Για όσους από εμάς έχουμε πάει στο παρελθόν σε παρουσιάσεις βιβλίων, η εκδήλωση βιβλιοπαρουσίασης της «Ιθάκης» του κ. Τσίπρα είχε τεράστιες ιδιαιτερότητες.
Πρώτον, έγινε στο πολυτελές Θέατρο Παλλάς, σε μια φαντασμαγορική εκδήλωση άψογα σκηνοθετημένη. Είχε εντυπωσιακά σκηνικά, άριστο ήχο και φωτισμό και πιθανώς απαίτησε μέρες προετοιμασίας από έμπειρους επαγγελματίες στον χώρο των δημοσίων σχέσεων, κάτι σπάνιο στον χώρο του βιβλίου. H εκδήλωση πιθανότητα κόστισε περισσότερα χρήματα από όσα ο εκδοτικός οίκος θα μπορούσε ποτέ να εισπράξει από την «Ιθάκη».
Δεύτερον, ενώ το βιβλίο αφορά ένα κοινό που αυτό-τοποθετείται στην Αριστερά και είχε στο επίκεντρό της την ανισότητα, η εκδήλωση υιοθέτησε την αισθητική ενός πολυτελούς εορτασμού. Η εικόνα έδινε μηνύματα κομψότητας, πλούτου και αμεριμνησίας.
Τέλος, ο βασικός ομιλήτής και συγγραφέας του βιβλίου, δεν μίλησε στην «βιβλιοπαρουσίαση» για το βιβλίο του. Έκανε απλά μια πολιτική ομιλία, σαν να το είχε ήδη βαρεθεί.
Οι παραδοξότητες της «βιβλιοπαρουσίασης» συνεχίστηκαν και στο περιεχόμενο της ομιλίας. Ο πρώην πρωθυπουργός μίλησε για την επιθυμία του για ενότητα και για μια «μεγάλη, πολύχρωμη, κινηματική… αποφασισμένη προοδευτική παράταξη», αν και η ίδια η ομιλία ήταν μια δήλωση διάσπασης (για έκτη ή έβδομη φορά) μιας παράταξης, που ο ίδιος ο κ. Τσίπρας δημιούργησε πριν δεκατρία χρόνια.
Ενώ ο κ. Τσίπρας μίλησε για την άμεση ανάγκη μιας «αξιόπιστης εναλλακτικής διακυβέρνησης» έιπε ελάχιστα για θέματα διακυβέρνησης ενώ έκανε μόνο αόριστες και κενές περιεχόμενου διακηρύξεις για «ανθεκτικότητα», «νέα ηθική διακυβέρνηση» και «ισχυρή Ελλάδα».
Δεν έκανε ούτε μια ουσιαστική πρόταση ή ιδέα (εκτός ίσως της «πατριωτικής εισφοράς» από το πολύ υψηλά εισοδήματα για την νεανική στέγη και την ουδετερότητα προς την Ρωσία). Δεν εξήγησε επίσης γιατί κατά την τετραετία της διακυβέρνησής του έκανε ελάχιστα για όσα τώρα λέει ότι νοιάζεται: την διαφθορά, την αναξιoπιστία των θεσμών, την ανισότητα. Υπαινίχθηκε ένα νέο προσωποπαγές κόμμα υπό την φωτισμένη ηγεσία του, αλλά δεν παρουσίασε τίποτε για το περιεχόμενό του.
Ποιος ήταν τελικά ο σκοπός αυτού του παράδοξου γεγονότος; Μιας λαμπρής και πανάκριβης γιορτής που έγινε επειδή ο οργανωτής της έχει απελπιστεί για την μοίρα των φτωχών; Μιας έκκλησης για ενότητα που γίνεται μέσω της διάσπασης; Της διεκδίκησης ηγετικότητας μέσω της αοριστολογίας; Μιας βιβλιοπαρουσίασης που δεν προώθησε ένα βιβλίο που υπάρχει, αλλά προώθησε ένα κόμμα που δεν υπάρχει;
Νομίζω ότι ο κύριος σκοπός της εκδήλωσης ήταν απλά η επίδειξη ισχύος, ενόψει των εκλογών του 2027. Ο κ. Τσίπρας προσκάλεσε στην εκδήλωση τους ηγέτες του Σύριζα και της Νέας Αριστεράς, βουλευτές καθώς και άλλους πρώην συντρόφους του. Τους τοποθέτησε σε περίοπτη θέση στον προνομιούχο εξώστη – όπου θα τους έβλεπαν εύκολα οι δημοσιογραφικές κάμερες και οι προβολείς. Αυτή η φιλική πρόσκληση, μετατράπηκε στον δημόσιο εξευτελισμό τους.
Ενώπιον ενός εθνικού ακροατηρίου τους είπε καταπρόσωπο ότι τα κόμματά τους είναι σήμερα κόμματα «περίκλειστα στην αυταρέσκειά τους» και ότι τους νοιάζει μόνο «να είναι στις θέσεις τους» και ότι δεν προσδοκούν να σταματήσουν την Νέα Δημοκρατία από το να κερδίσει νέα τετραετία, και ότι είναι δηλαδή ανόητοι, άχρηστοι ή ανήθικοι ή και όλα μαζί. Είπε αυτές τις απρέπειες στους προσκεκλημένους του αν και τα στελέχη αυτά προσήλθαν σε μια «βιβλιοπαρουσίαση» και ήταν μέχρι πρόσφατα στενοί συνεργάτες του. Τους επιβλήθηκε όμως με την δύναμη της εικόνας, των προβολέων, των σκηνικών και της – αδικαιολόγητης - εμπιστοσύνης που του έδειξαν. Αυτός ίσως ήταν ο κύριος σκοπός της ομιλίας: η σκληρότητα και η κατίσχυση έναντι των παλαιών «συντρόφων».
Όλα αυτά δείχνουν ότι ο κ. Τσίπρας δεν έχει αλλάξει καθόλου. Είναι ακόμα ο πονηρός τακτικιστής, ο επιδέξιος κομματικός οργανωτής που ελλίσσεται στο παρασκήνιο, που δεν ασχολείται με τα ουσιώδη ζητήματα της πολιτικής, που βαριέται τα οικονομικά και δεν ενδιαφέρεται για την διοίκηση ή τους θεσμούς και την πραγματική μεταρρύθμιση της χώρας.
Το αντικείμενο του επαγγέλματός του είναι, απλά, ο εαυτός του, ή καλύτερα η δημόσια εικόνα του. Η «βιβλιοπαρουσίαση» στο Παλλάς ήταν απλά η επιστροφή της δημόσιας εικόνας στον φυσικό της χώρο: στο επίκεντρο της προσοχής, ως ο μοναχικός ομιλητής κάτω από λαμπερούς προβολείς. Η «Ιθάκη» ήταν τελικά ο θεατρικός θρίαμβός του ήρωα στην μεγαλύτερη σκηνή της Αθήνας.
Αυτός είναι ο Αλέξης Τσίπρας, όπως τον ξέρουμε. Το μεγαλύτερο προσόν του ήταν και είναι η σκηνική του παρουσία. Το 2014 καλλίεργησε έντεχνα με τις πύρινες ομιλίες του το – εν γνώσει του – ψευδές και δημαγωγικό αφήγημα ότι η λιτότητα ήταν δήθεν αποτέλεσμα των «Μνημονίων» και των ξένων, και όχι της άφρονης διακυβέρνησης της χώρας την περίοδο 2004-2009. Μας έλεγε τότε ότι η ΕΕ και ιδίως οι Γερμανοί ήταν εχθροί μας, ότι δεν χρειαζόμασταν λιτότητα, αν και ήξερε ότι η βοήθεια από την ΕΕ και το ΔΝΤ ηταν ο μόνος δρόμος διάσωσης της χώρας και πως ακόμα και αν μηδενιζόταν το χρέος, ακόμα και τότε θα χρειαζόμασταν λιτότητα και δάνεια, αφού τα διπλά ελλείματα είχαν κάνει τη χώρα μη βιώσιμη μέσα στο Ευρώ.
Βλέποντας την επερχόμενη καταστροφή, πολλοί από εμάς σταματήσαμε τότε ό,τι άλλο κάναμε, μπήκαμε στη δημόσια ζωή και βάλαμε τρικλοποδιά στην καριέρα μας για να βοηθήσουμε τη χώρα. Ο κ. Τσίπρας και οι φίλοι του τότε έβαζαν τρικλοποδιά στην χώρα για να προχωρήσουν την καριέρα τους.
Έτσι, αντί η χώρα μας να ενωθεί, όπως έκαναν η Πορτογαλία και η Ιρλανδία και να ανασκουμπωθεί, χωρίστηκε στη μέση ως «πατριωτική» και «μη πατριωτική». Τότε ο κ. Τσίπρας παρέα με τον κ. Καμμένο κατηγορούσαν εμάς στα φιλοευρωπαϊκά κόμματα ως «τρόικα εσωτερικού», έλεγαν διαρκώς ψέματα για την διαπραγμάτευση, ενώ απέτυχαν να ανανεώσουν εγκαίρως το πρόγραμμα διάσωσης και μας χρεοκόπησαν ξανά το καλοκαίρι του 2015. Αυτά τα πράγματα δεν ξεχνιώνται και δεν συγχωρούνται.
Ο κ. Τσίπρας, χωρίς ποτέ να έχει αναγνωρίσει την ευθύνη του για την οικονομική καταστροφή που προκάλεσε, προσπαθεί σήμερα να ακολουθήσει μια παρόμοια τακτική συναισθηματικής εκστρατείας προς τους απογοητευμένους. Όπως ακριβώς το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης παρέσυρε ένα απελπισμένο κοινό στο να μισήσει έναν φανταστικό εχθρό (τους Γερμανούς, τους «δανειστές», τους «μνημονιακούς»), έτσι και σήμερα ελπίζει ότι με την δύναμη των επικοινωνιακών τεχνασμάτων του, ίσως κερδίσει συναισθηματικά ένα μέρος της κοινής γνώμης που ψάχνει να βρει κάποιον να μισήσει.
Μερικές φορές όμως μια θεατρική παράσταση μας λέει πράγματα, που δεν είχαν δει οι δημιουργοί της. Ο κόσμος, ή τουλάχιστον η πλειοψηφία του, γνωρίζει πια ότι δεν θα καταφέρουμε τίποτε με λαμπρή αερολογία, με αυτοδιορισμένους «βασιλικούς άνδρες», με εύκολα συνθήματα ή με έναν νέο, άσκοπο, διχασμό. Η ελληνική κοινωνία τα έχει ζήσει όλα αυτά και τις συνέπειές τους. Αναζητά σοβαρότητα, πρόγραμμα και αξιοπιστία. Όταν κλείσουν τα φώτα της ράμπας το κοινό θα επιστρέψει στην πραγματική ζωή του και τότε – ελπίζω – θα δεί ξεκάθαρα την κενότητα αλλά και ματαιότητα της θεατρικής παράστασης που στήθηκε την Τετάρτη στο «Παλλάς».
* O Παύλος Ελευθεριάδης είναι δικηγόρος και καθηγητής νομικής στα πανεπιστήμιας της Νέας Υόρκης και Οξφόρδης. Το 2014-2016 ήταν μέλος της Συντονιστικής και της Πανελλήνιας Επιτροπής στο Ποτάμι.