Μία ξεχωριστή έκθεση αναδεικνύει την πολιτισμική σημασία των σπηλαίων και των ανθρώπων τους από την παλαιολιθική εποχή μέχρι σήμερα.
Η Υπουργός Πολιτισμού Υπουργού Λίνα Μενδώνη εγκαινίασε την περιοδική έκθεση «Στη Σπηλιά: Ιστορίες από το σκοτάδι στο φως», σε συνεργασία του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης και της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας (ΕΠΣ).
Εκθεση με αντικείμενα από 30 σπήλαια
Είναι η πρώτη φορά που διοργανώνεται μια αρχαιολογική έκθεση, η οποία αναδεικνύει την πολιτισμική σημασία των σπηλαίων-από την παλαιολιθική εποχή έως σήμερα- τα οποία δημιουργήθηκαν στο απώτατο παρελθόν από φυσικές διεργασίες, προσελκύοντας τον άνθρωπο, καθώς του πρόσφεραν στέγη και προστασία, από τα πρώτα βήματά του.
Εκτίθενται 296 αντικείμενα, από 30 σπήλαια και βραχοσκεπές αρχαιολογικού ενδιαφέροντος της βόρειας Ελλάδας και παρουσιάζονται σε δύο αίθουσες, με τη μορφή σπηλαίου.
Η Λίνα Μενδώνη, στο χαιρετισμό της, σημείωσε ότι η έκθεση «αποτελεί ένα φιλόδοξο και πρωτότυπο εγχείρημα που επιχειρεί, με εμπεριστατωμένη διεπιστημονική προσέγγιση, αλλά και σύγχρονη αισθητική, να φωτίσει —κυριολεκτικά και μεταφορικά— τη βαθιά, πολυδιάστατη και διαχρονική σχέση του ανθρώπου με τα σπήλαια. Μια σχέση, που ξεκινά από την αυγή της ανθρωπότητας και εκτείνεται αδιάλειπτα και διαρκώς εξελισσόμενη έως τις μέρες μας».
Όπως επεσήμανε, «η έκθεση λειτουργεί ως πρόσκληση και πρόκληση για εξερεύνηση και ανακάλυψη. Μέσα από την ιστορία, την τέχνη και την επιστήμη, οι επισκέπτες καλούνται να ανακαλύψουν τον μοναδικό κόσμο των σπηλαίων και να εκτιμήσουν την αξία τους ως μνημείων της φύσης και του πολιτισμού.
Τα σπήλαια προσφέρονται ως μάρτυρες της ανθρώπινης ιστορίας, αλλά και πύλες που μας συνδέουν με τις προαιώνιες ρίζες μας και την ίδια τη φύση. Η εμπειρία αυτής της έκθεσης φιλοδοξεί να εμπνεύσει τον θαυμασμό, την περιέργεια και την ευαισθητοποίηση του κοινού, ενισχύοντας τη σύνδεσή μας με το παρελθόν και προάγοντας τη διατήρηση αυτών των μοναδικών μνημείων για τις επόμενες γενιές».
Η Υπουργός υπογράμμισε ότι «κάθε έκθεμα αποτελεί ένα κομμάτι του παζλ, που αφηγείται την ιστορία των σπηλαίων και της αλληλεπίδρασης του ανθρώπου και της φύσης. Παράλληλα, αναδεικνύονται οι μεθοδολογικές και τεχνικές ιδιαιτερότητες, ο συναρπαστικός χαρακτήρας και οι ποικίλες προκλήσεις της σπηλαιολογικής αρχαιολογικής και ανθρωπολογικής έρευνας».
Ιστορίες για πλάσματα που έζησαν μέσα στα σπήλαια
Η έκθεση αφηγείται ιστορίες για πλάσματα που έζησαν μέσα στα σπήλαια, για ζώα που έχουν εξαφανιστεί, αλλά και για τον άνθρωπο των Πετραλώνων, που έζησε περίπου 300.000 χρόνια πριν στο σπήλαιο Πετραλώνων, στη Χαλκιδική.
Τα παιδάκια Νεάντερταλ, που έτρεχαν, γύρω από τη φωτιά, στο σπήλαιο της Θεόπετρας 130000 χρόνια πριν αφήνοντας τα αποτυπώματά τους στη λάσπη, τους κυνηγούς που ζούσαν σε σπήλαια γύρω από την λίμνη των Ιωαννίνων, την Παμβώτιδα, και στην κοιλάδα του Βοϊδομάτη, 15000 χρόνια πριν, την κοινότητα ψαράδων που έδρασε στα Γιούρα την 8η και την 7η χιλιετία π.Χ, νεολιθικές τελετές στο σπήλαιο Αγριομερνός της Σάμου, τους γεωργούς και κτηνοτρόφους που ζούσαν στη βραχοσκεπή των Καταρρακτών Σιδηροκάστρου, γύρω στο 3000 π.Χ, τους ανθρώπους που προσέφυγαν με τις αγωνίες και τις προσδοκίες τους στα σπήλαια των Νυμφών από τον Κίσσαβο ως τις ακτές του Βόρειου Αιγαίου, τους μοναχούς που ασκήτευσαν στα σπήλαια των Πρεσπών, αλλά και για τους θρύλους και τις παραδόσεις που συνοδεύουν τις σπηλιές στον νεότερο πολιτισμό.
Παρουσιάζεται μία σπάνια εικόνα του 15ου αιώνα με την κοίμηση του Οσίου Εφραίμ του Σύρου. Στην εικονογράφηση περιλαμβάνονται σπήλαια στα οποία οι μοναχοί και ερημίτες κατοικούσαν και προσεύχονταν. Είναι η δεύτερη φορά που η συγκεκριμένη εικόνα μετακινείται από το Όρος.
Τα περισσότερα αρχαιολογικά κατάλοιπα που παρουσιάζονται στην έκθεση προέρχονται από τις συλλογές της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας, ενώ η οργάνωσή της αποτελεί καρπό της εξαιρετικής συνεργασίας με έντεκα Εφορείες Αρχαιοτήτων (Άρτας, Ημαθίας, Ιωαννίνων, Καβάλας-Θάσου, Λάρισας, Μαγνησίας, Σερρών, Ροδόπης, Χαλκιδικής και Αγίου Όρους, Φλώρινας και Χίου) και τρία μουσεία (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού και το Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών του ΑΠΘ) που δάνεισαν αντιπροσωπευτικά αντικείμενα των συλλογών τους, πολλά από αυτά αδημοσίευτα ευρήματα που παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο κοινό.