Η υπόθεση της Ιεράς Μονής Αγίας Αικατερίνης στο Σινά εισέρχεται σε κρίσιμο διπλωματικό στάδιο, καθώς σήμερα ξεκινά στο Κάιρο η καθοριστική διαπραγμάτευση μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου.
Η ελληνική πλευρά αντιμετωπίζει μια σύνθετη πρόκληση, καθώς καλείται να διασφαλίσει την προστασία της ιστορικής και θρησκευτικής κληρονομιάς της Μονής, ενώ παράλληλα, διατηρώντας τις αγαστές διμερείς σχέσεις, να αποφύγει τις παγίδες που προκύπτουν από την πρόσφατη δικαστική απόφαση του Καΐρου, η οποία αμφισβητεί την κυριότητα της Μονής επί των περιουσιακών της στοιχείων.
Η Αθήνα επιδιώκει να επαναφέρει το καθεστώς που είχε συμφωνηθεί σε υψηλό επίπεδο, στηριζόμενη και σε έγγραφα που κατέθεσε η ίδια η Αίγυπτος στην UNESCO και αναγνωρίζουν την κυριότητα της Ελληνορθόδοξης Εκκλησίας, ενώ ταυτόχρονα διατηρεί ανοιχτό το κανάλι συνεργασίας με την Αίγυπτο σε ευρύτερα γεωπολιτικά και ενεργειακά ζητήματα στην Ανατολική Μεσόγειο.
Όπως είναι γνωστό επικεφαλής της διαπραγματευτικής ομάδας που θα βρεθεί στην Αιγυπτιακή πρωτεύουσα σήμερα το μεσημέρι έχει τεθεί ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης.
Η επιτροπή που θα συνοδεύσει τον επικεφαλής της ελληνικής διπλωματίας απαρτίζεται από στελέχη των υπουργείων Εξωτερικών, Παιδείας, Πολιτισμού και Θρησκευμάτων, έχει στόχο την αποτροπή τετελεσμένων που θα αλλοιώσουν τη φυσιογνωμία και το νομικό καθεστώς της Μονής, καθώς και την επανεκκίνηση διαπραγματεύσεων στη βάση της συμφωνίας που είχε επιτευχθεί κατά την πρόσφατη επίσκεψη του Αιγύπτιου προέδρου Αμπντούλ Φατάχ Αλ Σίσι στην Αθήνα.
Οι «κόκκινες γραμμές» της ελληνικής διπλωματίας είναι σαφείς καθώς η Αθήνα σκοπεύει να πιέσει την αιγυπτιακή κυβέρνηση να τηρήσει τα συμφωνηθέντα της 7ης Μαΐου, όταν και συνεδρίασε το Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας των δύο χωρών.
Η ελληνική διπλωματία επιμένει ότι το πραγματικό διακύβευμα δεν είναι η θρησκευτική ελευθερία των μοναχών, η οποία δεν αμφισβητήθηκε ποτέ, αλλά το ιδιοκτησιακό καθεστώς της Μονής και της περιουσίας της, η οποία κινδυνεύει να δημευτεί με βάση την απόφαση του δευτεροβάθμιου αιγυπτιακού δικαστηρίου. Για την επίτευξη του στόχου η Αθήνα θα επιχειρήσει να αξιοποιήσει το διπλωματικό κεφάλαιο που έχει αναπτυχθεί μεταξύ των δύο χωρών, με έμφαση στην κοινή κατανόηση και τις συμφωνίες που έχουν ήδη επιτευχθεί, ενώ παράλληλα επιδιώκει να επαναβεβαιώσει πλήρως τις σχέσεις εμπιστοσύνης με την αιγυπτιακή πλευρά
Αγκάθι στις διαπραγματεύσεις παραμένει το γεγονός πως η απόφαση του αιγυπτιακού Εφετείου που αμφισβητεί την κυριότητα της Μονής εδράζεται στην επιθυμία ορισμένων ισχυρών παραγόντων στην Αίγυπτο να μετατρέψουν την περιοχή σε τουριστικό τοπόσημο. Μάλιστα, οι φόβοι πώς η αιγυπτιακή κυβέρνηση δέχεται πιέσεις για να μην υποχωρήσει στα ζητήματα του ιδιοκτησιακού που αποτελούν την επίδικη διαφορά μεταξύ των δύο πλευρών , ενισχύονται από το γεγονός πως, παρά τις διαβεβαιώσεις της αιγυπτιακής πλευράς πως δεν πρόκειται να αλλάξει ο θρησκευτικός χαρακτήρας της Μονής, το Κάιρο δεν αναφέρεται ρητά στο θέμα της ιδιοκτησίας, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο αλλαγών στα συμφωνηθέντα.
Συνολικά, το διπλωματικό παζάρι αναμένεται να είναι σκληρό, με την Αθήνα να επιδιώκει να επαναφέρει το status quo πριν από την εφαρμογή της δικαστικής απόφασης , επιτυγχάνοντας πάλι έναν εξωδικαστικό συμβιβασμό που θα διασφαλίσει ότι η Μονή Σινά θα παραμείνει υπό τον έλεγχο της Ελληνορθόδοξης Εκκλησίας, διατηρώντας παράλληλα την ιστορική και θρησκευτική της ταυτότητα
Οι παγίδες της διαπραγμάτευσης
Οι διαπραγματεύσεις κρύβουν σημαντικές παγίδες για την ελληνική πλευρά, παρά τις διαβεβαιώσεις που είχε λάβει από τον πρόεδρο Αλ Σίσι.
Αρχικά, υπάρχει ο κίνδυνος η αιγυπτιακή πλευρά να επιχειρήσει να αποσυνδέσει το ιδιοκτησιακό καθεστώς της Μονής από τον θρησκευτικό και ιστορικό της χαρακτήρα, κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει σε περιορισμούς στη λειτουργία της ή ακόμα και σε αλλαγές που θα υπονομεύσουν την αυτονομία και το καθεστώς της.
Επιπρόσθετα, η πρόσφατη δικαστική απόφαση του αιγυπτιακού Εφετείου, που κηρύσσει τη Μονή κλειστή και προχωρά σε δήμευση σημαντικού μέρους της περιουσίας της, αποτελεί μια νομική παγίδα που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μοχλός πίεσης, παρά τις προσπάθειες της ελληνικής διπλωματίας να επιτύχει εξωδικαστικό διακανονισμό.
Ακόμη, η καθυστέρηση και η κωλυσιεργία της αιγυπτιακής πλευράς στην υπογραφή της συμφωνίας, παρά τις προφορικές δεσμεύσεις, δημιουργούν αμφιβολίες για την πραγματική βούληση του Καΐρου να διατηρήσει το καθεστώς της Μονής όπως είχε συμφωνηθεί.
Τέλος, η ελληνική πλευρά πρέπει να διαχειριστεί το δύσκολο «μπρα ντε φερ» με την Αίγυπτο, προσπαθώντας να αποτρέψει την επιβολή τετελεσμένων που θα θέσουν σε κίνδυνο την ιστορική, θρησκευτική και πολιτισμική κληρονομιά της Μονής, ενώ παράλληλα διατηρεί ανοιχτό το κανάλι συνεργασίας σε ευρύτερα γεωπολιτικά ζητήματα.
Συνεπώς, η διαπραγμάτευση απαιτεί μεγάλη διπλωματική ευελιξία και προσοχή ώστε να αποφευχθούν παγίδες που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε απώλειες για την ελληνική πλευρά και σε υποβάθμιση της σημασίας της Μονής Σινά.
Τα σενάρια
Τα πιθανά σενάρια για την ιδιοκτησία της Μονής Σινά, όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, διαμορφώνονται σε ένα κρίσιμο διπλωματικό και νομικό πλαίσιο.
Το ευτυχέστερο σενάριο για την ελληνική πλευρά είναι η διπλωματική αντιπροσωπεία να πετύχει στο Κάιρο την πολιτική λύση που θα στηρίζεται στις προηγούμενες συμφωνίες, διασφαλίζοντας την ελληνορθόδοξη λειτουργία και το ιδιοκτησιακό καθεστώς της Μονής, παρά τις δικαστικές αποφάσεις. Πετυχαίνοντας την επιστροφή στο status quo προ της δικαστικής απόφασης, όπου η Μονή θα διατηρήσει την πλήρη ιδιοκτησία των εδαφών και των κτιρίων της, όπως είχε αναγνωριστεί και από έγγραφα της UNESCO ήδη από το 2002.
Η ελληνική πλευρά επιδιώκει αυτή την επαναφορά μέσω της διπλωματικής διαπραγμάτευσης στο Κάιρο, βασιζόμενη και στη συμφωνία που είχε επιτευχθεί μεταξύ των ηγετών Ελλάδας και Αιγύπτου στις 7 Μαΐου στην Αθήνα στο πλαίσιο του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας.
Το δεύτερο σενάριο προβλέπει την πλήρη ή μερική απαλλοτρίωση της περιουσίας της Μονής από το αιγυπτιακό κράτος, με το επιχείρημα ότι η Μονή δεν είχε νομική προσωπικότητα στην Αίγυπτο, όπως υποστήριξε ο κυβερνήτης του Νοτίου Σινά και το αιγυπτιακό Δημόσιο, που έχει κινήσει δικαστικές διαδικασίες από το 2015.
Σε αυτή την περίπτωση, η Μονή θα μπορούσε να χάσει σημαντικό μέρος των κτιρίων και των αγροτικών ιδιοκτησιών της, ενώ είχε ακουστεί και το ενδεχόμενο μετατροπής της σε μουσείο, κάτι που έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις.
Ένα τρίτο πιθανό σενάριο είναι η πολιτική λύση που θα συνδυάζει νομικές και διπλωματικές ρυθμίσεις, με στόχο να διασφαλιστεί η ελληνορθόδοξη λειτουργία και η θρησκευτική ταυτότητα της Μονής, χωρίς να προκληθούν περαιτέρω εντάσεις στις ελληνοαιγυπτιακές σχέσεις. Η ελληνική πλευρά επιδιώκει να μετατρέψει το ζήτημα σε πολιτική συμφωνία, που θα υπερισχύει των δικαστικών αποφάσεων, ώστε να διατηρηθεί η σταθερότητα και η συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών.
Στον αντίποδα υπάρχει και το ενδεχόμενο οι διαπραγματεύσεις να καταρρεύσουν και η απόφαση να εφαρμοστεί πλήρως, με την Αίγυπτο να αναλαμβάνει τον έλεγχο σημαντικού μέρους της περιουσίας, γεγονός που θα προκαλέσει έντονες εντάσεις και πιθανές αλλαγές στη λειτουργία της Μονής, ακόμα και μετατροπή της σε μουσείο.
Από το ευτυχέστερο ως το δυσμενέστερο σενάριο σε μεγάλο βαθμό το μέλλον της μοναστικής κοινότητας θα εξαρτηθεί από την αυριανή εξέλιξη των διπλωματικών διαπραγματεύσεων που , όπως προαναφέρθηκε , ξεκινούν στο Κάιρο, με την Αθήνα να πιέζει για σεβασμό των συμφωνιών και την αποφυγή δημιουργίας τετελεσμένων που θα υπονομεύσουν την ιστορική και θρησκευτική κληρονομιά της Μονής Σινά.