Ο τομεάρχης Οικονομίας του ΠΑΣΟΚ, Παύλος Γερουλάνος, παρουσιάζει μια σειρά από έργα που, όπως λέει, η κυβέρνηση είχε αρχικά εντάξει προς χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης αλλά τελικά αποσύρει.
Σε κείμενο που τιτλοφορεί «Ταμείο Ανάκαμψης: Η λίστα της χαμένης ευκαιρίας», το ΠΑΣΟΚ και ο τομεάρχης Οικονομίας Παύλος Γερουλάνος σημειώνουν: «Ακόμα μία μέγιστη αναθεώρηση - δεύτερη μέσα σε μόλις 4 μήνες - του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, με σωρεία τροποποιήσεων αλλά και απεντάξεων μέτρων και στόχων στο παρά πέντε της λήξης του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Aλλά η κυβέρνηση, για ακόμη μία φορά, αρνείται να ενημερώσει ολοκληρωμένα την ελληνική κοινωνία. Επιχειρούμε να το κάνουμε εμείς. Πάλι».
Ολόκληρο το κείμενο του ΠΑΣΟΚ για το Ταμείο Ανάκαμψης:
«ΤΑΜΕΙΟ ΑΝΑΚΑΜΨΗΣ: Η ΛΙΣΤΑ ΤΗΣ ΧΑΜΕΝΗΣ ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ
Το ΠΑΣΟΚ ερευνά και ενημερώνει, η κυβέρνηση κρύβεται και οφείλει να εξηγήσει
Μπορείτε να κατεβάσετε το αρχείο με ολόκληρη τη λίστα των 135 μέτρων για τα οποία η Κυβέρνηση ζήτησε τροποποίηση ή απένταξη ΕΔΩ
Ακόμα μία μέγιστη αναθεώρηση – δεύτερη μέσα σε μόλις 4 μήνες – του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, με σωρεία τροποποιήσεων αλλά και απεντάξεων μέτρων και στόχων στο παρά πέντε της λήξης του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Aλλά η κυβέρνηση, για ακόμη μία φορά, αρνείται να ενημερώσει ολοκληρωμένα την ελληνική κοινωνία.
Επιχειρούμε να το κάνουμε εμείς. Πάλι. Τον Φεβρουάριο του 2024 εντοπίσαμε και δημοσιεύσαμε τη λίστα με τα έργα που τροποποιούνταν ή απεντάσσονταν τότε από το Ταμείο Ανάκαμψης – λίστα την οποία η κυβέρνηση δεν θα ήθελε ποτέ να δουν οι Έλληνες πολίτες.
Τον Ιούλιο του 2025 ερευνήσαμε, μελετήσαμε, αποκωδικοποιήσαμε και δώσαμε στη δημοσιότητα νέα λίστα με 108 μέτρα, έργα και ορόσημα που επίσης τροποποιούνταν ή απεντάσσονταν από το Ταμείο Ανάκαμψης, για τα οποία πάλι η κυβέρνηση είχε επιλέξει τη σιωπή.
Τώρα η κυβέρνηση υπέβαλε νέα πρόταση αναθεώρησης του «Ελλάδα 2.0» για συνολικά 153 μέτρα από τα συνολικά 180 μέτρα / δράσεις (ποσοστό 85%!) του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Τα 18 τα έχει διαφημίσει δεόντως η κυβέρνηση γιατί έχουν καλά νέα. Για τα υπόλοιπα όμως 135 μέτρα δεν είπε κουβέντα.
Για αυτό και σήμερα ως ΠΑΣΟΚ κάνουμε το τρίτο βήμα: παρουσιάζουμε τρίτη λίστα 135 μέτρων και ακόμα περισσότερων έργων για τα οποία η κυβέρνηση φαίνεται, με βάση το κείμενο της πρότασης αναθεώρησης που η ίδια υπέβαλε πριν λίγες μέρες στα ευρωπαϊκά όργανα, να ζητάει μείωση στόχων και περιεχομένου ή/και αλλαγή χρονοδιαγράμματος ή/και την απένταξή τους από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Αυτή τη φορά όμως κάναμε και κάτι παραπάνω: Αντιπαραβάλλαμε, στο βαθμό που ήταν εφικτό, τη διαχρονική εξέλιξη κάθε ενός από αυτά τα 135 μέτρα, μέσα από το αρχικό κείμενο του «Ελλάδα 2.0» και τα κείμενα των αλλεπάλληλων αναθεωρήσεων, για να μπορέσουμε και εμείς και κάθε αναγνώστης να αντιληφθούμε όσο περισσότερο γίνεται, τι αλλάζει, πόσο αλλάζει και, κυρίως, τι σημαίνουν για την κοινωνία αυτές οι αλλαγές. Γιατί πίσω από κάθε ένα από αυτά τα 135 μέτρα υπάρχουν άνθρωποι, επιχειρήσεις, πολίτες που δικαιούνται ενημέρωσης.
Σημείωση: Όλα αυτά τα μέτρα τα αναφέρει η ίδια η κυβέρνηση στη νέα πρόταση αναθεώρησης. Η ίδια η κυβέρνηση ζήτησε την τροποποίηση ή/και απένταξή τους. Το τι επακριβώς ισχύει σε κάθε περίπτωση είναι δουλειά της να το εξηγήσει. Όφειλε ήδη να το έχει κάνει.
Αφού δεν το έκαναν όμως μέχρι σήμερα οι κυβερνητικοί αρμόδιοι ως όφειλαν, το κάνουμε εμείς, με ό,τι μέσα έχουμε στη διάθεσή μας. Το κάνουμε με εξοντωτική αντιπαραβολή εκατοντάδων σελίδων κείμενων που έχουν δημοσιευτεί αλλά κανένας δεν έχει μπει στον κόπο να κωδικοποιήσει και να εξηγήσει. Και θέλουμε να το κάνουμε χωρίς να αδικούμε την όποια προσπάθεια γίνεται, αλλά με γνώμονα την αλήθεια, γιατί ανησυχούμε. Ανησυχούμε ότι συνολικά η Ελλάδα με το Ταμείο Ανάκαμψης χάνει μία μοναδική ευκαιρία.
Έτσι η ελληνική κυβέρνηση, στη νέα, δεύτερη μέσα μόλις σε 4 μήνες, ιδιαίτερα εκτεταμένη πρόταση αναθεώρησης του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας αναγκάζεται να αποδεχθεί, επισήμως πια, ότι «δεν είναι πλέον εφικτά» στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, δεκάδες κρίσιμα μέτρα και η ολοκλήρωσή τους σύμφωνα με τους στόχους που είχαν τεθεί.
Σε άλλα μέτρα, από τη συγκριτική μελέτη των κειμένων των αναθεωρήσεων, προκύπτουν σαφέστατες διαφοροποιήσεις προς τα κάτω ως προς την ποιότητα μεταξύ αρχικού και τελικού στόχου. Σε αυτά, η μείωση του επιδιωκόμενου αντικειμένου, το προβληματικό χρονοδιάγραμμα κοντά στη λήξη του ΤΑΑ, η απένταξη έργων αλλά και η εγκατάλειψη των αρχικών οροσήμων και σχεδιασμών, φαίνεται να επιχειρείται να κρυφτούν πίσω από νεφελώδεις διατυπώσεις όπως για παράδειγμα «τα μέτρα έχουν τροποποιηθεί για την εφαρμογή καλύτερων εναλλακτικών λύσεων».
Ένα πρώτο πολιτικό συμπέρασμα είναι προφανές: Σε έναν μεγάλο αριθμό μέτρων η ελληνική κυβέρνηση αναγκάζεται να κατεβάσει τον πήχη προκειμένου να διασωθεί ό,τι μπορεί από το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Το επίσης ενδιαφέρον είναι όμως ότι δεν εξηγεί συγκεκριμένα γιατί το κάνει σε κάθε μέτρο και ποιος ευθύνεται για αυτό. Φταίει ο ανάδοχος κάθε φορά του έργου; Το όποιο υπουργείο; Το επίπεδο προετοιμασίας; Και τι συνέπειες θα έχει το χαμήλωμα του πήχη και για ποια κοινά; Αυτές είναι πληροφορίες που με τον έναν ή τον άλλον τρόπο επηρεάζουν την κοινωνία ακόμα και αν το θέμα είναι απλά θέμα διαφάνειας και σωστής παράδοσης του έργου. Τώρα είναι η ώρα η Κυβέρνηση να ξεκαθαρίσει πράγματα τόσο για τις αιτίες των αλλαγών όσο και για το αποτύπωμα τους στην ελληνική κοινωνία και οικονομία.
Προσοχή: Στη λίστα που ακολουθεί έχει μελετηθεί και παρουσιάζεται η διαχρονική εξέλιξη των 135 μέτρων του «Ελλάδα 2.0», ακολουθώντας τη σειρά με την οποία αυτά τα μέτρα παρατίθενται στην πρόσφατη πρόταση αναθεώρησης της ελληνικής κυβέρνησης. Όχι με σειρά σπουδαιότητας, ούτε ιεραρχώντας ακόμα το αποτύπωμα τους στην ελληνική κοινωνία και οικονομία. Το ξεκαθαρίζουμε αυτό διότι χρειάζεται ακόμα δουλειά πάνω σε κάθε ένα μέτρο για να συνειδητοποιήσουμε πώς η τροποποίηση του επηρεάζει τη ζωή όλων μας.
Δείτε, ενδεικτικά, στην αναλυτικότατη λίστα που ακολουθεί, τα παρακάτω μέτρα: Οι Επενδύσεις στο εθνικό αρδευτικό δίκτυο (σημείο 1), ο Ψηφιακός μετασχηματισμός του συστήματος κοινωνικής πρόνοιας (σημείο 7), η Εξωστρέφεια του οικοσυστήματος έρευνας και καινοτομίας της Ελλάδας (σημείο 8), ο Ψηφιακός μετασχηματισμός των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων (σημείο 10), η Κοινωνική ένταξη (σημείο 11), Εγκατάσταση αποθήκευσης ενέργειας για την περαιτέρω διείσδυση των ΑΠΕ (σημείο 18), Εναέρια μέσα για τη διαχείριση κρίσεων (σημείο 20), Ενίσχυση του συστήματος μαθητείας - επαγγελματική εκπαίδευση, κατάρτιση και δεξιότητες (σημείο 21), ο Βόρειος οδικός άξονας Κρήτης – ΒΟΑΚ (σημείο 22), το Μητρώο Τουριστικών Επιχειρήσεων (σημείο 23), τα μέτρο για την Αναπηρία (σημείο 26) και την Παιδική Προστασία (σημείο 27), η Ενεργειακή ανακαίνιση κτιρίων κατοικιών και το πρόγραμμα «Απόλλων» (σημείο 28), η Οργανωτική μεταρρύθμιση του σιδηροδρομικού τομέα (σημείο 37), η Αποκατάσταση της προσβασιμότητας μετά τις καταστροφικές επιπτώσεις της κακοκαιρίας «DANIEL» και «ELIAS» (σημείο 38), οι Δράσεις αναζωογόνησης για Δυτική Μακεδονία / Μεγαλόπολη (σημείο 45), οι Αναβαθμίσεις του δικτύου του ΔΕΔΔΗΕ με στόχο την ενίσχυση της ανθεκτικότητας και την προστασία του περιβάλλοντος (σημείο 48), τα Ειδικά Χωροταξικά Πλαίσια (σημείο 52), οι Υποδομές παροχής και εξοικονόμησης πόσιμου νερού (σημείο 53), η Θέσπιση στρατηγικής εθνικής διαχείρισης κινδύνου καταστροφών (σημείο 54), Πρωτοβάθμιος προσεισμικός έλεγχος κτιρίων (σημείο 57), η Επέκταση του δικτύου ΣΥΖΕΥΞΙΣ II (σημείο 71), η Στρατηγική αριστείας στα πανεπιστήμια και καινοτομία (σημείο 79), η Παροχή δεξιοτήτων, επανειδίκευση και αναβάθμιση δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού (σημείο 80), η Νέα στρατηγική για τη διά βίου μάθηση (σημείο 81), η Προώθηση της ένταξης του πληθυσμού των προσφύγων στην αγορά εργασίας (σημείο 90), Αναβάθμιση του προαστιακού σιδηροδρόμου στη Δυτική Αττική (σημείο 115).
Κάθε ένα από αυτά τα μέτρα μοιάζει να καταλήγει αρκετά διαφορετικά σε σχέση με τον αρχικό στόχο, μετά τις αναθεωρήσεις.
Επίσης, χρήζει προσοχής και το σημείο 41 της λίστας που ακολουθεί, το οποίο αφορά στο δανειακό σκέλος του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Εδώ, η ίδια η ελληνική κυβέρνηση φαίνεται για πρώτη φορά να παραδέχεται ότι στο τέλος του 2025 το ύψος των προβλεπόμενων δανειακών διευκολύνσεων που αφορούν διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και εμπορικές τράπεζες θα είναι μειωμένο στα 9,8 δισ. ευρώ από 11,182 δισ. ευρώ που προβλεπόταν μέχρι πριν λίγους μήνες. Και ότι το αντίστοιχο ύψος των δανείων στο τέλος του προγράμματος θα φτάσει στα 13,268 δισ. ευρώ από 15,428 δισ. ευρώ που προβλεπόταν μέχρι τον περασμένο Ιούλιο (μείον 2,2 δισ. ευρώ περίπου).
Μπροστά στο διαφαινόμενο αδιέξοδο για την απώλεια πόρων η κυβέρνηση, σύμφωνα με τη νέα πρόταση αναθεώρησης, φαίνεται ότι θυμήθηκε τελευταία στιγμή την Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα (προτείνει σχετικό νέο μέτρο, το 16403 σε συνδυασμό με το 16405) στην οποία προτείνει να μεταβιβαστούν 2 δισ. ευρώ από τα δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας λίγο πριν τη λήξη του.
Θα δούμε τι και πώς θα δουλέψει στα ασφυκτικά χρονικά περιθώρια που απομένουν. Η κυβέρνηση οφείλει να εξηγήσει επακριβώς τι συμβαίνει και γιατί έπρεπε να φτάσουμε στο πάρα πέντε για να ενεργοποιηθεί σε αυτό τον βαθμό η Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα.
Τέλος, πριν μπούμε στα ίδια τα μέτρα οφείλουμε ένα ιστορικό της προσπάθειας της κυβέρνησης να κρατήσει την αλήθεια και για το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητα στο σκοτάδι:
Όταν τον Νοέμβριο του 2024 οι βουλευτές του ΠΑΣΟΚ – Κινήματος Αλλαγής και μέλη στην Επιτροπή Οικονομικών Υποθέσεων της Βουλής καταθέσαμε ερώτηση προς τον Υπουργό Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών με θέμα «Κίνδυνος απώλειας πόρων και νέας απένταξης έργων από το Ταμείο Ανάκαμψης», η απάντηση του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών ήταν καθησυχαστική:
«Η υψηλή ποιότητα και η πληρότητα του σχεδιασμού του Ελληνικού Σχεδίου αποδείχθηκαν στην πράξη».
Όταν τον Ιανουάριο του 2025 οι βουλευτές του ΠΑΣΟΚ – Κινήματος Αλλαγής και μέλη στην Επιτροπή Οικονομικών Υποθέσεων προχωρήσαμε και πάλι σε νέα ερώτηση και αίτηση κατάθεσης εγγράφων μετά από σωρεία ανησυχητικών δημοσιευμάτων για την πορεία του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, η απάντηση της κυβέρνησης ήταν, και πάλι, καθησυχαστική: «Η Ελλάδα σχεδίασε και κατέθεσε ένα πλήρες και άρτιο Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας».
Ήταν τόσο «πλήρες και άρτιο το σχέδιο» που ούτε 4 μήνες μετά, τον Μάιο του 2025 η κυβέρνηση κατέθεσε αίτημα αναθεώρησης η οποία αφορούσε 108 μέτρα του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Το τι σήμαινε εκείνη η αναθεώρηση λεπτομερώς ουδέποτε η κυβέρνηση μπήκε στον κόπο να εξηγήσει, αλλά επιχειρήσαμε να το κάνουμε εμείς, με μία αναλυτικότατη ανακοίνωση στις 7 Ιουλίου 2025.
Σε αυτή την ανακοίνωση σημειώναμε πως για σωρεία μέτρων ήταν απολύτως «νεφελώδες» τι ακριβώς αφορούσε η αναθεώρηση και σημειώναμε «θα χρειαστεί πολλή δουλειά ακόμη για να εκμαιεύσουμε από την κυβέρνηση ποιο ακριβώς είναι το αντικείμενο της αναθεώρησης σε κάθε συγκεκριμένο έργο και τους λόγους – όπως και τους υπεύθυνους – για τους οποίους ένα έργο μειώνεται ως προς το εύρος του ή απεντάσσεται». Με λίγα λόγια ήταν προφανής από το κείμενο της πρότασης αναθεώρησης η απόλυτη σύγχυση στο τι εξακολουθούσε να ισχύει στα υπό αναθεώρηση μέτρα.
Αποτέλεσμα; Μόλις 4 μήνες από την έγκριση (μέσα Ιουλίου 2025) από το ECOFIN του προηγούμενου αιτήματος διευρυμένης αναθεώρησης που αφορούσε 108 μέτρα, η ελληνική κυβέρνηση υπέβαλλε και νέα, ακόμα πιο εκτεταμένη πρόταση αναθεώρησης που καλύπτει πλέον 153 από τα 180 συνολικά μέτρα / δράσεις (ποσοστό 85%) του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Συμπέρασμα: Μόλις 9 μήνες πριν την ολοκλήρωση του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας το «πλήρες και άρτιο Εθνικό Σχέδιο» αναθεωρείται εκτεταμένα και συνεχώς προς τα κάτω γιατί δεν ήταν τελικά «πλήρες και άρτιο». Δεκάδες μέτρα είτε εγκαταλείπονται, είτε μειώνεται ο αρχικός στόχος και το αντικείμενό τους.
Φυσικά, όλα τα κράτη – μέλη αναθεωρούν τα προγράμματά τους προκειμένου να πετύχουν το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα στην τελική ευθεία του προγράμματός – και καλά κάνουν. Το βάθος όμως και το εύρος των αλλεπάλληλων αναθεωρήσεων του ελληνικού προγράμματος το τελευταίο τετράμηνο δεν έχουν αντίπαλο, γεγονός που αναδεικνύει προχειρότητα στο σχεδιασμό και ανικανότητα στην υλοποίηση.
Σε κάθε περίπτωση, όλοι καταλαβαίνουν πως το κρυφτούλι της κυβέρνησης Μητσοτάκη με το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας σιγά σιγά φτάνει στο τέλος του, καθώς το ίδιο το πρόγραμμα ολοκληρώνεται μέχρι τον Αύγουστο του 2026.
Έτσι, το πλήρες κείμενο της πρόσφατης πρότασης αναθεώρησης του «Ελλάδα 2.0» από την ελληνική κυβέρνηση μπορείτε να το βρείτε εδώ στα αγγλικά. Αν και είναι ελάχιστα βοηθητικό για τον αναγνώστη καθώς τα μέτρα παρατίθενται χωρίς καμία διευκρίνηση ως προς το τι αλλάζει σε σχέση με την υφιστάμενη κατάσταση. Η κατανόηση προϋποθέτει κοπιαστική αντιπαραβολή με τα προηγούμενα κείμενα, αυτό δηλαδή που παρουσιάζουμε σήμερα.
Τι κάναμε συγκεκριμένα; Χρησιμοποιήσαμε τον πενταψήφιο αριθμό κάθε μέτρου που αναφέρεται στο παραπάνω κείμενο της νέας πρότασης αναθεώρησης για να ελέγξουμε τις συγκεκριμένες σε αυτό το μέτρο αναφορές, διαχρονικά, σε όλα τα κείμενα του «Ελλάδα 2.0» (αρχικό κείμενο και κείμενα μετά από αναθεωρήσεις) τα οποία μπορείτε να τα συμβουλευτείτε εδώ, εδώ, εδώ, εδώ και εδώ».