Eίναι δύσκολοι οι απολογισμοί την ώρα του αποχαιρετισμού. Κάποιες φορές όμως είναι και χρήσιμοι. Παρότι το συγκινησιακό φορτίο των στιγμών αφήνει χώρο για παρεξηγήσεις. Μια αμφιλεγόμενη λέξη, μια παρεξηγήσιμη έκφραση και οι μεν εύκολα μπορεί να σου προσάψουν πρόθεση «βεβήλωσης», ενώ οι δε να σε κατηγορήσουν για «ύμνους» και «αποθέωση».
Τέλος πάντων, όλα στο παιγνίδι είναι. Η Φώφη Γεννηματά, λοιπόν, έκλεισε απότομα και τραγικά τον βιολογικό και πολιτικό της κύκλο. Λίγοι τη λάτρεψαν όσο ζούσε, ακόμη λιγότεροι τη μίσησαν. Πάντως, οι περισσότεροι την υποτίμησαν. Κυρίως στον πολιτικό της χώρο, το ΠΑΣΟΚ, τη Δημοκρατική Συμπαράταξη, το ΚΙΝΑΛ, έτσι για να μνημονεύσουμε τα ονόματα (και τα αντίστοιχα εγχειρήματα) που άλλαξε ο συγκεκριμένος χώρος στη διαδρομή της Φώφης στην ηγεσία.
Είναι βέβαιο ότι η διαχρονική υποτίμηση των αντιπάλων της για εκείνη αποτέλεσε το βασικό «πλεονέκτημα» που της έδωσε νίκες, της χάρισε επιτυχίες και τη σημερινή καθολική αποδοχή.
Η Φώφη ήταν μια «μετριότητα» που τα κατάφερε εκεί που οι «άριστοι» έφεραν χάος και αφανισμό. Ας μην ξεχνάμε ότι κληρονόμησε ένα ΠΑΣΟΚ του 4% στις πρώτες εκλογές του 2015, στα όρια δηλαδή του εξωκοινοβουλευτισμού. Για να το ανεβάσει στο 6% στις δεύτερες εκλογές του 2015 και στο 8% στις εκλογές του 2019. Ένας απολογισμός όχι και τόσο άσχημος για μια «μετριότητα». Άλλωστε, όποιος γνωρίζει κάποιον που θα τα κατάφερνε καλύτερα, ας σηκώσει το χέρι του για να μας διαφωτίσει…
Παρότι στο βαρύ καταθλιπτικό κλίμα της εποχής πολύ λίγοι της πίστωσαν την άνοδο στο 6%, ούτε το θεώρησαν σημαντική επιτυχία, η «μετριότητα» ανέλαβε στη συνέχεια το ρίσκο της διεύρυνσης. Με το ΚΙΔΗΣΟ του Γιώργου Παπανδρέου και το Ποτάμι του Σταύρου Θεοδωράκη και άλλες κεντροαριστερές συνιστώσες. Αναλαμβάνοντας ταυτόχρονα και ένα προσωπικό ρίσκο ηγεσίας, σε μια ανοικτή μάχη με ισχυρούς αντιπάλους που το αποτέλεσμα δεν μπορούσε να θεωρηθεί εκ των προτέρων προδιαγεγραμμένο. Ούτε εκεί τα πήγε άσχημα.
Ακόμη και το 8% του ΚΙΝΑΛ στις εκλογές του 2019, μάλλον επιτυχία χαρακτηρίζεται. Σε μια «εμφυλιοπολεμική» πολιτική συγκυρία, σε συνθήκες άγριας πόλωσης μεταξύ του επελαύνοντος μητσοτακισμού και ενός ΣΥΡΙΖΑ που έδινε μάχη επιβίωσης.
Αυτά λοιπόν για τη «μετριότητα». Για τα όρια και τους περιορισμούς της Φώφης, όλα σχεδόν έχουν γραφεί. Τα περισσότερα, με εμφανές περίσσευμα εχθροπάθειας και, όπως προείπαμε, με πλεόνασμα υποτίμησης.
Για την «κόρη του Γεννηματά». Για την έλλειψη πολιτικού χαρίσματος. Για το πολιτικό περιβάλλον της, την «αρχαία φρουρά» των γεννηματικών. Για συγκεκριμένες επιλογές, όπως η ουσιαστική έξωση του Ευ. Βενιζέλου από τα ψηφοδέλτια του ΠΑΣΟΚ, στις τελευταίες εκλογές. Για την απουσία φρέσκων ιδεών στον λόγο της.
Πολλά απ' αυτά μπορεί να είναι δίκαια, όμως τα περισσότερα την αδικούν. Κυρίως γιατί λησμονούν εσκεμμένα την αδιανόητα δύσκολη συγκυρία, που η Φώφη ανέλαβε τις τύχες του ΠΑΣΟΚ. Το ΠΑΣΟΚ της Φώφης ήταν ένα κόμμα που δεν το ήθελε κανένας. Που είχε χάσει τα ¾ της εκλογικής βάσης του από τα μνημόνια. Και, ακόμη πιο σημαντικό, την ιστορική φυσιογνωμία του από τη συγκυβέρνηση με τη Νέα Δημοκρατία. Δηλαδή, τα είχε χάσει όλα.
Αν κάποιος χρεώνει στη Φώφη ότι δεν κατάφερε την επιστροφή του Κινήματος στις δόξες της παλιάς «αυτοκρατορίας», τότε έχει δίκιο. Εκεί η Φώφη απέτυχε. Μια λεπτομέρεια μόνο: για το θαύμα δεν χρειάζεσαι τη Φώφη, ίσως ούτε κάποιον πολιτικό. Αλλά τον μάγο Χουντίνι στα καλύτερά του, με όλη τη συνοδεία του.
Η Φώφη κουβάλαγε ανεξίτηλα όλα τα θετικά και ταυτόχρονα όλα τα αρνητικά της «γενιάς της μεταπολίτευσης» και της «γενιάς της αλλαγής».
Ως προς τα θετικά, να κρατήσουμε ότι στην πολιτική ενυπήρχε ακόμη η οραματική διάσταση. Επίσης, ότι η πολιτική διατηρούσε ακόμη μια σχετική αυτονομία, τόσο από τις «ομάδες συμφερόντων» όσο και από τις «σιδηρές νομοτέλειες» της παγκοσμιοποίησης και των υπερεθνικών ελίτ. Για τα αρνητικά, απλώς να τα απαριθμήσουμε. Μεταξύ πολλών άλλων, την πολιτική σαν ένα παιγνίδι κομματικών μηχανισμών, σαν μάχες για τη νομή της εξουσίας, τον κομματισμό και τον αναπόφευκτο κρατισμό. Και αρκετά άλλα...
Βέβαια, κάπως έτσι συμβαίνει με όλα τα πολιτικά πρόσωπα. Συνήθως είναι αθροίσματα των αντιφάσεών τους. Σπανίως είναι μονοδιάστατα. Τις περισσότερες φορές, χαρακτηρίζονται από σύνθεση αντιθέσεων, από αντίρροπες τάσεις, από ιστορικούς συμψηφισμούς θετικών και αρνητικών στοιχείων.
Από τον προηγούμενο κανόνα δεν θα μπορούσε να ξεφύγει και η Φώφη Γεννηματά. Όποιος όμως μικρόψυχα ισχυρίζεται ότι δεν θα λείψει από το πολιτικό σύστημα, τότε οι εκδοχές είναι οι εξής: είτε παρασύρεται από τον κυνισμό, είτε κάτι δεν καταλαβαίνει. Κάτι που διαχωρίζει ακόμη και σήμερα, σε μια εποχή έκλειψης της πολιτικής, τους γνήσιους πολιτικούς (με τα λάθη τους) από τα πλαστικά προϊόντα του πολιτικού μάρκετινγκ και της επικοινωνίας.