Η απρόσμενη δωρεά της Συλλογής Δασκαλόπουλου σε τέσσερα μουσεία Ευρώπης και ΗΠΑ -Το πρόσημο της «ελληνικότητας»

«Δώρο». Η λέξη που ξανά και ξανά χρησιμοποίησαν οι διευθυντές των σημαντικότερων μουσείων Σύγχρονης Τέχνης του κόσμου που βρέθηκαν στο Καπνεργοστάσιο, στη Λένορμαν, για την ανακοίνωση της δωρεάς της Συλλογής Δημήτρη Δασκαλόπουλου σε τέσσερα μουσεία, δύο ηπείρων.

Ομως, πέρα από το «δώρο», αυτό που προσέφερε είναι μια γέφυρα που φέρνει την Αθήνα στο κέντρο του εικαστικού χάρτη... Και αφήνει πιο πλούσιους τους πολίτες.

Για αρκετά λεπτά, καλλιτέχνες, μέλη της κυβέρνησης, δημοσιογράφοι και οι διευθυντές των σπουδαίων μουσείων Tate, Solomon Guggenheim, Σύγχρονης Τέχνης του Σικάγο και ΕΜΣΤ χειροκροτούσαν όρθιοι, κάτω από την επιβλητική γυάλινιη οροφή στο αίθριο του Δημόσιου Καπνεργοστασίου της Λένορμαν, σε μια συνθήκη πρωτόγνωρη, σχεδόν σουρεαλιστική αν ενώσεις τα δεδομένα της: ένας από τους κορυφαίους συλλέκτες σύγχρονης Τέχνης στον κόσμο, ο Ελληνας Δημήτρης Δασκαλόπουλος, είχε μόλις ανακοινώσει διεθνώς ότι δωρίζει 350 έργα της Συλλογής του, που υπογράφουν 142 καλλιτέχνες, στα μουσεία αυτά. Μετατρέπει 350 σπουδαία έργα των κορυφαίων σύγχρονων δημιουργών σε δημόσιο αγαθό, υπέρ των πολιτών, με την πιο αυθεντική και ευθεία κίνηση Δημοκρατίας.

Τον Δημήτρη Δασκαλόπουλο χειροκροτούσαν όλοι όρθιοι, σε κλίμα συγκίνησης, όχι μόνο για τη χειρονομία, το «δώρο», αλλά κυρίως για αυτά που φέρνει μαζί του, τις γέφυρες και τις χωρίς όρια δυνατότητες που δημιουργεί.

Κάνοντας την υψηλή Τέχνη δημόσιο αγαθό

Να δωρίζεις κάτι τόσο προσωπικό, τόσο σπουδαίο, τόσο ακριβό στο Δημόσιο; Ναι, αυτό συνέβη. Είναι γνωστό ότι ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος συγκρότησε τη Συλλογή του από τα νεανικά του χρόνια και ίδρυσε τη Συλλογή το 1994, με αυστηρά προσωπικό, ιδιοσυγκρασιακό τρόπο. Οσα έργα του άρεσαν. Οσα συνομιλούσαν μαζί του, με αντικείμενο πάντα, όμως, την κατάσταση του ανθρώπου και το σώμα ως πηγή δημιουργίας.

Θυμάται κάθε ιστορία πίσω από την απόκτησή τους, λεπτομέρειες ακόμα και του χώρου στα ατελιέ των καλλιτεχνών, ή στη διαπραγμάτευση για την αγορά... Σαν σελίδες ενός προσωπικού, εικαστικού και βαθιά συναισθηματικού ημερολογίου.

Δίκτυα, γέφυρες, δυνατότητες, πέρα και πάνω από το δώρο αυτό καθ' αυτό. Τριακόσια πενήντα έργα της Συλλογής Δασκαλόπουλου γίνονται μέρος δημόσιων μουσείων -έχει ιδιαίτερη σημασία αυτό, δεν κοινωνικοποιούνται απλώς, γίνονται δημόσιο αγαθό. Από αυτά, τα 140 πηγαίνουν στο ΕΜΣΤ, τα 110 στην Tate και τα 100 οδηγούνται σε μια κοινή δωρεά για τις ΗΠΑ, μέσω των Guggenheim και ΜCA Chicago.

Η Grynsztejn μίλησε για τη «μεταμορφωτική δύναμη» του «Ελληνα Δημήτρη Δασκαλόπουλου» και για το γεγονός ότι είναι μια από τις μεγαλύτερες δωρεές Συλλογών Σύγχρονης Τέχνης στον κόσμο. Μοιράζοντας τα έργα σε τέσσερα μουσεία μεταξύ Ευρώπης και ΗΠΑ, ο Δασκαλόπουλος ενώνει αυτές τις δυνάμεις και βάζει ανάμεσα στους ισχυρότερους παράγοντες της σύγχρονης Τέχνης, παγκοσμίως, το πολύπαθο ΕΜΣΤ. Ενα δώρο ανέλπιστο, ένας εκτοξευτήρας στα χέρια του ΕΜΣΤ και της Κατερίνας Γρέγου, της καλλιτεχνικής διευθύντριάς του.

Η «ελληνικότητα» σε Λονδίνο, Νέα Υόρκη, Σικάγο

Δεν αποκτούν μόνο τα μουσεία πλούτο και οι πολίτες πολιτιστικά αγαθά υψηλής εικαστικής αλλά και οικονομικής αξίας. Ανοίγει ταυτόχρονα ένας ποταμός δυνατοτήτων για τους Ελληνες καλλιτέχνες: μέσω της Συλλογής, έργα Ελλήνων καλλιτεχνών βρίσκουν πρόσβαση στα τρία κορυφαία διεθνή μουσεία. Μια πλατφόρμα μοναδική και ιδανικά ικανή να πυροδοτήσει την ελληνική δημιουργία.

Συγκεκριμένα, εννέα έργα Ελλήνων καλλιτεχνών πηγαίνουν στην Tate και πέντε στις ΗΠΑ. Αλλωστε, η ελληνικότητα δεν ήταν ένα ακόμα πρόσημο στη δωρεά της Συλλογής. Είναι ένα κεντρικό κύτταρο που θα συνεχίσει να αναπαράγεται.

«Η ελληνικότητα του Δημήτρη Δασκαλόπουλου είναι σημαντική για εμάς», τόνισε η διευθύντρια της Tate.

Ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος αποκάλυψε, απαντώντας σε ερώτηση του iefimerida, ότι ακολουθούν κοινές εκθέσεις ΕΜΣΤ και Tate:

«Εξέφρασα στην Tate την επιθυμία μου, και με πολύ θετική διάθεση δέχθηκαν να έχουν μια γέφυρα συνεργασίας με το ΕΜΣΤ, μια συνεργασία που θα έχει διάφορες μορφές. Αλλωστε, οι διεθνείς συνεργασίες αποκτούν μεγάλη ανάγκη για τα μουσεία». Το επιβεβαίωσε η διευθύντρια της Τate, τονίζοντας ότι «περιμένω να δω τον θεσμό που είναι το ΕΜΣΤ να πετάει» και προαναγγέλλοντας ανταλλαγές εκθέσεων και όχι μόνο με το Μουσείο του Φιξ. Κάπως έτσι μπαίνει και το πρόσημο του «εθνικού» στη συνεργασία.

Οι δωρεές που «θωρακίζουν» τη δωρεά

Το στοίχημα του ΕΜΣΤ είναι μεγάλο και φαίνεται ότι έπειτα από δεκαετίες ταλαιπωριών όλες οι καλές δυνάμεις συμμαχούν για να το στηρίξουν, για να του δώσουν μια ταυτότητα εξωστρεφή και διακριτή.

Είναι η νέα εποχή που βρίσκει την Κατερίνα Γρέγου στη διεύθυνση, στην οποία αναφέρθηκε συγκεκριμένα η διευθύντρια της Tate, τονίζοντας με νόημα ότι μέρος της συνεργασίας αυτής οφείλεται και στο γεγονός ότι θα γίνει μαζί με τη διακεκριμένη συνάδελφό της Κατερίνα Γρέγου και την ομάδα της. Υπενθυμίζουμε ότι πρόσφατα αποκάλυψε ότι καταργεί την παρωχημένη λογική μιας μόνιμης, αμετακίνητης Συλλογής για το ΕΜΣΤ και προχωρά σε ευέλικτες επιμελητικές προτάσεις, αλλάζοντας διαρκώς τα έργα που εκτίθενται και βγάζοντάς τα από τις αποθήκες.

Η δωρεά της Συλλογής Δασκαλόπουλου έχει όμως και σημεία στρατηγικής που τη θωρακίζουν προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος του δωρητή. Δημιουργούνται για πέντε χρόνια επιμελητικές ομάδες -ένας επιμελητής στην Αμερική, ένας στην Tate και ένας στο ΕΜΣΤ- που θα παρακολουθούν τα πάντα σε σχέση με τη Συλλογή. Από τη φύλαξη ως την έκθεση, τα δάνεια, τις μεταφορές κ.ο.κ. Ταυτόχρονα, θα καλύπτει για πέντε χρόνια τα έξοδα αποθήκευσης και μεταφοράς των έργων.

Ολα τα εργαλεία είναι εδώ, λοιπόν. Και μαζί μια τεράστια ψήφος εμπιστοσύνης στην Κατερίνα Γρέγου και το ελληνικό Δημόσιο -τα τρία διεθνή μουσεία έχουν την εμπειρία και την τεχνογνωσία για να αναδείξουν τη δωρεά. Και μοιάζουν σαν τους κηδεμόνες που θα πάρουν από το χέρι το ΕΜΣΤ για να το οδηγήσουν στην πρώτη γραμμή.

Μια διεθνής είδηση από την Αθήνα

Δεν έχουν περάσει δυο ώρες από την ανακοίνωση, και η είδηση της δωρεάς είναι ήδη διεθνής. Στις σελίδες του Πολιτισμού, στην ειδησεογραφία την ασφυκτική και εγκλωβιστική εξαιτίας της πανδημίας και του Πολέμου, μια δωρεά που πυροδοτεί συνεργασίες, συνέργειες, ανταλλαγές, ρίχνει σύνορα... Αλλάζει τους όρους, τουλάχιστον για την Αθήνα.

«Για εμένα, δεν υπήρξε ποτέ άλλη προοπτική από τη μετατροπή της ιδιωτικής μου συλλογής σε δημόσιο αγαθό. Χαίρομαι που βρίσκομαι σήμερα στη θέση να πραγματοποιώ αυτή μου την επιθυμία. Παραδίδω με χαρά αυτό το δημιούργημα στο διεθνές κοινό. Αυτή η συλλογή αξιόλογων καλλιτεχνικών δημιουργημάτων δικαιούται και αξίζει να εμπνέει και να συγκινεί όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους στο μέλλον», είπε ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος.

Πολλοί στην αίθουσα, με πρώτον τον πρωθυπουργό, ευχήθηκαν να υπάρξουν μιμητές... Και άλλοι που θα δωρίσουν τις συλλογές τους και δεν θα τις κρατήσουν για ιδιωτικά μουσεία, αποθήκες, σαλόνια και πολυτελή σκάφη.

«Ελπίζω η δική μου πράξη, που ενισχύει τη διάδοση των ιδεών της Τέχνης στο διεθνές κοινό, να είναι μια χειρονομία ενδεικτική προς αυτή την κατεύθυνση»... Αλλά και όχι άλλα λευκά κουτιά, ή κτίρια με υπογραφές σταρ αρχιτεκτόνων για την παρουσίαση ιδιωτικών συλλογών. Αυτή ήταν εξαρχής η τακτική τού Δημήτρη Δασκαλόπουλου, που με τον ΝΕΟΝ και την ιδρυτική του διευθύντρια Ελίνα Κουντούρη απέρριψαν την ιδέα ενός κτιρίου για τη Συλλογή και για τις εκθέσεις του ΝΕΟΝ και έγιναν ένας νομάς που γυρίζει στην πόλη, στα νησιά, σε αρχαιολογικούς χώρους και δημιουργεί ισχυρές παραγωγές Τέχνης. Αφήνοντας και προίκα πίσω του: το υπόγειο του Ωδείου Αθηνών, το Καπνεργοστάσιο που έχει μεταμορφωθεί, το Αστεροσκοπείο Αθηνών και τον περιβάλλοντα χώρο κ.ο.κ.

Λίγο πριν ταξιδέψουν τα έργα της Συλλογής Δασκαλόπουλου για τους νέους μόνιμους προορισμούς τους, θα εκτεθούν πολλά από αυτά μέσα στο Καπνεργοστάσιο από τον ΝΕΟΝ. Ενα πάρτι αποχαιρετισμού, ένα κατευόδιο για τα έργα που, φεύγοντας, θα δυναμώσουν ακόμα περισσότερο την Αθήνα ως πόλο Τέχνης, σύγχρονης Δημιουργίας και δυνατοτήτων.