Η αλήθεια για την συμφωνία που παρουσίασε η κυβέρνηση για τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας.
Ένα καθυστερημένο πρώτο βήμα μετά από 7 χαμένα χρόνια για τον κόσμο της εργασίας. Εδώ και τώρα συνεκτική στρατηγική στήριξης των συλλογικών συμβάσεων εργασίας.
Η κυβέρνηση παρουσίασε σήμερα ένα σχέδιο κοινωνικής συμφωνίας μεταξύ των εταίρων για τη στήριξη των συλλογικών συμβάσεων εργασίας.
Καλώς την, κι ας άργησε. Όταν ο Νίκος Ανδρουλάκης, ακριβώς ένα χρόνο πριν, στις 27 Νοεμβρίου του 2024, άνοιγε το διάλογο με τους κοινωνικούς εταίρους, η κυβέρνηση τον χλεύαζε, λέγοντας πως οι συλλογικές διαπραγματεύσεις ανήκουν στο παρελθόν.
Σήμερα προσπαθεί να κρύψει την έως τώρα αποτυχία της, εμφανιζόμενη ως αυτή που θα βάλει τέλος στις μνημονιακές πολιτικές που κράτησαν χαμηλά το ποσοστό κάλυψης εργαζομένων από τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας.
Το σύνολο των εταίρων, προεξάρχοντος του Προέδρου του ΣΕΒ κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου, αναγνώρισε ως αδιαμφισβήτητο γεγονός πως οι εργαζόμενοι δεν έχουν λάβει τα τελευταία χρόνια το μερίδιο που τους αναλογεί από το αποτέλεσμα της οικονομικής ανάπτυξης. Συμπέρασμα ολόσωστο και εκ διαμέτρου αντίθετο από τον ισχυρισμό της κυβέρνησης ότι με την πολιτική της επιστρέφει σημαντικό μέρος της ανάπτυξης στους εργαζομένους. Όταν φτάνεις στο σημείο, να σου κάνει κριτική από τη πλευρά των εργαζομένων ο ΣΕΒ, σημαίνει ότι έχεις ξεπεράσει κάθε όριο στην αναλγησία.
Ποιος εμπόδισε την κυβέρνηση τα εξίμιση χρόνια που είναι στην εξουσία να άρει τα μνημονιακά εμπόδια στα οποία αναφέρθηκε η Υπουργός; Ποιος την υποχρέωσε, ακριβώς μετά την εκλογή της το καλοκαίρι του 2019, με τον ν. 4635/2019, να απενεργοποιήσει το δικαίωμα μονομερούς προσφυγής στη διαιτησία, στερώντας εργαλεία διαπραγμάτευσης από τους εργαζομένους;
Ποιος την εμπόδισε να επαναφέρει νωρίτερα τη μετενέργεια και να στηρίξει την επεκτασιμότητα, όπως επιμόνως ζητούσε το ΠΑΣΟΚ; Δεν νιώθει την ανάγκη να απολογηθεί η κυβέρνηση για την ακραία αρνητική επίδοση της χώρας στις συλλογικές συμβάσεις εργασίας; Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το 60% των εργαζομένων, κατά μέσο όρο, καλύπτεται από συλλογικές συμβάσεις εργασίας. Στην Ελλάδα, αντιθέτως, μόνο ένας στους πέντε εργαζομένους καλύπτεται από συλλογικές συμβάσεις εργασίας. Μόνο του συνέβη αυτό; Όχι. Ήταν αποτέλεσμα της νεοφιλελεύθερης εμμονής της κυβέρνησης Μητσοτάκη. Μια επιλογή που θα συνέχιζε, αν δεν είχε καταρρεύσει με πάταγο στις συμπληγάδες της ακρίβειας το «παραμύθι» περί κυβέρνησης που μειώνει φόρους και αυξάνει το εισόδημα.
Σε κάθε περίπτωση, είναι θετικό ότι η κυβέρνηση, υπό την πίεση της αντιπολίτευσης, της κοινωνίας και των ευρωπαϊκών κανόνων και οδηγιών, αναγκάστηκε να μεταβάλει άποψη, έστω και για να ξεφύγει από το πολιτικό και επικοινωνιακό της αδιέξοδο. Η εν μέρει αποδοχή των προτάσεων του ΠΑΣΟΚ, που κατέθεσε από το βήμα της ΔΕΘ για επαναφορά της μετενέργειας και της επεκτασιμότητας, είναι ένα θετικό γεγονός. Όπως επίσης και η χορήγηση της δυνατότητας η ΓΣΕΕ να συνάπτει ή να συνυπογράφει κλαδικές συμβάσεις επικουρικά. Βέβαια, υπάρχουν θολά σημεία, όπως η διατύπωση πως ναι μεν, μετά το τρίμηνο από τη λήξη της συλλογικής σύμβασης, διατηρούνται όλοι οι όροι της ΣΣΕ μέχρι τη σύναψη νέας συλλογικής, αλλά με την επιφύλαξη διαφορετικής αντιμετώπισης, αν συναφθεί εν τω μεταξύ ατομική σύμβαση, η οποία μπορεί να προβλέπει και χειρότερους όρους.
Θα πρέπει να επιφυλαχθούμε μέχρι να δούμε την τελική διατύπωση, ώστε να βεβαιωθούμε πως δεν θα υπάρξει παράθυρο για καταχρήσεις διευθυντικού δικαιώματος στην κατεύθυνση του εξαναγκασμού του εργαζομένου στο να καταρτίσει ατομική σύμβαση. Χρειάζονται ακόμα πολλά να γίνουν, με πρώτο και κύριο την ουσιαστική αναμόρφωση του ΟΜΕΔ, την επαναφορά της δυνατότητας μονομερούς προσφυγής στη διαιτησία και βέβαια την επαναφορά του καθορισμού του κατώτατου μισθού στους κοινωνικούς εταίρους.
Σε σχέση με την εξαγγελία περί δημιουργίας μηχανισμού προελέγχου των μονομερών αιτήσεων προσφυγής στη διαιτησία, δεν προκύπτει κάποια αλλαγή στις πολύ στενές προϋποθέσεις που θέτει ο νόμος για την άσκηση του δικαιώματος. Αντιθέτως, η σύσταση τριμελούς επιτροπής στον ΟΜΕΔ, που θα ελέγχει τις νόμιμες προϋποθέσεις για μονομερή προσφυγή, μπορεί να οδηγήσει και σε μια αναιτιολόγητη σύγκρουση αρμοδιοτήτων, με αποτέλεσμα την ελαχιστοποίηση των περιπτώσεων που θα αξιολογούνται ως υπαγόμενες σε καθεστώς μεσολάβησης και διαιτησίας. Ελλοχεύει ο κίνδυνος , η προσφυγή στον ΟΜΕΔ να γίνει πιο δύσκολη με την εισαγωγή φίλτρων που θα λειτουργούν ως εμπόδια στην άμεση διαιτησία.
Η κυβέρνηση δεν είπε τίποτα για την αντιμετώπιση των φαινομένων άρνησης συμμετοχής εργοδοτών στις συλλογικές διαπραγματεύσεις, άρνησης συμμετοχής στις διαδικασίες μεσολάβησης και στις από κοινού προσφυγές στη διαιτησία, πρακτικές που λαμβάνουν χώρα συστηματικά και τορπιλίζουν τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας. Χρειάζεται άμεση παρέμβαση για να βγούμε από το σημερινό σκηνικό κατάρρευσης των συλλογικών συμβάσεων.
Για να μπορέσουμε περαιτέρω να στηρίξουμε τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας και να βγούμε από το σημερινό αδιέξοδο, έχουμε προτείνει σειρά μέτρων:
- Επαναφορά του καθορισμού του κατώτατου μισθού στην Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας. Με αυτή την παρέμβαση, λόγω της ένταξης των εργαζομένων που αμείβονται με τον κατώτατο μισθό σε καθεστώς κάλυψης από συλλογική σύμβαση , αυτομάτως θα υπερβούμε το 50-55% κάλυψης από συλλογικές συμβάσεις, ως αφετηρία για την προσέγγιση του στόχου του 80% ποσοστού κάλυψης που θέτει η Οδηγία 2022/2041.
- Επαναφορά του καθεστώτος που ίσχυε πριν τον 4635/2019 για το δικαίωμα μονομερούς προσφυγής στη διαιτησία.
- Πλήρης επαναφορά της αρχής της ευνοϊκότερης ρύθμισης σε περίπτωση συρροής συλλογικών συμβάσεων, χωρίς τις σημερινές εξαιρέσεις που εισήγαγε η κυβέρνηση Μητσοτάκη με το άρθρο 55 του ν.4635/2019 .
- Δραστική μείωση του ποσοστού της εργοδοτικής εκπροσώπησης που απαιτείται ως προϋπόθεση για την επέκταση των όρων των συμβάσεων στο σύνολο του κλάδου, και πιο χαμηλά από 40%, για να καταστεί ρεαλιστική η ενίσχυση της επεκτασιμότητας, καθώς τα προηγούμενα χρόνια πολλοί εργοδότες αποχώρησαν από τον φορέα εκπροσώπησής τους για να μην υποχρεωθούν να αυξήσουν τους μισθούς όπως ορίζουν οι κλαδικές συμβάσεις.
- Στήριξη της σταθερότητας των όρων των ΣΣΕ με:
α) Κατάργηση του περιορισμού της μέγιστης διάρκειας των ΣΣΕ σε τρία (3) έτη. Τα μέρη θα έχουν δικαίωμα να ορίζουν τη διάρκεια των ΣΣΕ με τη συμφωνία τους, και αυτή μπορεί να είναι και αόριστη. Η λήξη της μπορεί να επέρχεται οποτεδήποτε με την καταγγελία της από οποιοδήποτε μέρος.
β) Επαναφορά της μετενέργειας των (6) μηνών των όρων της ΣΣΕ που έληξε, αντί των (3) μηνών.
γ) Διατήρηση όλων των όρων της ΣΣΕ, της οποίας έληξε η μετενέργεια, ως όρων της ατομικής σύμβασης εργασίας των εργαζομένων που δεσμεύονταν από την εν λόγω ΣΣΕ. Συνεπώς, εάν δεν ακολουθήσει νέα ΣΣΕ, οι όροι της καθίστανται όροι της ατομικής σύμβασης του εργαζομένου και δύνανται να τροποποιηθούν μόνο με συμφωνία των μερών.
- Επανακαθορισμός του ποσοστού κάλυψης εργαζομένων για την επέκταση ΣΣΕ σε μικρότερο και ρεαλιστικό ποσοστό, αντί του 51%.
- Τροποποίηση των προϋποθέσεων εγγραφής των συνδικαλιστικών οργανώσεων των εργαζομένων στο ΓΕΜΗΣΟΕ και των οργανώσεων των εργοδοτών στο ΓΕΜΗΟΕ (άρθρα 83 και 96 Ν.4808/2021).
- Μακροπρόθεσμη στόχευση στην ενίσχυση της αυτονομίας των κλαδικών ομοσπονδιών . Είναι σημαντικός , μεταβατικά ο ρόλος της ΓΣΕΕ, όπου πλέον θα μπορεί να συνάπτει ή να συνυπογράφει επικουρικά κλαδικές συμβάσεις, αλλά ο στόχος θα πρέπει να είναι η ενίσχυση των κλαδικών ομοσπονδιών και η ενδυνάμωση τους ως μέρη του κοινωνικού διαλόγου.
Είναι αναγκαίο να περιοριστούν τα υποχρεωτικώς δηλούμενα στοιχεία στα απολύτως απαραίτητα για την επικαιροποιημένη διαπίστωση της νομικής ταυτότητας και νόμιμης εκπροσώπησης της διοίκησης των συνδικαλιστικών οργανώσεων των εργαζομένων και των οργανώσεων των εργοδοτών και να καταργηθεί η αναστολή της συνδικαλιστικής ιδιότητας και του δικαιώματος συλλογικής διαπραγμάτευσης για τις συνδικαλιστικές οργανώσεις που δεν έχουν εγγραφεί στο ΓΕΜΗΣΟΕ.
Στην Ελλάδα, που σήμερα είναι ουραγός των ουραγών στις συλλογικές συμβάσεις εργασίας, απαιτούνται σημαντικές νομοθετικές αλλαγές στο ν.1876/1990 με σκοπό την ενθάρρυνση των συλλογικών διαπραγματεύσεων και την αποκατάσταση της διαπραγματευτικής ισορροπίας μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων. Ο κοινωνικός διάλογος είναι απαραίτητος.
Δεν υποτιμούμε καθόλου την καθυστερημένη και διστακτική πρώτη κοινωνική συμφωνία. Είναι ένα βήμα. Απαιτείται όμως μια συνεκτική στρατηγική και κυρίως η πολιτική βούληση να στηριχθεί ο διάλογος και οι κοινωνικές συναινέσεις. Η κυβέρνηση έχει αποδείξει πως δεν πιστεύει σε ό,τι δεν ελέγχει η ίδια. Η επαναφορά των συλλογικών συμβάσεων δεν μπορεί να χρησιμοποιείται ως επικοινωνιακό πυροτέχνημα , μπορεί να γίνει μόνο ολοκληρωμένα , συνολικά και δημοκρατικά.
Το ΠΑΣΟΚ πιστεύει στον κοινωνικό διάλογο μεταξύ των εθνικών εταίρων. Για να δώσουμε αναπτυξιακή προοπτική στη χώρα και να εξασφαλίσουμε το κοινωνικό αποτύπωμα αυτής, στην κατεύθυνση της αναδιανομής, χρειάζεται ένα νέο εθνικό, αναπτυξιακό, παραγωγικό και κοινωνικό συμβόλαιο.
Απέναντι στην επικίνδυνη ιδεοληψία της κυβέρνησης Μητσοτάκη, που επένδυσε σε ένα μοντέλο χαμηλής παραγωγικότητας, φτηνής απασχόλησης, απόλυτης ευελιξίας και εντατικοποίησης της εργασίας, προτάσσουμε μια συμφωνία που θα εξασφαλίζει υψηλή παραγωγικότητα, αναπτυξιακή ανάταξη, διεθνή αξιοπιστία της οικονομίας, πραγματικό εκσυγχρονισμό του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, καλύτερους μισθούς, λιγότερες ώρες εργασίας και κοινωνική ειρήνη. Από το μοντέλο της εργασιακής υπερκόπωσης, να εργαστούμε για το μοντέλο της εργασιακής δημιουργίας.
*Ο κ. Κώστας Τσουκαλάς είναι δικηγόρος-εργατολόγος και εκπρόσωπος Τύπου του ΠΑΣΟΚ