Από τη μια, οι εξωφρενικές αυξήσεις των ενοικίων με άλλοθι την εκτίναξη των εμπορικών τιμών των ακινήτων.
Από την άλλη, τα τουλάχιστον 750 χιλιάδες «κενά» διαμερίσματα που ρίχνουν ακόμα περισσότερο νερό στο μύλο των αυξήσεων στα ενοίκια. Στη μέση, όσοι νοικιάζουν ήδη σπίτι και οι νέοι που «ψάχνονται» να ανοίξουν τα φτερά τους, αλλά όλοι ασφυκτιούν από το ράλι των μισθωμάτων.
Σύμφωνα με τις ετήσιες έρευνες της Remax, η κατάσταση δείχνει να έχει ξεφύγει ειδικά την τελευταία διετία. Το 2022, η αύξηση των τιμών ενοικίασης κατοικιών τόσο στα μεγάλα αστικά κέντρα της Αττικής και της Θεσσαλονίκης όσο και στην περιφέρεια ανήλθε κατά μέσο όρο στο 12%. Ειδικότερα, τα μισθώματα στην Αττική σημειώνουν αύξηση 8,6%, στη Θεσσαλονίκη 15,1% και στην περιφέρεια 12,3%. Το 2023, καταγράφηκε σημαντική αύξηση κατά μέσο όρο 5,9% στα ενοίκια κατοικιών σε ολόκληρη την επικράτεια, σε σύγκριση με το περασμένο έτος.
Οι αιτίες είναι γνωστές, αλλά είναι χρήσιμο να τις υπενθυμίζουμε γιατί εδώ βρίσκεται και η απάντηση στην κρίση στέγης. H αυξητική τάση συνδέεται ξεκάθαρα με την περιορισμένη προσφορά νεόδμητων κατοικιών προς ενοικίαση, την αύξηση των επενδυτικών ροών (δηλαδή την αύξηση ζήτησης κυρίως από εξωγενείς παράγοντες), την άνοδο της βραχυχρόνιας μίσθωσης για ακόμα μια χρονιά και την έλλειψη ποιοτικών επιλογών σε μεταχειρισμένα ακίνητα. Σε όλους τους παραπάνω παράγοντες, αν προστεθεί και η δυσκολία έκδοσης στεγαστικών δανείων με ευνοϊκούς όρους, τότε δικαιολογείται απόλυτα η συνακόλουθη ζήτηση να ξεπερνάει κατά πολύ την υφιστάμενη προσφορά.
Και κάπως έτσι φτάσαμε στο σημείο να ενοικιάζονται προς 8,30 ευρώ το τετραγωνικό στο κέντρο της Αθήνας, προς 5,90 ευρώ στα Πατήσια, προς 9,30 ευρώ στο Νέο Κόσμο, προς 9,50 ευρώ στο Μαρούσι, προς 9 ευρώ στο Ν. Φάληρο.
«Ανακαινίζω- Ενοικιάζω»
Οι παρεμβάσεις στο πλαίσιο των βραχυχρόνιων μισθώσεων φιλοδοξούν να βάλουν «φρένο» στην τρέλα που επικρατεί κυρίως στο κέντρο της Αθήνας, αν και υπάρχουν εισηγήσεις για ακόμα πιο αυστηρούς περιορισμούς, όπως συμβαίνει σε άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Το πρόγραμμα «Σπίτι μου», με συνολική δημόσια χρηματοδότηση 750 εκ ευρώ ήρθε να δώσει κάποιες «ανάσες» επιτρέποντας σε περίπου 10.000 νέους να αποκτήσουν κατοικία σε ευνοϊκούς δανειακούς όρους. Ωστόσο είναι προφανές ότι αν δεν μπουν στην αγορά περισσότερα ακίνητα, η κρίση στέγης δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί.
Με προϋπολογισμό 50 εκατ. ευρώ, το πρόγραμμα «Ανακαινίζω- Ενοικιάζω» φιλοδοξεί να απαντήσει σε μια από τις αιτίες, που κρατάνε «κλειστά» και ξενοίκιαστα, τουλάχιστον 750 χιλιάδες ακίνητα: την κακή τους κατάσταση.
Η πλατφόρμα για το πρόγραμμα θα ανοίξει μέσα στο Δεκέμβριο και μπορούν να συμμετάσχουν ιδιοκτήτες ή επικαρπωτές ακινήτων με χρήση κατοικίας για ένα ακίνητό τους με χρήση κατοικίας, εφόσον:
α) διαθέτουν την κυριότητα ή την επικαρπία του ακινήτου κατά ποσοστό που υπερβαίνει το 50%
β) το ακίνητο έχει έκταση έως 100 τετραγωνικά μέτρα (τ.μ.) και βρίσκεται σε οικιστική περιοχή
γ) έχουν ετήσιο οικογενειακό φορολογητέο, πραγματικό ή τεκμαρτό, εισόδημα που δεν υπερβαίνει τις 40.000 ευρώ και διαθέτουν ακίνητη περιουσία, της οποίας η συνολική αξία δεν υπερβαίνει το ποσό των 300.000 ευρώ
δ) το ακίνητο δεν έχει δηλωθεί ως πρώτη κατοικία, δεν έχει δηλωθεί ως μισθωμένο και δηλώνεται ως κενό στο έντυπο Ε2 που συνοδεύει τη δήλωση φορολογίας εισοδήματος των τριών τελευταίων ετών
ε) οι δικαιούχοι δεν έχουν λάβει επιδότηση για πρόγραμμα εξοικονόμησης ενέργειας ή ανακαίνισης σε ακίνητο της ιδιοκτησίας τους τα τελευταία πέντε έτη και δεν έχουν ενταχθεί σε προγράμματα επιδοτούμενης ενεργειακής εξοικονόμησης για οποιοδήποτε ακίνητό τους.
Όσοι ενταχθούν στο πρόγραμμα θα επιδοτηθούν για την πραγματοποίηση δαπανών επισκευής και ανακαίνισης επί του ακινήτου τους, ύψους μέχρι 10.000 ευρώ, που περιλαμβάνουν τα απαιτούμενα υλικά και τις εργασίες. Η επιδότηση ανέρχεται στο 40% των πραγματοποιηθεισών δαπανών και χορηγείται υπό τις εξής προϋποθέσεις, οι οποίες πρέπει να συντρέχουν σωρευτικά:
α) τα σχετικά τιμολόγια εξοφλούνται ηλεκτρονικά
β) μετά την ανακαίνιση προχωρούν σε εκμίσθωση του ακινήτου με διάρκεια 3 τουλάχιστον ετών.
Boomerang Kids
Έρευνα του ETERON (τα ευρήματα είναι κοντά στις διαπιστώσεις της ΕΛΣΤΑΤ και της Eurostat) έδειξε ότι το 47,8% των νοικοκυριών δυσκολεύεται ή αδυνατεί να πληρώσει το ενοίκιο κι ότι το 76,9% αφού πληρώσει όλα τα έξοδα του σπιτιού, ίσα που τα βγάζει πέρα ή κάνει περικοπές ή παίρνει οικονομική βοήθεια από τρίτους.
Οι νέοι και οι νέες είναι η κοινωνική ομάδα που πλήττεται ιδιαίτερα από τις αυξήσεις των τιμών ενοικίων και κατοικίας των τελευταίων χρόνων. Επιπλέον, η μικρή διαθεσιμότητα κατοικιών προς ενοικίαση και η κακή κατάσταση των διαθέσιμων κατοικιών καθιστούν την πρόσβαση σε αυτόνομη στέγη ακόμη πιο δύσκολη και αναγκάζουν ειδικά τους νέους/ες να αποδέχονται τη διαβίωση σε κακές στεγαστικές συνθήκες.
Και κάπως έτσι «γεννήθηκε» ο όρος «boomerang kids», που περιγράφει την αναγκαστική επιστροφή νέων ενηλίκων στο σπίτι των γονιών ή συγγενών μετά από ένα διάστημα αυτόνομης διαβίωσης (συχνά η περίοδος αυτή αφορά τις σπουδές).
Ο όρος αυτός αναδεικνύει τις αυξανόμενες δυσκολίες των νέων να αποκτήσουν οικονομική και στεγαστική αυτονομία, καθώς πέρα από τις γενικές στρεβλώσεις που χαρακτηρίζουν την αγορά ενοικίων, βρίσκονται στη χειρότερη θέση της αγοράς εργασίας, λαμβάνοντας κατά κανόνα χαμηλότερους μισθούς, σε πιο επισφαλείς και ελαστικές θέσεις εργασίας, με μεγάλα ποσοστά μερικής/περιστασιακής και ευέλικτης απασχόλησης, ενώ έχουν να αντιμετωπίσουν από τα μεγαλύτερα ποσοστά ανεργίας στην Ευρώπη.