Η τελευταία παράσταση που παίζεται αυτές τις μέρες παράλληλα, από τη μια στο συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ και από την άλλη στο συνέδριο του ινστιτούτου του Αλέξη Τσίπρα, θα μπορούσε να έχει ως τίτλο «το χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου».
Συγγραφέας του σεναρίου δεν είναι βέβαια ο Κολομβιανός Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες αλλά ο πρώην πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας.
Λίγες ώρες πριν ξεκινήσει το συνέδριο του κόμματος του, ο Τσίπρας διακήρυξε την ανάγκη δημιουργίας ενός κινήματος που θα σηκώσει τους πολίτες από τον καναπέ. Αυτό που δεν είπε αλλά αφήνει να το λένε άλλοι αντ´ αυτού είναι ότι το κίνημα αυτό θα πρέπει να έχει ως ηγέτη τον ίδιον.
Απαντώντας ουσιαστικά στον Τσίπρα ο αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ Σωκράτης Φάμελλος επεσήμανε χθες στο συνέδριο του κόμματος ότι «χρόνος δεν υπάρχει μπροστά στις επείγουσες ανάγκες της κοινωνίας. Όσο συντηρείται μια συζήτηση που δεν καταλήγει πουθενά, θα φθείρεται και ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ και θα φθειρόμαστε όλοι… η διαρκής κατάσταση αναμονής αποσυσπειρώνει και απογοητεύει τους προοδευτικούς πολίτες».
Φυσικά το σενάριο στο χρονικό του προαναγγελθέντος… επικείμενου θανάτου του ΣΥΡΙΖΑ δεν άρχισε να γράφεται χθες. Έχει πολλά κεφαλαία, πολύ πιο κρίσιμα και ενδιαφέροντα από αυτά που παρακολουθούμε σήμερα. Κεφάλαια που οδηγούσαν με μαθηματική ακρίβεια σε αυτό που γράφεται τις τελευταίες ώρες και σε αυτά που θα ακολουθήσουν πριν πέσουν οι τίτλοι τέλους.
Ας κάνουμε ένα φλας μπακ που θα μας οδηγήσει τελικά στο ξεκίνημα της πολιτικής, εκλογικής επικράτησης του ΣΥΡΙΖΑ, εκεί όπου βρίσκεται ουσιαστικά η αιτία αυτών που βιώνει σήμερα.
Ξεκινάμε από τα πιο πρόσφατα και πάμε σιγά - σιγά προς τα πίσω:
Πριν από έξι μήνες ο ΣΥΡΙΖΑ απέκτησε νέα ηγεσία, τον Σωκράτη Φάμελλο που επικράτησε του Παύλου Πολάκη. Είχε προηγηθεί ένα πρωτοφανές στα χρονικά κομματικό πραξικόπημα κατά του προηγούμενου εκλεγμένου αρχηγού Στέφανου Κασσελάκη, στον οποίον δεν επετράπη να θέσει υποψηφιότητα, μιας και τα γκάλοπ έδειχναν ότι θα κέρδιζε πανηγυρικά. Ο Αλέξης Τσίπρας στήριξε σιωπηρά μεν αλλά σθεναρά το κομματικό πραξικόπημα. Άλλωστε, είχε επιχειρήσει περίπου ένα χρόνο νωρίτερα - τον Φεβρουάριο του 2024 - να ρίξει τον Κασσελάκη στο συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά απέτυχε.
Πάμε όμως λίγο πιο πίσω, στην εκλογή Κασσελάκη στην ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ. Ο Αλέξης Τσίπρας τον είχε στηρίξει τότε - πάλι σιωπηρά αλλά σθεναρά - έναντι του «φαβορί» που ήταν η Έφη Αχτσιόγλου. Τον βοήθησε να γίνει αρχηγός, όταν όμως διαπίστωσε ότι ο καινούργιος αρχηγός αποκτά δικό του λαϊκό έρεισμα και δεν λειτουργεί ως ο «αντ´ αυτού» στράφηκε εναντίον του.
Πάμε τώρα λιγάκι πιο πίσω, στις εκλογές του 2023, όπου ο ΣΥΡΙΖΑ με αρχηγό τον Αλέξη Τσίπρα γνώρισε μια πρωτοφανή συντριβή, με ποσοστό 17,5% και 23% διαφορά από τη ΝΔ. Ήταν η πολλοστή και η πιο ταπεινωτική ήττα του Τσίπρα από τον Μητσοτάκη - είχε χάσει κατά σειρά στις ευρωεκλογές και στις εθνικές εκλογές του 2019 και στις διπλές εθνικές εκλογές του 2023. Κι έφυγε, μόνος του, για να ανοίξει ο δρόμος για κάτι νέο. Όπως πράττουν συνήθως οι χαμένοι - λογικά και δικαιολογημένα…
Μικρή παρένθεση πριν πάμε ακόμη πιο πίσω: μετά την αποχώρηση Τσίπρα και την εκλογή Κασσελάκη ο ΣΥΡΙΖΑ υπέστη μια σοβαρή διάσπαση με τη δημιουργία της Νέας Αριστεράς, την οποία ακολούθησαν πολλοί εκλεγμένοι βουλευτές, πρώην υπουργοί του Αλέξη. Παρά ταύτα στις ευρωεκλογές ο ΣΥΡΙΖΑ υπό τον Κασσελάκη πήρε 15% και μείωσε τη διαφορά του από τη ΝΔ από τις 23 στις 13 μονάδες, ενώ η Νέα Αριστερά δεν κατάφερε να μπει στην Ευρωβουλή. Εν συνεχεία, μετά τη νέα αλλαγή ηγεσίας ο ΣΥΡΙΖΑ κινείται πέριξ του 5% στην πρόθεση ψήφου.
Κλείνει η παρένθεση και συνεχίζουμε το φλας μπακ. Πριν χάσει με ταπεινωτικό τρόπο ο Τσίπρας υποτίθεται ότι είχε κατά νου να αλλάξει τον ΣΥΡΙΖΑ και να τον μετατρέψει σε ένα νέο κίνημα - κάτι σαν κι αυτό που έχει και τώρα στο μυαλό του. Με άλλα λόγια, από το 2019, που έχασε αξιοπρεπώς παίρνοντας 31,5% μέχρι το 2023 που συνετρίβη με 17,5% ο πρώην πρωθυπουργός δούλευε την ιδέα του «καινούργιου». Και τότε μιλούσε για τα ίδια που μιλάει και τώρα: τον κίνδυνο της Ακροδεξιάς, τον Νεοφιλελευθερισμό, τις κοινωνικές ανισότητες, την ανάγκη για ένα νέο όραμα. Τέσσερα χρόνια… ζύμωσης αυτού του προβληματισμού δεν απέδωσαν τα αναμενόμενα, κρίνοντας εκ του αποτελέσματος. Γιατί κάποιοι, πολλοί, όλο και περισσότεροι, έπαιρναν ολοένα και μεγαλύτερες αποστάσεις από τον ΣΥΡΙΖΑ και φυσικά από τον Αλέξη Τσίπρα. Ώσπου το 31,5 έγινε 17,5%, εν συνεχεία 15% και τώρα κάτι πέριξ του 5%.
Αν σταματήσουμε το φλας μπακ σε αυτό το σημείο κινδυνεύουμε να οδηγηθούμε σε ένα απολύτως λανθασμένο συμπέρασμα: ότι ο ΣΥΡΙΖΑ κατέρρευσε γιατί δεν τα πήγε καλά ως κόμμα της αντιπολίτευσης. Η αλήθεια, όμως, βρίσκεται πιο πίσω. Το χρονικό του προαναγγελθέντος επικείμενου θανάτου ξεκινά από την ώρα που ο Αλέξης Τσίπρας επέλεξε να γίνει πρωθυπουργός όχι της «πρώτης φοράς Αριστερά» - όπως έλεγε - αλλά μιας κυβέρνησης που ανήλθε στην εξουσία κάνοντας σημαία τον λαϊκισμό, τον κοινωνικό διχασμό και την εχθροπάθεια. Η επιλογή του Πάνου Καμμένου και των ΑΝΕΛ ως ιδανικού κυβερνητικού εταίρου ήταν ίσως η πιο καθοριστική πολιτική επιλογή του Αλέξη Τσίπρα και του ΣΥΡΙΖΑ. Η θεωρία του μετώπου των «προοδευτικών δυνάμεων» - του οποίου ο Τσίπρας πίστεψε ότι μπορούσε να ηγηθεί το 2023 μέσω απλής αναλογικής και ελπίζει ξανά τώρα ότι… δικαιούται να ηγηθεί λόγω ανυπαρξίας αξιόπιστης εναλλακτικής κυβερνητικής λύσης στο χώρο της αντιπολίτευσης, προσκρούει στην πραγματικότητα της πολιτικής διαδρομής του πρώην πρωθυπουργού.
Ίσως εάν επανερχόταν στο προσκήνιο ο Πάνος Καμμένος, ο Τσίπρας να έβρισκε έναν πιθανό εταίρο για το κίνημα που οραματίζεται. Πέραν αυτού, δύσκολα μπορεί να βρει συμμάχους. Στο ίδιο του το κόμμα - τον ΣΥΡΙΖΑ- αρκετοί (περίπου ένας στους τρεις με βάση τα γκάλοπ) τον βλέπουν αρνητικά. Στη Νέα Αριστερά μόλις ένας στους τρεις τον βλέπει θετικά. Στα άλλα κόμματα του χώρου της Αριστεράς οι ηγεσίες (Κωνσταντοπούλου, Κασσελάκης, Βαρουφάκης) είναι σε ανοιχτή σύγκρουση μαζί του και οι ψηφοφόροι που ακολούθησαν αυτά τα κόμματα το γνωρίζουν. Όσο για το ΠΑΣΟΚ, είναι φανερό ότι για περίπου δυο στους τρεις ψηφοφόρους του ο Τσίπρας είναι persona non grata.
Ο βασικός λόγος, λοιπόν, του σημερινού αδιεξόδου του ΣΥΡΙΖΑ είναι ο ίδιος ο Αλέξης Τσίπρας. Και το αδιέξοδο δεν δημιουργήθηκε τώρα. Το κατασκεύασε ο πρώην πρωθυπουργός αρχικά με τις πολιτικές επιλογές του όταν κυβέρνησε τη χώρα και αργότερα όταν προσπαθούσε να διατηρήσει τα κλειδιά ενός κόμματος από την ηγεσία του οποίου είχε παραιτηθεί. Το rebranding που επιχειρεί σήμερα απαιτεί πολύ περισσότερα από γενικόλογες ομιλίες σε ένα ινστιτούτο. Ο Τσίπρας χρειάζεται πολύ χρόνο και πολύ κόπο για να μπορέσει να επιστρέψει με αξιώσεις ως πρωταγωνιστής στην πολιτική σκηνή. Ο ΣΥΡΙΖΑ όμως δεν έχει στη διάθεση του ούτε πολύ χρόνο ούτε τα στελέχη που μπορούν να πείσουν ότι θα κοπιάσουν για να τον κρατήσουν για πολύ καιρό ακόμη ζωντανό σε αυτό το πολιτικό περιβάλλον.