Πλεκτά και υφαντά της μητέρας και της θείας. Εικόνες διάσπαρτες και εμβληματικές της Αθήνας. Ο Πικιώνης, η Πλαθ, ο Πεντζίκης, ο Γονατάς, η Μπέλλου: οι αδελφοί Λάκης και Αρης Ιωνάς, γνωστοί διεθνώς ως The Callas, παρουσιάζουν την έκθεση L.S.D. στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση.
Σκεφτείτε την ένδοξη διαδρομή στα μονοπάτια Πικιώνη, κάτω από τον Παρθενώνα. Αλλά και την άλλη, τη μελαγχολική αλλά απρόβλεπτης ομορφιάς προς το Πρώτο Νεκροταφείο των κυπαρισσιών, των ταφικών μνημείων και των διάσπαρτων καταστημάτων με τα μάρμαρα και τους καφέδες των χαροκαμένων. Σκεφτείτε μια βόλτα στα φθαρμένα πεζοδρόμια της πόλης της Αθήνας, πεζοδρόμια που περπατήθηκαν πολύ, άλλα ξεριζώθηκαν σε διαδηλώσεις και έγιναν όπλα, άλλα υποχώρησαν για χάρη επαναλαμβανόμενων αδιέξοδων αναπλάσεων.
Ο χάρτης αυτών των διαδρομών είναι σαν να έχει απλωθεί στο πρώτο υπόγειο της Στέγης, συγκροτώντας μια νέα γεωγραφία, αυτή των The Callas, των αδελφών Λάκη και Αρη Ιωνά και της έκθεσής τους «Love Solidarity Death», που επιμελείται η Νάντια Αργυροπούλου. Δηλαδή L.S.D και πώς οι λέξεις Callas και Ιδρυμα Ωνάση σμίγουν ξανά.
Έργα τέχνης με τα εργόχειρα της μητέρας και της θείας από το Θερμήσι Αργολίδας
Τα ένδοξα, λοιπόν, υλικά του αρχικού χάρτη, εδώ έχουν αντικατασταθεί από βιωματικά αντίβαρα της οικογενειακής παράδοσης της arte povera. Και όμως είναι μνημειακά αυτά τα υλικά λόγω της αγάπης, της ρίζας: χειροποίητα πλεκτά, κεντήματα σε καμβά, κλασικά κεντήματα που φτιάχνουν στο Θερμήσι της Αργολίδας η μητέρα και η θεία του Λάκη και του Αρη. Τα αδέλφια σχεδιάζουν στο χαρτί και οι δυο γυναίκες, στο πατρικό τους σπίτι στο Θερμήσι πλέκουν και κεντούν. Ο χειμώνας ήταν δύσκολος, με πολλές βροχές, δεν μπόρεσαν να πάνε στα χωράφια και είχαν έτσι ώρες μπροστά τους για να φτιάχνουν τα υλικά, τα θραύσματα της επικράτειας που λέγεται L.S.D.
Στα χέρια των Ιωνά αυτά τα «προικιά» γίνονται τα θραύσματα του δρόμου που συναντάς μπαίνοντας στη μαύρη αίθουσα, οι Mαντόνες που θα μπορούσαν να χορεύουν, να διαδηλώνουν, να θρηνούν και οι μαχητές και οι μαχήτριες που κρέμονται στον τοίχο ή αιωρούνται κάθετα προς το έδαφος. «Είμαι καθέτως. Αλλά θα προτιμούσα να είμαι οριζοντίως. Δεν είμαι δέντρο με τη ρίζα μου στη γη. Να πίνω μέταλλα και μητρική αγάπη» γράφει η Σίλβια Πλαθ σε ένα ποίημα που αγαπούν οι αδελφοί Ιωνά, το «I Am Vertical».
Έξι τόνοι μαρμάρου από αθηναϊκά πεζοδρόμια απαρτίζουν τον Punkthenon
Υπέροχες θηλυκότητες διάσπαρτες μέσα στις αίθουσες -και ας μην ξεχνάμε το άγγιγμα των γυναικών που έφτιαξαν τα πλεκτά.
«Η Ούρσουλα Λεγκίν έλεγε ότι η ιστορία των ανθρώπων δεν αρχίζει από τα όπλα. Αρχίζει από μια τσάντα στην οποία βάζουμε πράγματα και τα πηγαίνουμε σπίτι για να φάμε, να συντηρηθούμε, να ανταλλάξουμε ιστορίες. Η τσάντα με την οποία ξεκινά η κουλτούρα, ο πολιτισμός. Μαζέψαμε πράγματα, τα φέραμε και το Ιδρυμα Ωνάση τα βοήθησε να απλωθούν οργανικά στο κτήριο και στο πρόγραμμά του», λέει η επιμελήτρια της έκθεσης Νάντια Αργυροπούλου.
Η διαδρομή μάς οδηγεί στον Παρθενώνα κάτω από την πόλη, τον «Punkthenon» -έξι τόνοι μαρμάρων από αθηναϊκά πεζοδρόμια που ενώθηκαν με τέτοιο τρόπο ώστε να δημιουργήσουν ένα μνημείο που μοιάζει ατελές, μοιάζει έτοιμο να καταρρεύσει, αλλά παραμένει αιώνιο και αμετακίνητο. Θραύσματα και μνημεία. Και όμως, «οι Callas δεν πιστεύουν στην κοινοτοπία ότι το όλον είναι μεγαλύτερο από τα μέρη. Τα μέρη είναι μεγαλύτερα από το όλο. Πάντα. Αυτό είναι μια ενδιαφέρουσα τροπή, ένα plot twist στον τρόπο που αντιλαμβάνονται το θραύσμα» λέει Nάντια Αργυροπούλου. Μάρμαρο, έξι τόνοι, σε ένα μνημείο που μοιάζει να χορεύει. Απείθαρχος, ανέντακτος, θρασύς Παρθενώνας.
Τα ονομάζουν θραύσματα τα υλικά αυτά, είναι θραύσματα. Νομίζω όμως ότι είναι τόσο ταιριαστός εδώ ο όρος spolia -χρήση αρχιτεκτονικών μελών από κατεδαφισμένους χώρους, ως προς τη σύνδεσή της με τις έννοιες του τόπου και της μνήμης στη σύγχρονη αρχιτεκτονική. Τα spolia του Πικιώνη, 65 χρόνια μετά συναντούν αυτά των The Callas.
Ένας ναός φτιαγμένος από καφάσια προστατεύει το σπασμένο αθηναϊκό φουρούσι
Στη συνέχεια του «Punkthenon», συναντάμε αυτό που θα μπορούσε να είναι ο Παρθενώνας της επικράτειας, έξω από τα όρια της Αττικής. Το «Αrk», ένας ναός φτιαγμένος από μαύρα καφάσια, σαν αυτά που συναντάμε παντού στην ελληνική επαρχία, γεμάτα με προϊόντα της γης. Άλλες φορές τα χρησιμοποιούμε για να μεταφέρουμε αντικείμενα, ή τα γυρίζουμε ανάποδα ως καθίσματα, τα κάνουμε ακόμα και ως πρόχειρες σκηνές για γλέντια και πανηγύρια. Μέσα στον μαύρο ναό που τον διαπερνά δυνατό φως από την οροφή, στέκει ένα μαρμάρινο γλυπτό φουρούσι, από κάποιο σημείο της Αθήνας που έχει υποχωρήσει, ένα καταρρεύσει για χάρη μιας πολυκατοικίας της αντιπαροχής. Θα μπορούσε η κιβωτός να έχει το σχήμα ενός οικογενειακού τάφου.
Πίσω, στον τοίχο, σπρέι σε καμβά, τοπία σε καταχνιά μετά τη βροχή ή όταν ο ήλιος καίει τόσο που τα πάντα μοιάζουν θολά. Θα μπορούσε να είναι ένα κερί που ανάβουν ο Λάκης και ο Αρης Ιωνάς στον Κωνσταντίνο Παρθένη και στην μυθολογία του σπιτιού που έχτισε μαζί με τον Πικιώνη κοντά στον ιερό βράχο. Οι ίδιοι λένε ότι μοιάζει την εικόνα που αντικρύζουν καθημερινά περνώντας από το Πρώτο Νεκροταφείο για να πάνε στο στούντιό τους. Αποκαλούν αυτούς τους πίνακες ψυχοκυκλαδικά, θυμίζουν το φως όπως πέφτει στις Κυκλάδες και χτυπάει στο άσπρο τυφλώνοντάς σε. «Η σαγήνη είναι βασική έννοια στη δουλειά τους, αυτό που η αρχαία ελληνική γραμματεία λέει ανάγκη. Αυτό που τελικά μπλέκει όλους μας και είναι και πάνω από τους θεούς», λέει η Νάντια Αργυροπούλου.
Επιστρέφοντας στην τσάντα που περιγράφει η Ούρσουλα Λεγκίν, να πούμε ότι η έκθεση συνοδεύεται από πρόγραμμα προβολών, Live, περφόρμανς. Ένα σύμπαν που θα εμψυχωθεί, αφού και οι τίτλοι των έργων μοιάζουν με τίτλους τραγουδιών. «Ένα παζλ μεταξύ των τεχνών» όπως λέει ο Λάκης Ιωνάς. Πίσω από τις Μαντόνες, αναζητήστε τα αρχικά σχεδιά τους με στυλό, όπως τα έκαναν οι Λάκης και Αρης Ιωνάς. Στην έκθεση δεν υπάρχει σήμανση πλάι σε κάθε έργο, προμηθευτείτε λοιπόν μπαίνοντας (δωρεάν) το ειδικό αναλυτικό ροζ φυλλάδιο με το σχεδιάγραμμα της έκθεσης, τους τίτλους και τα σημειώματα.
Στο βάθος, σε μια αίθουσα που μοιάζει με εσωτερικό κοντέινερ, εκτίθεται σε ειδική προθήκη η μακέτα του Punkthenon, φτιαγμένη από πηλό, από τον Δημήτρη Κορρέ.
Η έκθεση συνεχίζεται ώς τις 30 Δεκεμβρίου.
Info
www.onassis.org
Στέγη Ιδρύματος Ωνάση
Συγγρού 107
Από 26 Νοεμβρίου έως 30 Δεκεμβρίου 2022
Στέγη -1
Τετάρτη-Κυριακή 18:00-23:00
(24.12 κλειστά)
Είσοδος δωρεάν με δελτία εισόδου