H ψυχίατρος που έγινε μια από τις πιο μάχιμες γυναίκες πολιτικούς, η Μαριέττα Γιαννάκου έφυγε από τη ζωή το βράδυ της Κυριακής, δίνοντας για μια ακόμα φορά στη ζωή της μια σκληρή μάχη. Την μόνη που έχασε.
«Οταν ήμουν 16, 17 χρόνων και διάβαζα λογοτεχνία ή βιβλία για την ψυχιατρική και τη φιλοσοφία, είχα ερωτηματικά για τον θάνατο. Πώς μπορεί η δημιουργία ενός ανθρώπου να τελειώσει… Τώρα όχι, δεν έχω φόβο. Δεν φοβάμαι τον θάνατο. Ανησυχώ, όμως, για άλλα πράγματα. Για το τι αφήνει κανείς πίσω του. Για τους ανθρώπους που αφήνει πίσω του». Ημουν στο γραφείο της, τον Σεπτέμβριο του 2016, μόλις είχε βγει από μια τεράστια περιπέτεια που την έφερε κοντά στον θάνατο αλλά εκείνη τη φορά κατάφερε να βγει νικήτρια. Σέρβιρε με την αβρότητα μιας καλής οικοδέσποινας τον καφέ που είχα ζητήσει και ήδη μιλούσαμε για τον φόβο. Για τον θάνατο. Η Μαριέττα Γιαννάκου, η πολιτικός που ξεσήκωσε θύελλες, αλλά κέρδισε τον σεβασμό ακόμα και των πολιτικών της αντιπάλων, τελικά δεν κατόρθωσε να περάσει και αυτή την τρικυμία με την υγεία της, μια από τις πολλές που την χτύπησαν στη ζωή της. Εφυγε το απόγευμα της Κυριακής 27 Φεβρουαρίου. Ελπίζω να ήταν πιο ήσυχη σχετικά με αυτά που αφήνει πίσω της, για τους ανθρώπους της.
Χαλυβδώθηκε από τις δυσκολίες
Η είδηση του θανάτου της προκάλεσε σοκ, αν και όλοι γνώριζαν ότι δίνει μια τεράστια μάχη για τη ζωή της, άνιση. Χαρακτηριστική είναι η βαθιά προσωπική δήλωση του Κυριάκου Μητσοτάκη, που μίλησε για συντριβή, για απώλεια. «Με συντριβή αποχαιρετώ τη Μαριέττα μας. Μια σπουδαία γυναίκα, μια καλή φίλη και μια ακατάβλητη μαχήτρια. Που δεν λύγισε ποτέ, λέγοντας πως οι δυσκολίες την χαλυβδώνουν. Κι όμως, έχασε την πιο κρίσιμη, τη μοναδική μάχη απ’ τις πολλές που έδωσε για την υγεία της. Δεν είναι εύκολο να δεχθούμε ότι αυτή η προσωπικότητα, με το ήρεμο πάθος της για ζωή και δημόσια προσφορά, δεν είναι πια κοντά μας».
Εζησε δυο φορές ως ασθενής οριακές συνθήκες. Στην πρώτη δέχτηκε χωρίς δεύτερη σκέψη να της ακρωτηριάσουν το πόδι προκειμένου να σώσει τη ζωή της. «Κάντε το. Τώρα» είπε στους συναδέλφους γιατρούς της. Ηταν τον Φεβρουάριο του 2008, ακριβώς δεκατέσσερα χρόνια πριν. Με τρομερή πειθαρχία -που την χαρακτήριζε ήδη από τα παιδικά της χρόνια στο Γεράκι της Λακωνίας- διεκδίκησε και κατάφερε να συνεχίσει να ζει τη ζωή της, όπως πριν. Στη Βουλή αλλά και στην Ευρωβουλή που την θυμόντουσαν όλοι, ως μια άοκνη πολιτικό, βαθιά ευγενή, από τις πλέον εργατικές και επίμονες στις Βρυξέλλες.
Τον Μάιο του 2016 πέρασε μήνες στην εντατική, διασωληνωμένη, μετά από πνευμονία και έμφραγμα – οι γιατροί δεν κατάλαβαν ποτέ ποιο μικρόβιο της προκάλεσε την φλεγμονή και στη συνέχεια το έμφραγμα. Ηταν οι μέρες που οι δημοσιογράφοι είχαν περικυκλώσει το νοσοκομείο, αλλά οι μόνοι άνθρωποι που μπορούσαν να την δουν και να της μιλήσουν εκτός από την αδελφή και την κόρη της, τον πρώην σύζυγό της Παναγιώτη Κούτσικο, με τον οποίο είχε πάντα άριστες σχέσεις, ήταν ο Κυριάκος Μητσοτάκης, ο Κώστας Καραμανλής και ο Μανώλης Γλέζος, που δυο φορές έσπευσε να την συναντήσει. Τη δεύτερη, φέρνοντάς της τριαντάφυλλα από τον κήπο του. Βλέπετε, η Μαριέττα Γιαννάκου που από πολλούς χαρακτηρίστηκε σκληρή πολιτικός, κυρίως στα χρόνια που ήταν υπουργός Παιδείας, κέρδιζε τους πάντες με τον δυναμισμό της, την ευστροφία της, τον μοναδικό της τρόπο να αναλύει την πολιτική και την στρατηγική της. Αλλά και με την έγνοια της για τον άλλο. Αυτή που την έσπρωξε να σπουδάσει ιατρική και να γίνει ψυχίατρος.
Εχασε τον πατέρα και μέντορά της στα 11 της χρόνια
Ψυχίατρος, «η επιστήμη των ματαιώσεων» μου είχε πει, με το χαρακτηριστικό της μειδίαμα. Ηταν πολλές οι ματαιώσεις, αλλά και οι νίκες στη ζωή της, ποτέ χωρίς προσωπικές θυσίες και απώλειες. Γεννήθηκε τον Ιούνιο του 1951 στο Γεράκι της Λακωνίας, σε μια οικογένεια με μεγάλες απαιτήσεις για την μόρφωση και την συνέπεια των δυο θυγατέρων. Ο πατέρας της διευθυντής του ΟΤΕ, η μητέρα της εκπαιδευτικός. Ένα παιδί που διάβαζε από μικρή αναγνώσματα, μυθιστορήματα, Ιστορία, δοκίμια σχεδόν απαγορευμένα σε παιδιά και εφήβους. Ηταν ο πατέρας της αυτός που της μιλούσε για την ζωή, την Ιστορία, την Πολιτική, την προμήθευε με βιβλία, έπαιζαν σκάκι μαζί. Πέντε εφημερίδες διάβαζε ο πατέρας της και της έδινε και στις Μαριέττα και Φανή: «Εθνικός Κήρυκας», «Ακρόπολη», «Καθημερινή», «Βήμα», «Το Έθνος». Ελεγε ότι η Μαριέττα του θα γίνει διπλωμάτης.
Ηταν μόλις 11 χρονών, όταν ξαφνικά έφυγε από τη ζωή ο πατέρας της, αφήνοντας την μητέρα της, την ίδια και την αδελφή της Φανή (μικρότερη κατά τέσσερα χρόνια, είχαν έναν δεσμό συγκλονιστικό οι δυο τους, ως τέλους) μόνες στον κόσμο. Η μητέρα της συνέχιζε να την προμηθεύει με βιβλία όπως ο πατέρας της - στα δώδεκά της χρόνια η Γιαννάκου διάβαζε Σαρτρ. Της έδωσε το βιβλίο η ίδια η μάνα της Εμαθε να είναι αγωνίστρια από παιδί, κατανόησε ότι το να είσαι γυναίκα δεν σημαίνει ότι δεν μπορείς να αγωνιστείς και να πετύχεις αυτό που επιθυμείς. Δεν είναι τυχαίο ότι έγινε μια από τις πρώτες γυναίκες στη Βουλή, από τις πρώτες γυναίκες υπουργούς, έκανε καριέρα σημαντική στην πολιτική, χωρίς να κατάγεται από κάποιο πολιτικό τζάκι. Ηταν 23 χρονών όταν μπήκε στην ΟΝΝΕΔ και λίγα χρόνια μετά γνώρισε τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, τον ιδρυτή της Νέας Δημοκρατίας. Μια γνωριμία που την καθόρισε.
Η καπνίστρια που απαγόρευσε το κάπνισμα στα αεροσκάφη
Το ντοσιέ της, ήδη από την εποχή που ανήκε στην ΟΝΝΕΔ, αφορούσε στην άμυνα και στις διεθνείς σχέσεις. Διετέλεσε υπουργός Υγείας και Παιδείας, ευρωβουλευτής, πρόεδρος της επιτροπής για τα ναρκωτικά στο Ευρωκοινοβούλιο και εθνικός συντονιστής για την Ελλάδα ανεξαρτήτως κυβέρνησης. Η πειθαρχία και η συνειδητοποίηση της έννοιας του κοινού καλού ήταν βασικά χαρακτηριστικά της. Για παράδειγμα: Το 1990 έγινε υπουργός Υγείας. Μου είχε περιγράψει το εξής περιστατικό: «ορκίστηκα την Τετάρτη. Την Παρασκευή είχα στείλει στον τότε υπουργό Μεταφορών Νίκο Γκελεστάθη την πρώτη μου απόφαση ως υπουργός: απαγόρευσα το κάπνισμα στις πτήσεις της Ολυμπιακής. Αν και ήμουν καπνίστρια, απαγόρευσα το κάπνισμα!»
Βουλευτής εκλέχτηκε για πρώτη φορά τρία χρόνια μετά την υπουργοποίησή της, το 1993 -μια από τις σπάνιες τότε περιπτώσεις εξωκοινοβουλευτικών που ο αρχηγός του κόμματος της εμπιστεύθηκε ένα νευραλγικό υπουργείο. Το πλήγμα ήταν μεγάλο όταν το 2007 δεν κατόρθωσε να εκλεγεί ξανά βουλευτής. Είχε προηγηθεί η θητεία της στο Υπουργείο Παιδείας από το 2004 ως το 2007 που συνέδεσε όχι μόνο τη θητεία της αλλά κυριολεκτικά το όνομά της με την πιο εκτενή, διαρθρωτική προσπάθεια μεταρρύθμισης του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος που είχαμε δει ως τότε. Kύριο μέλημά της ήταν να έχουν όλοι ίσες ευκαιρίες και πρόσβαση στην εκπαίδευση.
Το βιβλίο της Ιστορίας που της στέρησε τη βουλευτική έδρα
Προφανώς αυτό της στοίχησε όταν έγινε η προσφυγή στις κάλπες. Αποκορύφωμα ήταν η κυκλοφορία της πρώτης έκδοσης του νέου βιβλίου Ιστορίας της ΣΤ΄ Δημοτικού, που δόθηκε στη δημοσιότητα το καλοκαίρι των εκλογών, το 2007 και προκάλεσε θύελλα. Κατηγορήθηκε από κάποιους το βιβλίο ως προσπάθεια απόκρυψης σημαντικού μέρους της νεοελληνικής ιστορίας με στόχο την προώθηση φιλικών σχέσεων με γειτονικά κράτη. Απαιτήθηκε η απόσυρσή του. Η Μαριέττα Γιαννάκου απέκλεισε τις πιέσεις για να αποσυρθεί το βιβλίο, αν και δέχθηκε να γίνουν διορθώσεις. Τελικά το βιβλίο αποσύρθηκε, μετά τις εκλογές, από τον νέο υπουργό Ευριπίδη Στυλιανίδη.
Μου είχε πει, χρόνια μετά για το περιβόητο βιβλίο: « Σε όλη μου τη ζωή έκανα ρήξεις. Και ρήξη μεγάλη έκανα όταν φέρθηκα με τρόπο νομιμόφρονα με το βιβλίο της Ιστορίας, για το οποίο φώναζαν ορισμένοι που δεν το είχαν καν διαβάσει. Ο πολιτικός πρέπει να είναι πρότυπο με τη συμπεριφορά του, δεν μπορεί να φέρεται ανάλογα με τις καταστάσεις με τρόπο πονηρό και ευέλικτο. Σε δύσκολες στιγμές που συζητιούνται θέματα αρχών, οφείλει με τη στάση του να δείχνει τι σημαίνει Δημοκρατία».
Μια πορεία επιμονής, επιτυχιών και ματαιώσεων ήταν και η ζωή και η πολιτική της Μαριέττας Γιαννάκου, που ποτέ δεν έχασε το πάθος για τη ζωή και την πολιτική . Ακόμα και όταν έπρεπε να μετακινείται με αμαξίδιο, ή με τις ροζ πατερίτσες της, τα χρόνια με τις δυσκολίες από την τραχειοστομία, η Γιαννάκου, η πολιτικός και η μάνα δεν δέχθηκε να εγκαταλείψει. Να αποσυρθεί.
Εχω στηρίξει τη ζωή μου στην απομάκρυνση
«Ο φόβος πάντα υπάρχει. Προσπάθησα να τον απομακρύνω. Με ποιες τεχνικές; Με το να είμαι ψύχραιμη. Εδώ και πολλά χρόνια έχω στηρίξει τη ζωή μου στην απομάκρυνση, κατά κάποιον τρόπο, από υπερβολικές αντιδράσεις ή φόβους. Και πάει καλά αυτό. Και χωρίς βοήθεια φαρμακευτική», μου έλεγε. Χαλυβδωμένη στις δυσκολίες της ζωής από τα τρυφερά της χρόνια.
Τον Μάιο του 2021, έδειξε για μια ακόμα φορά ότι έβαζε αυτό που η ίδια θεωρεί κοινό καλό πάνω από το κόμμα. Κόντρα στη Νέα Δημοκρατία και τις εισηγήσεις του υπουργού Δικαιοσύνης κ. Τσιάρα καταψήφισε το νομοσχέδιο για την συνεπιμέλεια των τέκνων και συντάχθηκε με την άποψη της αντιπολίτευσης. «Οι ενστάνσεις μας στηρίζονται στην κοινή λογική και σε γνώση της επιστήμης. Μου κάνει όμως, εντύπωση ένα πράγμα. Μέσα στο ναό της δημοκρατίας, τη Βουλή, εσείς αμφισβητείτε το δικαίωμα των βουλευτών να καταθέσουν ελεύθερα τη γνώμη τους», είχε πει τότε μέσα στη Βουλή απευθυνόμενη προς τον υπουργό Δικαιοσύνης. Οι σχέσεις της με τον Κυριάκο Μητσοτάκη δεν διαταράχθηκαν ποτέ, ως τέλους, αν και η δήλωσή της, η βαρύτητά του ονόματός της, ήταν ένα επικοινωνιακό χτύπημα για το προωθούμενο νομοσχέδιο.
Διεισδυτικό, βαθιά πολιτικό μυαλό, είχε προβλέψει ακόμα και αυτά που ζει ο πλανήτης τις μέρες αυτές, με την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Στο τελευταία της άρθρο πριν μπει ξανά στο νοσοκομείο, μόλις τον Ιανουάριο, έγραφε στην huffington post :«Εάν σήμερα υφίσταται απειλή για την ασφάλεια και την ειρήνη, και την ενεργειακή ασφάλεια ειδικότερα, και άλλου είδους υβριδική απειλή, προέρχεται από την Ρωσία. Η πρόκληση στην Ουκρανία, η διαχείριση των ενεργειακών πόρων και οι τεκμηριωμένες κυβερνο-επιθέσεις και παρεμβάσεις στις εκλογές τρίτων χωρών, αναβιώνουν ορισμένους από τους φόβους της εποχής του Ψυχρού Πολέμου».