάλλοι και το διεθνές κοινό θα έχουν την ευκαιρία να ανακαλύψουν ένα ακόμα… «Τάμα» του Γύζη. Για την ακρίβεια, το έργο προάγγελο αυτού που εκτίθεται στο Μουσείο του Λούβρου, αφού το ζωγράφιζε το 1874, λίγο μετά τη δεύτερη φορά που εγκατέλειψε την Αθήνα για τη Γερμανία, αυτή τη φορά οριστικά. Η συγκυρία είναι μοναδική... Ο θεατής θα έχει τη δυνατότητα να δει και τα δύο έργα, την εξέλιξή τους, σε διαφορετικές δημιουργικές φάσεις του Γύζη.
Το έργο «Τάμα» περιλαμβάνεται στο φθινοπωρινό Greek Sale του Οίκου Bonhams, σε συνεργασία με την Art Expertise, που θα γίνει στις 24 Νοεμβρίου στο Παρίσι. Πρόκειται για ένα από τα αριστουργήματα της νεοελληνικής τέχνης του 19ου αιώνα. Εχει τιμή εκτίμησης μεταξύ 200.000 και 300.000 ευρώ και προέρχεται από ιδιωτική συλλογή της Αθήνας (ο συλλέκτης δεν κατονομάζεται, κατά την πάγια πρακτική).
Είναι η πρώτη φορά που βγαίνει σε δημοπρασία και η πρώτη φορά που θα έχει το κοινό τη δυνατότητα να το δει από κοντά, έστω και για λίγες ημέρες, όπως μας ενημερώνουν από την Art Expertise. Εκτός αν καταλήξει στα χέρια οργανισμού ή συλλέκτη που θα θελήσει να το δανείσει σε κάποιο μουσείο της χώρας ή στην Εθνική Πινακοθήκη και να γίνει προσβάσιμο στο ευρύ κοινό.
Υπογραμμίζουμε ότι το «Τάμα» του Γύζη, που εκτίθεται τώρα στο Μουσείο του Λούβρου, ανήκει στην Εθνική Πινακοθήκη και δημιουργήθηκε το 1886, δηλαδή περίπου 12 χρόνια μετά τον πρώτο πίνακα που θα δημοπρατηθεί τον Νοέμβριο.
H πιο γόνιμη περίοδος της τέχνης του Γύζη
«Ζωγραφισμένο τον Οκτώβριο του 1874, λίγους μόνο μήνες μετά την επιστροφή του Γύζη στο Μόναχο από το καθοριστικό ταξίδι του στην Ελλάδα, αποτυπώνει τις εικόνες και τα έθιμα της πατρίδας του και στρέφεται προς το ελληνικό χρώμα και φως» λέει η Τερψιχόρη Αγγελοπούλου, της Art Expertise. «Το έργο αυτό, γεμάτο ρομαντισμό και εκφραστική δύναμη, εγκαινιάζει την πιο γόνιμη περίοδο της ηθογραφικής τέχνης του Έλληνα ζωγράφου. Με το ''Τάμα'' της δημοπρασίας του Νοεμβρίου, αρχίζει ουσιαστικά η ελληνική ζωγραφική του Γύζη».
Όμως και το αθηναϊκό κοινό θα έχει την ευκαιρία να δει το έργο αυτό, για πρώτη φορά, αφού ως τώρα δεν είχε εκτεθεί δημοσίως.
Ολα τα έργα της δημοπρασίας Greek Sale θα εκτεθούν στη Λεωφόρο Αμαλίας 36, από την Τετάρτη 10 Νοεμβρίου έως το Σάββατο 13 Νοεμβρίου. Έως τότε στα γραφεία της Art Expertise, Ν. Βάμβα 7 Κολωνάκι από τις 18 Οκτωβρίου, κατόπιν ραντεβού, σύμφωνα με τους προβλεπόμενους κανονισμούς ασφαλείας για τον Covid-19.
H δημοπρασία της 24ης Νοεμβρίου θα είναι το δεύτερο Greek Sale του Οίκου Bonhams που θα γίνει στο Παρίσι μετά από αυτό του περασμένου Μαΐου, αφού μετά το Brexit οι συγκεκριμένες δημοπρασίες έχουν μεταφερθεί στο Παρίσι.
«Ο γερμανικότερος των Γερμανών»
Μια ατμόσφαιρα μυστηριακή, ατμόσφαιρα δέους και φόβου, σχεδόν Αποκάλυψης κυριαρχεί και στα δύο έργα, με το μαύρο χρώμα να δεσπόζει και τις λάμψεις των προσώπων, ενός κεριού, ενός ναού στο βάθος να δίνουν τη σπίθα, να δίνουν παλμό στον καμβά με τον μοναδικό τρόπο που έκανε ο Γύζης.
Εχει όμως εξαιρετικό ενδιαφέρον, ακόμα και ως βιογραφικό στοιχείο, ότι τα δύο… τάματα έγιναν σε δυο διαμετρικά αντίθετες φάσεις της ζωής του, με την αίσθηση της διάψευσης, της απογοήτευσης για τον τόπο του να είναι σαφής. Στην Ελλάδα ήθελε να ζει, αν και δοξάστηκε και τιμήθηκε όσο λίγοι στη Γερμανία, αυτός, ο «γερμανικότερος των Γερμανών».
Ο Γύζης, γεννημένος το 1850 στην Τήνο, ήρθε στην Αθήνα με τους γονείς του στα πρώτα παιδικά του χρόνια και μεγάλωσε σε ένα σπίτι στην οδό Θεμιστοκλέους. Αρχισε να παρακολουθεί μαθήματα στο Σχολείο των Τεχνών (τη σημερινή ΑΣΚΤ) και διακρίθηκε αμέσως για το ταλέντο του.
Εκεί γνωρίστηκε και έγινε φίλος στενός με τον Νικηφόρο Λύτρα, ο οποίος του σύστησε τον εύπορο επιχειρηματία και φιλότεχνο Νικόλαο Λάζο, που έγινε ο ευεργέτης του Γύζη. Με τη βοήθειά του και με υποτροφία έφυγε για το Μόναχο για σπουδές και, ουσιαστικά, καθορίστηκε το ύφος του και το μοναδικό του στιλ.
Εξι χρόνια έμεινε εκεί, αλλά, παρά τις διακρίσεις του και τον ένθερμο τρόπο με τον οποίο έγινε δεκτός από καλλιτέχνες και ακαδημαϊκούς της ζωγραφικής, καιγόταν από νοσταλγία για την Ελλάδα. Οντως, τον Απρίλιο του 1872 επέστρεψε στην Ελλάδα.
Ο Γύζης ήθελε να κάνει ατελιέ το πατρικό του σπίτι, στην οδό Θεμιστοκλέους, και ξεκίνησε να δημιουργεί. Έναν χρόνο μετά έκανε με τον Λύτρα ένα μεγάλο ταξίδι στη Μέση Ανατολή, που υπήρξε καθοριστικό για τον τρόπο έκφρασής του, ενώ ταυτόχρονα άρχισε να βαθαίνει το ενδιαφέρον του για θρησκευτικά ζητήματα. Τον Μάιο του 1974 επέστρεψε οριστικά στο Μόναχο και λίγους μήνες μετά, τον Οκτώβριο, ζωγράφισε για πρώτη φορά το «Τάμα»... Το έργο που το απόγευμα της 21ης Νοεμβρίου θα περάσει στα χέρια του νέου του ιδιοκτήτη.