Η Αλεξία Καλτσίκη επιστρέφει ως Μπλανς στο «Λεωφορείο ο Πόθος» του Δημήτρη Καραντζά, με μια ερμηνεία που δεν χαρίζεται ούτε στην ηρωίδα ούτε στον εαυτό της.
Μιλά για τη δύναμη μέσα στην αδυναμία, για τη μαγεία ως τρόπο σύνδεσης και για το τίμημα του να είσαι αληθινός σε έναν κόσμο που έχει ξεχάσει τη σημασία της ευθραυστότητας.
Ξυπνάει κάθε μέρα στις έξι και μισή. «Έχω τον γιο μου, πρέπει να είμαι στο πόδι για να ετοιμαστούμε για το σχολείο» λέει, και από τον ήχο της φωνής που κρύβει τρυφερότητα και κούραση καταλαβαίνω ότι χαμογελάει στην άλλη άκρη της γραμμής.
Τα πρωινά είναι σκληρά, ειδικά όταν προηγείται γύρισμα μέχρι αργά το βράδυ για το σίριαλ «Το Παιδί» στην ΕΡΤ, αλλά και πρόβες, αφού επιστρέφει το «Λεωφορείο ο Πόθος» σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά, αρχικά στη Θεσσαλονίκη, στο Αριστοτέλειον (17 Οκτωβρίου-9 Νοεμβρίου), και μετά στο θέατρο Προσκήνιο (από 14 Νοεμβρίου).
Είναι μια από τις καθοριστικές παρουσίες του ελληνικού θεάτρου, μια ηθοποιός που φέρει στο βλέμμα της εκείνο το μείγμα διαύγειας και μυστηρίου που δεν προσποιείται τίποτα.
Φέτος επιστρέφει για δεύτερη χρονιά ως Μπλανς Ντιμπουά στο «Λεωφορείο ο Πόθος», ένας ρόλος που πέρυσι σαγήνευσε, μας έκανε να δούμε την εμβληματική ηρωίδα με νέο βάθος, με νέο τρόπο.
«Ήδη από την αρχή το είδα ως διαδρομή», λέει. «Δεν το πλησιάζεις αν δεν κάνεις μια ελεύθερη πτώση. Από την πρώτη στιγμή το κατάλαβα, ότι για να ξεκινήσεις πρέπει να ξεκινήσεις κάνοντας βουτιά. Δεν έχει άλλη είσοδο».
Το κοινό βλέμμα με τον Δημήτρη
Η σχέση της με τον Δημήτρη Καραντζά είναι μακρά. Πρωτοσυναντήθηκαν το 2013 στον «Κυκλισμό του τετραγώνου» του Δημήτρη Δημητριάδη, σε μια παράσταση που έμελλε να σημαδέψει και τους δύο. «Ήταν μόλις είκοσι έξι χρόνων τότε», θυμάται. «Και ήδη είχε αυτή την καθαρότητα, μια σπάνια ακρίβεια στην αντίληψη του χρόνου και του ρυθμού. Δεν με πλησίασε με οδηγό την φόρμα ή το στιλ, αλλά με ειλικρίνεια και απλότητα. Και εκεί ξεκίνησε κάτι πολύ βαθύ μεταξύ μας. Μια αμοιβαία εμπιστοσύνη που χτίστηκε αργά και με συνέπεια. Ένα κοινό βλέμμα».
Από τότε, όπως λέει, η συνεργασία τους μοιάζει να έχει έναν ρυθμό σχεδόν οργανικό. «Ο Δημήτρης διαβάζει τα έργα πυρηνικά. Εντοπίζει τον βασικό τους πυρήνα, εκεί όπου συναντιέται η ψυχή και η δομή. Κι από αυτό το σημείο εκκινεί. Δεν είναι διανοητικός, δεν είναι εγκεφαλικός. Είναι βαθιά ενστικτώδης μέσα στην αυστηρότητά του. Αυτή η ένταση ανάμεσα στο ένστικτο και τη δομή είναι ό,τι με συγκινεί πιο πολύ».
Πριν από αυτόν, είχε περάσει ένα διάστημα μελετών και εμπειριών στη Ρωσία. «Ο Aνατόλι Βασίλιεφ ήταν παιδαγωγός με όλη τη σημασία της λέξης. Έμαθα δίπλα του τι σημαίνει τα πράγματα να γίνονται στη σκηνή, όχι να περιγράφονται. Πώς ένα σώμα, ένας ήχος, μια παύση μπορούν να παράγουν νόημα χωρίς να το εξηγούν. Όταν λοιπόν γνώρισα τον Δημήτρη και τον άκουσα να μιλά για τα κείμενα με τέτοια καθαρότητα και αίσθηση δομής ένιωσα μια τεράστια ανακούφιση. Το είχα ανάγκη».
Με ενδιαφέρουν τα αόρατα νοήματα
Η Μπλανς, όπως την προσεγγίζει, δεν είναι η εύθραυστη γυναίκα που συχνά έχουμε στο μυαλό μας. Δεν την ενδιαφέρει να τη λυπηθεί ή να τη δικαιώσει.
«Πάντα τις έβλεπα δυνατές τις ηρωίδες του Ουίλιαμς», λέει. «Πολύ δυνατές μέσα στην αδυναμία τους. Μπορεί η θέση τους να είναι ευάλωτη, αλλά η εμμονή τους να υπερασπιστούν αυτή την αδυναμία είναι τρομακτικά δυνατή. Έχουν αποφασίσει να ζήσουν. Αυτή η επιμονή με συγκινεί. Δεν είναι θύματα».
Δεν την ενδιαφέρει να χαρακτηρίσει τους ρόλους της. «Δεν με νοιάζει να πω αν είναι καλή ή κακή. Προσπαθώ να ακολουθώ τις κινήσεις του προσώπου που ερμηνεύω. Αν αρχίσεις να το χαρακτηρίζεις, χάνεις τη ζωή του. Αν πεις “εδώ είναι θυμωμένος”, μιμείσαι. Κι όμως, μπορεί να είναι και θυμωμένος και φοβισμένος και τρυφερός μαζί. Ποιος μπορεί να ξέρει ακριβώς τι νιώθει ο άλλος; Ακόμη κι εμείς δεν ξέρουμε τι νιώθουμε τη μισή μας ζωή».
«Με ενδιαφέρουν τα αόρατα νήματα», λέει. «Αυτά που δεν φαίνονται, αλλά χτίζονται. Όλο το θέατρο είναι αυτά τα νήματα. Αν δεν υπάρχουν, δεν υπάρχει τίποτα». Είναι ίσως η φράση που συμπυκνώνει τη φιλοσοφία της: το θέατρο δεν είναι αναπαράσταση, είναι συχνά ένας τρόπος να υπάρξεις πιο αληθινά από ό,τι στην πραγματική ζωή. «Μπορεί να δεις μια πολύ “σωστή” παράσταση και να λείπει αυτό. Εμένα με ενδιαφέρουν οι αυθεντικές διαδρομές, όχι η επίδειξη δεξιοτεχνίας. Προτιμώ την άγαρμπη αυθεντικότητα από τη σούπερ τελειότητα».
Όταν η σκληρότητα φοράει τη μάσκα της προόδου
Όταν μιλά για τη μαγεία, δεν αναφέρεται σε κάτι έξω από την πραγματικότητα, αλλά σε έναν άλλο τρόπο να την αντιμετωπίσεις.
«Ζούμε σε μια εποχή πολύ σκληρού ρεαλισμού», λέει. «Κι αυτό που με τρομάζει είναι ότι πολλές φορές αυτή η σκληρότητα φορά τη μάσκα της προόδου. Υπάρχει μια επίφαση προοδευτισμού που κρύβει έναν βαθύ συντηρητισμό. Η μαγεία δεν είναι φυγή· είναι τρόπος σύνδεσης. Οι παραβολές, τα παραμύθια, δεν συνέβησαν ποτέ, κι όμως μεταφέρουν αλήθειες. Όταν η Μπλανς λέει “μέσα στην καρδιά δεν είπα ψέματα ποτέ”, αυτό εννοεί».
Το καλοκαίρι που πέρασε, η Καλτσίκη ταξίδεψε με τον Δημήτρη Καραντζά και την ομάδα του στην Τιφλίδα, όπου παρουσιάστηκε το έργο «Το Σπίτι», σε δικό του κείμενο και σκηνοθεσία μια παράσταση που είχε πρωτοπαρουσιαστεί στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση. «Ήταν πολύ συγκινητικά», λέει.
Tο σπίτι στην Τιφλίδα
«Ένιωθες ότι αυτός ο λαός έχει βιώσει τον πόλεμο. Το κουβαλούν στο σώμα τους. Μιλούσαμε με ανθρώπους που έχουν ζήσει απώλειες, αλλά και την ίδια στιγμή έχουν σταθεί ξανά στα πόδια τους. Εμείς στην παράσταση νιώθαμε ότι αυτά θα μπορούσαν να συμβούν· εκείνοι τα είχαν ζήσει. Ήξεραν ότι μπορούν να ξανασυμβούν. Το χειροκρότημά τους στο τέλος ήταν σχεδόν εκστατικό. Ένιωθες μια ηλεκτρισμένη συγκίνηση». Και προσθέτει:
«Το Σπίτι και το Λεωφορείο ο Πόθος έχουν κάτι κοινό. Και στα δύο έργα ένας χώρος ξεσκίζεται. Στο ένα, το σύμπαν του έξω κόσμου εισβάλλει στο σπίτι. Στο άλλο, έρχεται ένα πλάσμα και ξεσκίζει τον τοίχο εκ των έσω. Και στις δύο περιπτώσεις, στο τέλος, ο τόπος δεν είναι ποτέ ξανά ο ίδιος».
Η κουβέντα μας κλείνει ήσυχα. Δεν υπάρχουν δηλώσεις, μόνο μια φράση που της ξεφεύγει σχεδόν ψιθυριστά και ίσως συνοψίζει όλα όσα προηγούνται: «Το πιο ανθρώπινο πράγμα που έχω βρει είναι ότι όλοι χρειαζόμαστε βοήθεια. Να το αποδεχτείς, αυτό είναι ήδη ένα βήμα».