Αναγκαία χαρακτήρισε την ασφαλιστική μεταρρύθμιση για τη νέα γενιά ο πρώην Υπουργός Εργασίας και Ομότιμος Καθηγητής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Τάσος Γιαννίτσης, κατά την ακρόαση στη Βουλή για το σχετικό νομοσχέδιο.
Ειδικότερα, ο κ. Γιαννίτσης ανέφερε ότι βασικό στοιχείο για την εισαγωγή του κεφαλαιοποιητικού συστήματος στην επικουρική ασφάλιση και την προώθηση του νομοσχεδίου είναι αφενός η διαγενεακή δικαιοσύνη και αφετέρου η εμπιστοσύνη των συνταξιούχων. Υπ’ αυτή την έννοια η μεταρρύθμιση είναι αναγκαία. Ανέφερε, ότι λόγω του δημογραφικού, οι νεότερες ομάδες ασφαλισμένων θα είναι αριθμητικά μικρότερες από τις προγενέστερες.
Επειδή μάλιστα η επικούρηση στηρίζεται στην ισότητα εισφορών και παροχών, αναγκαστικά, με το σημερινό σύστημα, κάθε νέα ομάδα συνταξιούχων θα παίρνει λιγότερα από την προηγούμενη και, οπωσδήποτε, λιγότερα από ότι κατέβαλε ως εισφορές. Αυτό είναι μια εγγενής αδικία που το κεφαλαιοποιητικό θα απαλείψει. Σύμφωνα με τον κ. Γιαννίτση, ταυτόχρονα θα διασφαλίζεται στους ασφαλισμένους ότι το πραγματικό συνολικό ποσό της σύνταξής τους δεν θα είναι μικρότερο από τις συνολικές εισφορές τους, αντιθέτως θα είναι πιθανά μεγαλύτερο. Ο ίδιος σημείωσε ότι η αστάθεια των αγορών είναι ένα στοιχείο που δεν μπορεί να παραβλεφθεί, εκτίμησε ωστόσο ότι ένα στέρεο σύστημα δεν θα επηρεαστεί. Άλλωστε, ανέφερε ότι μια σοβαρή διεθνής κρίση θα επηρεάσει σοβαρά και τις συντάξεις, ανεξάρτητα από το ισχύον σύστημα, λαμβάνοντας υπόψη και πόσο επηρεάστηκαν οι συντάξεις στην Ελλάδα με την κρίση και πόσο τα κεφαλαιοποιητικά συστήματα αλλού, που δέχθηκαν μικρότερες επιπτώσεις. Επιπλέον, κάθε χώρα σήμερα λειτουργεί σε συνθήκες έντονων διασυνδέσεων με το διεθνές χρηματοοικονομικό σύστημα, με αποτέλεσμα να είναι έντονη η επίδραση από τις διεθνείς εξελίξεις.
Από τον πρώην Υπουργό έγινε επίσης αναφορά στο κόστος μετάβασης, αναφέροντας ότι δεν είναι υψηλό. Πρόσθεσε μάλιστα ότι οι αριθμοί που παρουσιάζονται απαιτούν πολλές ερμηνείες. Τα ετήσια ελλείμματα του ασφαλιστικού σήμερα είναι 15-16 δισεκ. Ευρώ, πράγμα που σημαίνει ότι σε βάθος 50 ετών είναι 750-800 δισεκ. Ευρώ. Κατόπιν τούτου, εξέφρασε την άποψη ότι αυτή η συζήτηση δεν έχει νόημα και ότι εάν πρέπει να γίνει συζήτηση για τα κόστη, θα πρέπει να είναι ολιστική και να εξεταστούν οι κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές επιπτώσεις που προκύπτουν από τους αριθμούς αυτούς.
Οι τοποθετήσεις των υπόλοιπων φορέων
Από τον Γενικό Διευθυντή του Ινστιτούτου Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) και καθηγητή του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Νίκο Βέττα, τονίστηκε ότι η μετατροπή από διανεμητικό σε κεφαλαιοποιητικό δεν αφορά στο σύστημα συνολικά. Αντιθέτως τα 4/5 των εισφορών παραμένουν στο διανεμητικό σύστημα και η μεταρρύθμιση αφορά μόνο στο περίπου 1/5 των εισφορών. Επίσης, λαμβάνει χώρα σταδιακά, ήτοι μόνο για τους νεοεισερχόμενους, με αποτέλεσμα το κόστος να είναι σχετικά μικρό και διαχειρίσιμο. Ο χαρακτήρας είναι συμπληρωματικός. Τόνισε ότι η χώρα έχει με διαφορά την υψηλότερη στον κόσμο χρηματοδότηση του ασφαλιστικού από τον προϋπολογισμό και τη φορολογία και αυτό είναι ενδεικτικό των δομικών προβλημάτων που έχει το συνταξιοδοτικό σύστημα.
Με το νέο επικουρικό το ασφαλιστικό στη χώρα γίνεται πιο βιώσιμο με δύο τρόπους:
- σε μικροοικονομικό επίπεδο, διότι με το νέο σύστημα παρέχονται αντικίνητρα για ανασφάλιστη εργασία και ενθαρρύνεται η επίσημη/ασφαλισμένη εργασία
- σε μακροοικονομικό επίπεδο, διότι δημιουργείται εθνική αποταμίευση που θα καλύψει το μεγάλο επενδυτικό κενό που υπάρχει στη χώρα μας δίνοντας ώθηση στην ανάπτυξη με σημαντικά δευτερογενή δημοσιονομικά οφέλη.
Τελικά από τη μεταρρύθμιση προκύπτει μεγάλο όφελος που υπερβαίνει το χρηματοδοτικό κενό που δημιουργείται. Η μεταρρύθμιση είναι στη σωστή κατεύθυνση αλλά χρειάζονταν ακόμα πιο θαρραλέα βήματα όπως π.χ. με την εισαγωγή προαιρετικότητας της επικουρικής για τα χαμηλά εισοδήματα.
Από τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Πειραιά, κ. Μιλτιάδη Νεκτάριο, επισημάνθηκε η ανάγκη για την υιοθέτηση της εισαγόμενης μεταρρύθμισης, δεδομένου ότι ο συνδυασμός διανεμητικού – κεφαλαιοποιητικού ενδείκνυται για χώρες που αντιμετωπίζουν δημογραφικό πρόβλημα. Οι περισσότερες χώρες της Ευρώπης έχουν εφαρμόσει παρόμοιο συνδυασμό, όμως οι μεσογειακές χώρες δεν το έκαναν με αποτέλεσμα οι διέξοδοι να είναι είτε η αύξηση των εισφορών ή η αύξηση κρατικής χρηματοδότησης ή η μείωση των συντάξεων.
Στην Ελλάδα, παρά τη μείωση συντάξεων, τα επίπεδά τους είναι από τα υψηλότερα στην Ευρώπη, αφού δεν έγιναν έγκαιρα οι μεταρρυθμίσεις. Ως εκ τούτου, το σύστημα δεν είναι βιώσιμο, καθώς παρά τις υψηλές ασφαλιστικές εισφορές απαιτείται υψηλή κρατική χρηματοδότηση.
Με τη μερική κεφαλαιοποίηση των επικουρικών συντάξεων θα δημιουργηθεί μια νέα κουλτούρα θεσμικής αποταμίευσης και θα είναι η βάση για μια ολοκληρωμένη παρέμβαση στο ασφαλιστικό σύστημα, ώστε αυτό να καταστεί βιώσιμο.
Σύμφωνα με την τοποθέτηση του καθηγητή του Πανεπιστημίου Πειραιώς κ. Πλάτωνα Τήνιου, το προωθούμενο νομοσχέδιο πρέπει να αντιμετωπιστεί ως μία δράση ανταποδοτική υπέρ των νέων, που τα τελευταία χρόνια αντιμετωπίζουν προβλήματα στην αγορά εργασίας, και βρίσκονται σε ένα απαξιωμένο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης. Η μεταρρύθμιση είναι μία προσπάθεια αποκατάστασης της εμπιστοσύνης στην κοινωνική ασφάλιση και αν επεκταθεί και σε άλλες ηλικίες, έχει τη δυνατότητα να απαντήσει στην γήρανση του πληθυσμού. Ανέφερε, επίσης, ότι το κόστος μετάβασης είναι μέγεθος λογιστικό και όχι κοινωνικό, ούτε οικονομικό. Δεν είναι επιπλέον βάρος, είναι υφιστάμενο βάρος που πλέον η διαχείρισή του γίνεται προς όφελος των νέων. Επισημάνθηκε, ότι η λειτουργία του ατομικού κουμπαρά, στον οποίο θα βλέπει κανείς τα χρήματα του να αυξάνονται, δίνει κίνητρο για παραμονή στην εργασία. Επίσης, αν δούμε ως πείραμα – πιλοτική μεταρρύθμιση το ΤΕΚΑ για τους νέους, θα πρέπει να επεκταθεί και σε άλλες ηλικίες, εφόσον πετύχει.
Επίσης, ο καθηγητής τόνισε ότι στον δημόσιο διάλογο μιλάμε ωσάν το νέο σύστημα να αντικαθιστά την κύρια ασφάλιση. Αυτό, όμως, δεν συμβαίνει.. Το υφιστάμενο μάλιστα σύστημα μαθηματικά στο μέλλον οδηγεί σε μικρότερες επικουρικές συντάξεις για τους νέους μέσω της ρήτρας μηδενικού ελλείμματος. Αντιθέτως, αυτό δεν ισχύει στο νέο σύστημα, που επιτρέπει στους νέους να συμμετάσχουν στην πρόοδο της κοινωνίας.
Η κα. Πατρίνα Παπαρρηγοπούλου, καθηγήτρια Νομικής στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, τοποθετήθηκε θετικά για το νομοσχέδιο. Τόνισε, ότι πληρούται η συνταγματική υποχρέωση για τον δημόσιο χαρακτήρα της ασφάλισης, καθώς ιδρύεται Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου. Διατύπωσε, επίσης, την πεποίθηση ότι σε χώρες με τα ίδια προβλήματα (δημογραφικό, ύφεση κλπ) είναι ιδιαίτερα θετικός ο συνδυασμός του διανεμητικού και κεφαλαιοποιητικό συστήματος. Μάλιστα, ο βέλτιστος συνδυασμός των δύο συστημάτων εξασφαλίζει και μεγαλύτερες συντάξεις.
Ανέφερε, επιπλέον, ότι η εφαρμογή του κεφαλαιοποιητικού συστήματος δεν είναι πιλοτική, με δεδομένο ότι ήδη υπάρχουν τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΤΕΑ) υποχρεωτικής ασφάλισης που μεταπήδησαν από τον πρώτο στον δεύτερο πυλώνα και έχουν διφυή χαρακτήρα. Τα ΤΕΑ λειτουργούν από το 2013, η εμπειρία είναι πολύ θετική, καθώς έχουν τριπλασιάσει τα αποθέματά τους και δίνουν μεγαλύτερες συντάξεις από τον ΕΦΚΑ.
Προκύπτει, κατ’ αποτέλεσμα, ότι το νομοσχέδιο είναι απολύτως συμβατό με το Σύνταγμα και τις διεθνείς συμβάσεις. Από το Σύνταγμα δε προκύπτει ευθέως και η εγγύηση. Από την κ. Παπαρρηγοπούλου επισημάνθηκε, επίσης, ότι οι επενδύσεις είναι ζήτημα κυρίως τεχνικού χαρακτήρα και για τον λόγο αυτό χρήζουν τεχνικής προσέγγισης. Για τον λόγο αυτό και με δεδομένο τον θετικό χαρακτήρα του στοιχείου των επενδύσεων, απαιτείται τεχνική εκπαίδευση, επαγγελματισμός, εμπειρία, ήθος. Τα χαρακτηριστικά αυτά αποτυπώνονται στο νομοσχέδιο, το οποίο ορθά στηρίζεται σε ευρωπαϊκές οδηγίες.
Για τον ίδιο λόγο ορθά το προσωπικό δεν προέρχεται από το δημόσιο. Εν κατακλείδι το εγχείρημα θα πρέπει να υποστηριχθεί, να δώσουμε δυνατότητα επιλογής όχι στην υπαγωγή απαραίτητα, αλλά στην επιλογή επενδυτικών προγραμμάτων. Άλλωστε, οι νέοι σήμερα μπορούν να το κάνουν, έχουν τις γνώσεις και τις δυνατότητες.
Ο πρώην Υπουργός Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, κ. Γιώργος Κουτρουμάνης, επεσήμανε μεταξύ άλλων ότι πρέπει να ενισχυθεί και να διατηρηθεί το επίπεδο των επικουρικών συντάξεων και να δημιουργηθεί ένα σύστημα το οποίο θα έχει κεφαλαιοποιητικά χαρακτηριστικά, είτε νοητής κεφαλαιοποίησης, όπως συμβαίνει σε άλλες χώρες, είτε πραγματικής κεφαλαιοποίησης όπως επιχειρείται με το σχέδιο νόμου. Άρα το θέμα δεν είναι αν θα πρέπει να δημιουργήσουμε τον δεύτερο πυλώνα, οπωσδήποτε πρέπει να τον δημιουργήσουμε. Επίσης, ο κ. Κουτρουμάνης έθεσε τον προβληματισμό αναφορικά με το εάν αυτό το σχέδιο νόμου απαντάει στις ανωτέρω αναγκαιότητες. Έθεσε, επιπλέον, τρία σοβαρά ζητήματα:
Θα υπάρχει σίγουρα έλλειμμα στο ΕΤΕΑΕΠ. Οι Κυβερνήσεις των επόμενων δεκαετιών πρέπει να εξοικονομήσουν πόρους, ώστε να διατηρηθεί το ίδιο επίπεδο συντάξεων. Θα πρέπει επίσης να καταργηθεί η ρήτρα μηδενικού ελλείμματος. Τίθεται θέμα κάλυψης του ελλείμματος, το οποίο ωστόσο δεν είναι μεγάλο.
Το πρόβλημα των νέων δεν θα λυθεί μόνο από αυτό το σύστημα. Οι επικουρικές θα είναι μόνο 10 με 15% υψηλότερες. Η Κυβέρνηση πρέπει να μετασχηματίσει και τον 1ο πυλώνα. Χάνουμε ευκαιρία σε αυτή τη χώρα όσο δεν συζητάμε μακροπρόθεσμα και με προοπτική για την κοινωνική ασφάλιση κι αυτό απαιτεί κοινωνική και πολιτική συμφωνία.