Μετά το δέος που νιώθεις για το υπέροχο πορτρέτο του Αλέξανδρου που βρέθηκε παρατημένο σε αποθήκη του Μουσείου στη Βέροια, μια σειρά ερωτημάτων ανακύπτουν: γιατί η ανακοίνωση έγινε μέσω Facebook; Ποιος ευθύνεται που δεν είχε εντοπισθεί τόσα χρόνια; Πόσο επικίνδυνη είναι η μη καταγραφή των κινητών ευρημάτων;
Ποτέ δεν θα σταματήσουν να μας εκπλήσσουν οι αρχαιότητες που έρχονται διαρκώς στο φως από την ελληνική γη. Προϊόντα υψηλής τέχνης και ανυπολόγιστης αξίας. Δεν είναι όμως οι αρχαιότητες που περιμένουν να τις ανακαλύψουμε, αλλά και δυστυχώς κάποιες που έχουν ανασυρθεί και βρίσκονται σε κάποιες αποθήκες μουσείων χωρίς καν να έχουν καταγραφεί! Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του υστεροελληνιστικού πορτρέτου του Μεγάλου Αλεξάνδρου, το οποίο για πολλά χρόνια ήταν ξεχασμένο σε μία γωνία στις αποθήκες του αρχαιολογικού Μουσείου Βέροιας, και απόκτησε «υπόσταση», έγινε κτήμα του ελληνικού λαού, μέσω της ανάρτησης που έκανε στο Facebook η προϊσταμένη Εφορείας Αρχαιοτήτων Ημαθίας, Αγγελική Κοτταρίδη. Σημαντική αρχαιολόγος, που είχε υπάρξει ανασκαφέας βοηθός στο πλευρό του Ανδρόνικου και υπηρετεί στην συγκεκριμένη εφορεία αρχαιοτήτων από τις αρχές της δεκαετίας του ‘90, ενώ από το 2010 είναι διευθύντρια της ΙΖ΄ ΕΠΚΑ (νομοί Ημαθίας και Πέλλας) και από το 2011 και της 11ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων μεταξύ άλλων διευθύνει τέσσερα μουσεία (Αιγών, Πέλλας, Αρχαιολογικό και Βυζαντινό Βέροιας).
Προσωπικό Facebook ή επίσημη ανακοίνωση για τον Αλέξανδρο;
Προκαλεί όμως απορία ότι αυτό το σημαντικό εύρημα δόθηκε στη δημοσιότητα μέσω μιας ανάρτησης στο Facebook για τους τυχερούς που γνωρίζουν την κυρία Κοτταρίδη και είναι φίλοι της στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ακολούθως, η αναπαραγωγή μαζί με συνέντευξή της στο Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων βοήθησε στην πανελλαδική γνωστοποίηση του υστεροελληνιστικού πορτρέτου με έντονο τον απόηχο του Περγαμηνού μπαρόκ. Θα ανέμενε κανείς ότι για ένα τέτοιο σημαντικό εύρημα θα έπρεπε να υπάρχει επίσημη ανακοίνωση ή δελτίο Τύπου από την Εφορεία μέσω του Υπουργείου Πολιτισμού όπως γίνεται πάντα, με παραλήπτες όλα τα μέσα ενημέρωσης στην Ελλάδα, αλλά και τα πολλά διαπιστευμένα διεθνή μέσα. Προφανής η χαρά για το εύρημα, όμως σε κάθε περίπτωση οι αρχαιότητες αποτελούν κτήμα όλης της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, αποτελούν πρωτίστως κτήμα και πλούτο όλων των πολιτών.
Κατά τα λοιπά, ο Αλέξανδρος προκαλεί μια ευδαιμονούσα αισιοδοξία για τυχόν άλλα αριστουργήματα που μπορεί να υπάρχουν σε αποθήκες των μουσείων μας ανά την χώρα -δηλαδή για ευρήματα που έχουν ήδη ανασύρει οι αρχαιολόγοι. Και αναρωτιέται κανείς γιατί την περασμένη τετραετία δεν προχώρησε ως όφειλε η ψηφιοποίηση των κινητών ευρημάτων των εφορειών αρχαιοτήτων ανά την Ελλάδα, ώστε να υπάρχει μια πλήρης τράπεζα με όλα τα δεδομένα. Γεγονός που θα γιγάντωνε τον αρχαιολογικό μας πλούτο, θα βοηθούσε στην καλύτερη αξιοποίηση και προβολή του μέσω εκθέσεων στην Ελλάδα και το εξωτερικό, αλλά κυρίως θα το προστάτευε από το να παραμείνουν στην αφάνεια ή ακόμα και από κλοπές ή καταστροφές.
Και η αν η κυρία Κοτταρίδη που εργάζεται τόσα χρόνια στο Μουσείο, και μάλιστα έχει κάνει και τη μουσειογραφική και μουσειολογική μελέτη για αναβάθμισή του, δεν γνωρίζει το σύνολο των αντικειμένων που βρίσκονται στις αποθήκες, αν και είναι δοσμένη σε αυτό επί δεκαετίες, τότε τι συμβαίνει σε αποθήκες μουσείων ανά την χώρα; Πόσες ακόμα μοναδικής αξίας αρχαιότητες, από αυτές που προκαλούν συγκίνηση θα βγουν από τα σωθικά του μουσείου της Βέροιας;
Και νέο μοναδικής αξίας εύρημα μετά τον Αλέξανδρο
Πάντως με νεώτερη ανάρτησή της η κυρία Κοτταρίδη, τα μεσάνυχτα της Κυριακής αναφέρει και πάλι στο Facebook ότι εντόπισε στην αποθήκη και άλλο ένα υπέροχο εύρημα: το αρχαιότερο άγαλμα της ένθρονης θεάς από την Ημαθία. Aυτό το έχει μελετήσει από το 2017: είναι «μια ένθρονη υστεροαρχαϊκή θεά (τέλος 6ου - αρχές 5ου αι. π.Χ.) που βρέθηκε τυχαία στα ανατολικά της αρχαίας χώρας των Αιγών και παραδοθηκε στο μουσείο της Βέροιας την δεκαετία του '80... Φοράει πλούσιο χιτώνα με πολυ βαθύ κόλπο και ένα είδος μεγάλο σάλι (ένα "επίβλημα", κάτι σαν αυτό που σήμερα λέμε νυφικό πέπλο) που θα σκέπαζε τους ώμους, μάλλον και το κεφάλι της και τυλίγεται στα χέρια της. Είναι μια θεά-νύφη και, έχοντας τα τελευταία χρόνια μελετήσει εξονυχιστικά αυτήν την εικονογραφία, πιστεύω ότι μπορεί πιθανότατα να είναι η Ήρα...
Τι θα συμβεί όμως από εδώ και πέρα; Κάθε φορά που κάποιος διευθυντής μιας Εφορείας Αρχαιοτήτων θα ανακαλύπτει ένα σημαντικό εύρημα παραχωμένο στην αποθήκη, θα βομβαρδίζει με νέες αναρτήσεις στα προσωπικά του μέσα κοινωνικής δικτύωσης; Η οργανωμένη κεντρική διαχείριση αυτών των πολύτιμων πληροφοριών που συμβάλλουν στην εξέλιξη της γνώσης μας για την αρχαιότητα, σίγουρα αξίζει πιο προσεκτικής -και με στοχευμένη στρατηγική- ανάδειξης.