Σε αφιέρωμά τους, οι Financial Times περιγράφουν τα δύσκολα χρόνια της κρίσης και «το σημείο καμπής του δράματος» της Ελλάδας με τη συμπλήρωση 10 χρόνων από το 2015.
Το καλοκαίρι του 2015 η Ελλάδα βρέθηκε σε αδιέξοδο, όταν η κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα προκήρυξε δημοψήφισμα καλώντας τον ελληνικό λαό να απορρίψει το διεθνές πακέτο διάσωσης. Το αποτέλεσμα ήταν ένα ηχηρό «όχι», όμως λίγες ημέρες αργότερα ο Τσίπρας έκανε πίσω - μια στροφή που έμεινε γνωστή ως «kolotoumba», γράφουν χαρακτηριστικά οι FT.
Ο υπουργός Οικονομικών Γιάνης Βαρουφάκης αποχώρησε, και η χώρα εισήλθε σε μια νέα φάση συμμόρφωσης με τους όρους των πιστωτών.
FT: «Αν η Ελλάδα είχε βγει, θα ήταν το τέλος του ευρώ»
Ο πρώην επίτροπος Οικονομίας της EE, Πιερ Μοσκοβισί, σημειώνει πως αν η Ελλάδα είχε βγει από το ευρώ, «αυτό θα ήταν το τέλος του ευρώ», αποκαλύπτοντας το βάθος της κρίσης. Η οικονομία είχε ήδη χάσει το 25% του ΑΕΠ της, ενώ η κοινωνική κατάρρευση έμοιαζε προ των πυλών.
Δέκα χρόνια μετά, η Ελλάδα έχει ανακάμψει θεαματικά και επιδεικνύει θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης.
Ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, κάνει λόγο για απόδειξη της ανθεκτικότητας του πολιτικού συστήματος και της κοινωνίας, αναφερόμενος σε αυτήν τη θετική πορεία της χώρας τα τελευταία χρόνια, μιλώντας στο βρετανικό ΜΜΕ.
Αναφερόμενος στα δύσκολα χρόνια της κρίσης, ο πρωθυπουργός τόνισε:
«Ουσιαστικά, χάσαμε το 25% του ΑΕΠ μας και φτάσαμε πολύ κοντά στο να διαχειριστούμε μια πλήρη κοινωνική κατάρρευση, αν είχαμε αναγκαστεί να αποχωρήσουμε από την ευρωζώνη. Αλλά νομίζω ότι είναι επίσης απόδειξη της ανθεκτικότητας της ελληνικής κοινωνίας και του πολιτικού συστήματος που καταφέραμε να ανακάμψουμε».
Ωστόσο, όπως επισημαίνει το δημοσίευμα, οι προκλήσεις παραμένουν. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της χώρας είναι μόλις στο 70% του ευρωπαϊκού μέσου όρου, ενώ η παραγωγικότητα υστερεί.
Την ίδια ώρα, η ΕΕ δεν έχει ακόμη δημιουργήσει θεσμούς, όπως κοινό προϋπολογισμό ή μια τραπεζική ένωση, που θα διασφαλίζουν την αποτροπή παρόμοιων κρίσεων.
Ο πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Μάριο Ντράγκι, προειδοποιεί, μάλιστα, ότι απαιτούνται επενδύσεις 800 δισ. ευρώ ετησίως για να διασφαλιστεί το μέλλον της ευρωπαϊκής οικονομίας.
Στη συνέχεια, το εκτενές δημοσίευμα σημειώνει ότι η Ελλάδα το 2010 έγινε γρήγορα ο πιο αδύναμος κρίκος της Ευρωζώνης και χρειάστηκαν τρία διεθνή πακέτα διάσωσης για να βάλει σε τάξη τα οικονομικά της, μέσα σε μόλις οκτώ χρόνια, μέσω σκληρής λιτότητας και με έντονη πολιτική και κοινωνική αστάθεια.
Το πρώτο πρόγραμμα διάσωσης του 2010 σχεδιάστηκε πρόχειρα, με βάση πρότυπα από χώρες εκτός Ευρωζώνης, αγνοώντας τα όρια που επέβαλλε η συμμετοχή σε μια νομισματική ένωση, επισημαίνει το δημοσίευμα.
Σύμφωνα με τον πρώην αναπληρωτή υπουργό Οικονομικών επί ΣΥΡΙΖΑ, Γιώργο Χουλιαράκη, οι μη ρεαλιστικοί στόχοι και η μονομερής επιβάρυνση της Ελλάδας οδήγησαν σε οικονομική συρρίκνωση 26% και ανεργία στο 28%.
Σήμερα αναγνωρίζεται ευρέως από Έλληνες, Ευρωπαίους και αξιωματούχους του ΔΝΤ ότι ήταν θεμελιωδώς λανθασμένο στον σχεδιασμό και στην εκτέλεση.
Το δημοψήφισμα του 2015 και το τρίτο μνημόνιο
Σε άλλο σημείο, το δημοσίευμα αναφέρεται στην άνοδο του Αλέξη Τσίπρα στην εξουσία το 2015, ο οποίος υποσχέθηκε να βάλει τέλος στη συμφωνία της Ελλάδας με τους πιστωτές της. Το αφήγημα βρήκε απήχηση στους κουρασμένους Έλληνες, που έβλεπαν το πραγματικό τους εισόδημα να μειώνεται επί χρόνια. Με το ρολόι να τρέχει αντίστροφα, η Αθήνα ξεκίνησε μια αντιπαράθεση με τους πιστωτές της, που θα διαρκούσε επτά μήνες.
Ο Βαρουφάκης και άλλοι ριζοσπάστες στο κόμμα ΣΥΡΙΖΑ του Τσίπρα πίστευαν ότι ο κίνδυνος που εγκυμονούσε μια ελληνική έξοδος για την υπόλοιπη Ευρωζώνη τούς έδινε τη δυνατότητα να αποσπάσουν κι άλλα χρήματα με καλύτερους όρους.
«Δεν ήταν ποτέ σε διαδικασία συμβιβασμού. Παρέδιδε πάντα μαθήματα με ένα είδος ναρκισσιστικής προσέγγισης. Ήταν ένας καταστροφικός υπουργός Οικονομικών» είπε ο Μοσκοβισί, αναφερόμενος στον Βαρουφάκη και στη στάση του κατά τις διαπραγματεύσεις.
Τον Ιούνιο του 2015 ο Τσίπρας προκήρυξε δημοψήφισμα για τους όρους διάσωσης της Ελλάδας.
«Θα ήταν πολύ δύσκολο να επιτευχθεί ένας συμβιβασμός με μια καλή δόση λιτότητας χωρίς δημοψήφισμα» εξήγησε στη συνέχεια ο Ευκλείδης Τσακαλώτος, που ανέλαβε τη θέση του υπουργού Οικονομικών το 2015, μετά την αποχώρηση του Βαρουφάκη.
Ο Τσακαλώτος, μιλώντας στους FT, σημείωσε ότι η συμφωνία, το τρίτο πρόγραμμα διάσωσης, στην οποία τελικά κατέληξαν ο ίδιος και ο Τσίπρας με τους πιστωτές, ήταν «αναμφίβολα καλύτερη», επειδή οι δημοσιονομικοί στόχοι ήταν λιγότερο απαιτητικοί, αν και πολλοί Έλληνες και Ευρωπαίοι αξιωματούχοι το αμφισβητούν αυτό, επισημαίνει η βρετανική εφημερίδα.
Συνεχίζουν οι FT: «Τα επόμενα τέσσερα χρόνια η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ του Τσίπρα εφήρμοσε πιστά τους όρους του τρίτου πακέτου διάσωσης της Ελλάδας. Η οικονομία σταθεροποιήθηκε. Το κόστος δανεισμού άρχισε να μειώνεται και η Ελλάδα επέστρεψε στην αγορά το 2017».
Η εντυπωσιακή δημοσιονομική στροφή από το 2019
Αφού η Νέα Δημοκρατία ανέλαβε την εξουσία το 2019, η μέτρια ανάπτυξη επιταχύνθηκε, ωθώντας τη χώρα σε μια εντυπωσιακή δημοσιονομική στροφή, υπογραμμίζει το δημοσίευμα. Η Ελλάδα εμφανίζει πλέον πρωτογενές πλεόνασμα 4,8%, ενώ το δημόσιο χρέος μειώνεται με ταχείς ρυθμούς - όχι μόνο λόγω του πληθωρισμού, αλλά και χάρη στις πρόωρες αποπληρωμές, αναφέρει χαρακτηριστικά.
«Μιλάμε για μια διαφορετική οικονομία τώρα από αυτήν που κληρονομήσαμε το 2019 όσον αφορά τη δημοσιονομική της υγεία, όσον αφορά την υποκείμενη ανταγωνιστικότητά της. Μένουν πολλά να γίνουν», δήλωσε ο Κ. Μητσοτάκης.
Η βρετανική εφημερίδα υποστηρίζει ότι η κυβέρνηση της ΝΔ κατάφερε να εκκαθαρίσει με επιτυχία τη γραφειοκρατία, ψηφιοποιώντας τμήματα του δημόσιου τομέα, και να περιορίσει τη φοροδιαφυγή που κάποτε ήταν ενδημική. Έβαλε σε τάξη, επίσης, τον τραπεζικό τομέα κ.ά.
Σημειώνεται ακόμη ότι με τη βοήθεια του ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης η αύξηση του ελληνικού ΑΕΠ ξεπέρασε πρόσφατα εκείνη των πλουσιότερων ευρωπαϊκών χωρών και οι εξαγωγές ως ποσοστό του ΑΕΠ έχουν διπλασιαστεί από το 2008.
Παρόλο που οι επενδύσεις ως ποσοστό του ΑΕΠ αυξήθηκαν στο 15%, εξακολουθούν να υπολείπονται κατά πολύ του μέσου όρου της ΕΕ, που είναι περίπου 20%, προσθέτει το δημοσίευμα, ενώ επισημαίνει και τα εξής:
«Η μέση ωριαία παραγωγικότητα είναι μικρότερη από το ήμισυ του μέσου όρου της ΕΕ, ποσοστό που ενισχύει ευρύτερες ανησυχίες για την ανταγωνιστικότητα και τη στασιμότητα των μισθών. Η ελληνική οικονομία εξακολουθεί να βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε τομείς όπως ο τουρισμός και τα ακίνητα - ένα συγκριτικό πλεονέκτημα για την ηλιόλουστη Ελλάδα, αλλά όχι απαραίτητα ευνοϊκό για τη δημιουργία μακροπρόθεσμης αξίας».
Συνολικά, η ανάγκη για μεταρρυθμίσεις παραμένει ψηλά στις προτεραιότητες, τονίζουν οι FT, ενώ διαχρονικά και διαρθρωτικά προβλήματα, που υπήρχαν και πριν από την κρίση, όπως η γραφειοκρατία και η αργή απονομή της δικαιοσύνης, δεν μπορούν να οδηγούν σε εφησυχασμό, παρά τα όποια βήματα.
«Αυτή η κυβέρνηση έπρεπε να λύσει τα αιώνια προβλήματα που είχε η χώρα οικονομικά, πολιτικά, θεσμικά, όλα αυτά που συζητούνταν επί δεκαετίες», δήλωσε ο υπουργός Οικονομικών Κυριάκος Πιερρακάκης. «Από την άλλη πλευρά, η κυβέρνηση εκλέγεται και πρέπει να διαχειριστεί όλες τις αναδυόμενες προκλήσεις και κρίσεις των τελευταίων έξι ετών».
Για τον Χουλιαράκη, τον πρώην αναπληρωτή υπουργό Οικονομικών, η επιστροφή στην ευημερία πριν από την κρίση εξακολουθεί να είναι ένας μακρινός στόχος, παρά τα στοιχεία ανάπτυξης που καταγράφει σήμερα η Ελλάδα.
«Θα πρέπει να έχουμε ανάπτυξη κατά 1% υψηλότερη από την υπόλοιπη ΕΕ για άλλα 15 χρόνια για να βρεθούμε εκεί που ήμασταν το 2007», είπε χαρακτηριστικά.
Η μεταμόρφωση της ΕΕ μέσα από την ελληνική κρίση
Η κρίση της Ελλάδας άφησε πίσω της μια διαφορετική χώρα, αλλά μεταμόρφωσε και την ΕΕ, έστω και μετά από ένα παραπαίον ξεκίνημα, γράφουν οι FT, επισημαίνοντας ότι η εξάπλωση της κρίσης που απείλησε την ευρωζώνη οδήγησε τελικά την Ένωση να δημιουργήσει το δικό της μόνιμο ταμείο διάσωσης, τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας.
Το ελληνικό παράδειγμα οδήγησε στην εφαρμογή ενός νέου συστήματος για την εκκαθάριση των χρεοκοπημένων τραπεζών και η ΕΚΤ έγινε δανειστής έσχατης καταφυγής με τη δέσμευση-ορόσημο του Μάριο Ντράγκι να «κάνει ό,τι χρειαστεί» για να σώσει το ευρώ.
«Εξαιτίας της Ελλάδας, η Ευρώπη άλλαξε» δήλωσε ο Γιάννης Στουρνάρας, διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, δηλώνοντας χαρακτηριστικά: «Η Ελλάδα ήταν η μαμή της Ιστορίας».
Ανώτερος αξιωματούχος της ΕΕ δήλωσε στη βρετανική εφημερίδα ότι το μοντέλο του Ταμείου Ανάκαμψης από την πανδημία, το οποίο προβλέπει επενδύσεις με αντάλλαγμα μεταρρυθμίσεις που προτείνονται από τις εθνικές πρωτεύουσες, διαμορφώθηκε με βάση τα διδάγματα από την Ελλάδα.
«Το ΔΝΤ και η ΕΕ έχουν μάθει από αυτό. Η Ελλάδα ανάγκασε την Ευρωζώνη να εξελιχθεί», πρόσθεσε ο Στουρνάρας. «Αλλά πληρώσαμε το τίμημα - επώδυνα και δημόσια», υπογράμμισε.