Το παραδέχθηκε και ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Κωστής Χατζηδάκης: «Ναι, υπάρχει πρόβλημα με τις τιμές του βαμβακιού φέτος.
Ναι, υπάρχει πρόβλημα με τις τιμές του σταριού φέτος. Ναι, υπάρχει πρόβλημα με την κτηνοτροφία μας ακόμα μεγαλύτερο είτε λόγω της ευλογιάς είτε λόγω του ότι στις νησιωτικές και ορεινές περιοχές -ιδιαίτερα στις νησιωτικές περιοχές- υπάρχει αυξημένο κόστος ζωοτροφών και μειωμένες τιμές γάλακτος».
Όλα αυτά, βέβαια, είναι το κερασάκι στην τούρτα! Ο αγροτικός τομέας στην Ελλάδα βρίσκεται εδώ και χρόνια σε τροχιά καθόδου, παρά το γεγονός πως αποτελεί στρατηγικό πυλώνα της εθνικής οικονομίας, όχι μόνο ως εγγυητής της επισιτιστικής ασφάλειας, αλλά και ως κύριος τροφοδότης της βιομηχανίας τροφίμων και ποτών, η οποία συνεισφέρει σχεδόν το 1/3 της εγχώριας μεταποιητικής Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας (ΑΠΑ).
Μια πρόσφατη ανάλυση της Διανέοσις παρουσίαζε ανάγλυφα τη δυσάρεστη εικόνα. Παρά τη θετική δυναμική των εξαγωγών, ο αγροτικός τομέας παραμένει εγκλωβισμένος σε μια «παγίδα» χαμηλής παραγωγικότητας και διαρθρωτικών στρεβλώσεων. Η συνολική αγροτική παραγωγή εμφανίζει αρνητική τάση τα τελευταία 30 έτη, με μέσο ετήσιο ρυθμό συρρίκνωσης 0,3%. Επιπλέον, η χαμηλή παραγωγικότητα είναι εμφανής στη σύγκριση με την υπόλοιπη Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Το 2022, η ΑΠΑ ανά απασχολούμενο στην Ελλάδα ανήλθε σε €13.465, έναντι €24.477 στον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Η απόκλιση αυτή εξηγείται από το γεγονός ότι στην Ελλάδα απαιτείται 3,2 φορές μεγαλύτερο μερίδιο απασχόλησης για την παραγωγή μόλις 2,4 φορές μεγαλύτερου μεριδίου ΑΠΑ συγκριτικά με την ΕΕ.
Ο εκσυγχρονισμός του αγροτικού τομέα περιορίζεται κυρίως από τρεις παράγοντες: Τον κατακερματισμό της γης (η μέση χρησιμοποιούμενη έκταση ανά εκμετάλλευση στην Ελλάδα είναι μόλις 53 στρέμματα, μέγεθος κατά 69% μικρότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο που είναι 171 στρέμματα). Μάλιστα το 74,1% των εκμεταλλεύσεων είναι μικρότερες από 5 εκτάρια, γεγονός που καθιστά απαγορευτικές τις οικονομίες κλίμακας και τη χρήση προηγμένου εξοπλισμού. Εξίσου δραματικά είναι τα στοιχεία για τη δημογραφική διάβρωση του αγροτικού κλάδου αφού το 65% των διαχειριστών αγροτικών εκτάσεων να είναι άνω των 55 ετών, με το 37,1% να υπερβαίνει τα 65 έτη. Η γήρανση αυτή, κατά τη Διανέοσις, συνεπάγεται βραχύτερο χρονικό ορίζοντα αποφάσεων και χαμηλή επενδυτική διάθεση. Ο τρίτος παράγοντας είναι το γνωσιακό έλλειμμα αφού Το 94,1% των διαχειριστών βασίζεται αποκλειστικά στην πρακτική εμπειρία, ενώ μόλις το 0,7% διαθέτει πλήρη αγροτική εκπαίδευση. Η έλλειψη τεχνικής κατάρτισης λειτουργεί ως "φρένο" στην υιοθέτηση καινοτομιών της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης.
Όλα αυτά τα προβλήματα αποτυπώνονται και στη σημαντική υστέρηση των επενδύσεων στον αγροτικό τομέα την ίδια στιγμή που καταγράφεται έκρηξη κόστους. Την περίοδο 2019 – 2023 τα λιπάσματα αυξήθηκαν κατά 72,3%, οι κτηνιατρικές υπηρεσίες κατά 55,1% και η ενέργεια κατά 29%. Αυτό οδήγησε σε συμπίεση του ήδη περιορισμένου περιθωρίου εισοδήματος των αγροτών, το οποίο υπολογίζεται σε μόλις 6.500 ευρώ ετησίως ανά εκμετάλλευση.
Για να είμαστε δίκαιοι πρέπει να θυμίσουμε πως αυτή η κυβέρνηση ξεκίνησε, έπειτα από δεκαετίες καθυστερήσεων, ένα φιλόδοξο πρόγραμμα επενδύσεων, είτε με δημόσιο χρήματα είτε μέσω συμπράξεων ιδιωτικού και δημοσίου τομέα (ΣΔΙΤ), για την κατασκευή σύγχρονων υποδομών άρδευσης. Αυτή η κυβέρνηση προχωράει, με δυσκολία είναι αλήθεια, ένα πρόγραμμα για συγχωνεύσεις φορέων άρδευσης και ύδρευσης για καλύτερη διαχείριση του νερού στη χώρα.
Χρειαζόμαστε, όμως, ακόμα περισσότερες αλλαγές για να εκσυγχρονίσουμε τον αγροτικό τομέα. Εκτός από τα αυτονόητα ουσιαστικά κίνητρα για παραμονή ή επιστροφή νέων ανθρώπων στην ελληνική περιφέρεια. Χρειαζόμαστε θεσμοθέτηση κινήτρων για συγχωνεύσεις εκμεταλλεύσεων και ενεργοποίηση του εργαλείου του αναδασμού. Χρειαζόμαστε, επίσης, ενίσχυση της αγροτικής εκπαίδευσης και σοβαρές επενδύσεις σε νέες τεχνολογίες και τη συλλογική οργάνωση, όπως επισημαίνεται και στην έρευνα της Διανέοσις. Σήμερα μόνο το 20% της παραγωγής διακινείται μέσω συνεταιρισμών έναντι 40% στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Όταν ηρεμήσουν τα πνεύματα, θα χρειαστεί να συζητήσουμε σοβαρά για το μέλλον των αγροτών μας.