To 2009 ο Ντέρεκ Μόρισον βρισκόταν σε ένα κατάστημα εντός του αεροδρομίου και σκεφτόταν να ξοδέψει 960 δολάρια σε ένα ζευγάρι sneakers Louis Vuitton x Kanye West κατασκευασμένα από σουέτ δέρμα. Τελικά, αποφάσισε να μην το κάνει – δεν μπορούσε να δικαιολογήσει την τιμή και είχε ήδη πολλές βαλίτσες.
Λίγο περισσότερο από μια δεκαετία αργότερα, τα συγκεκριμένα sneakers διαφημίζονται στο διαδίκτυο με τιμή 10.000 δολάρια ανά ζευγάρι. «Από τότε το μετανιώνω κάθε μέρα» λέει ο Μόρισον, που εργάζεται τώρα ως ο ανώτερος διευθυντής στην Ευρώπη για την πλατφόρμα μεταπώλησης sneakers StockX.
Τα sneakers αυτά κυκλοφόρησαν λίγους μήνες πριν κάνει το ντεμπούτο του ο Κάνιε με την σειρά Nike x Yeezy, τα παπούτσια που έγιναν μέρος της ιστορίας της μόδας. «Αντιπροσώπευαν τη σύγκλιση των αθλητικών παπουτσιών, του Κάνιε και της υψηλής μόδας που ήταν αμφιλεγόμενη εκείνη την εποχή, αλλά μια τόσο σημαντική στιγμή στη βιομηχανία» δήλωσε ο Μόρισον στο CNN, περιγράφοντάς το ως μια «ανακάλυψη που άνοιξε το δρόμο για την σύγχρονη εποχή που βλέπουμε σήμερα».
Πάντως, η τιμή των συγκεκριμένων αθλητικών παραμένει σχετικά χαμηλή σε σύγκριση με μερικά από τα πιο πολύτιμα παπούτσια στην αγορά των συλλεκτών. Το ρεκόρ δημοπρασίας για sneakers έχει σπάσει πολλές φορές από το 2017, φτάνοντας λίγο πάνω από τα 190.000 δολάρια για ένα ζευγάρι Converse που υπέγραψε ο Μάικλ Τζόρνταν, ο οποίος τα φορούσε στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1984, αλλά και τα 615.000 δολάρια που πουλήθηκε ένα ζευγάρι Nike του Air Jordan το 2020. Και νωρίτερα φέτος, μια άλλη από τις δημιουργίες του Κάνιε Γουέστ – το πρωτότυπο Nike x Yeezys που φορούσε στην τελετή απονομής των Grammys του 2008 – έγιναν τα πιο ακριβά sneakers στην ιστορία μετά την πώλησή τους ιδιωτικά έναντι 1,8 εκατομμυρίων δολαρίων.
«Έκρηξη» στους συλλέκτες sneakers
Τα τελευταία 5 χρόνια υπήρξε μια «έκρηξη» στους συλλέκτες που ξοδεύουν μεγάλα ποσά σε σπάνια παπούτσια, σύμφωνα με την Κέιτλιν Ντόνοβαν, επικεφαλής του οίκου δημοπρασιών Christie’s για τσάντες, streetwear και sneakers. Μαζί με την πλατφόρμα μεταπώλησης sneaker, Stadium Goods, η Ντόνοβαν επιμελήθηκε πρόσφατα μια πώληση με επίκεντρο τη γραμμή της Nike Jordan. Η δ8ιαδικτυακή δημοπρασία, η οποία ολοκληρώθηκε αυτή την εβδομάδα, περιελάμβανε σχεδόν 30 σπάνια ζευγάρια, από πρωτότυπα Jordan και sneakers που φορέθηκαν σε διάφορους αγώνες μέχρι και δείγματα περιορισμένης έκδοσης. Ένα ζευγάρι κόκκινα και μαύρα Air Jordan High 1s ήταν το ακριβότερο κομμάτι της δημοπρασίας που πουλήθηκε στα 27.500 δολάρια.
«Από τη λειτουργικότητα στη μόδα, αυτή η δημοπρασία επισήμανε μερικά από τα πιο εμβληματικά παπούτσια που κυκλοφόρησαν στα γήπεδα και προσγειώθηκαν σταθερά στην κυρίαρχη ποπ κουλτούρα και την ιστορία της μόδας, στα πόδια των νικητών Grammy και διάσημων μορφών της μόδας μέχρι θρυλικών αθλητών» είπε η Ντόνοβαν.
Συλλεκτική πολυτέλεια
Οι αυξανόμενες τιμές δημοπρασίας αντικατοπτρίζουν την ισχυρή ανάπτυξη της αγοράς μεταπώλησης sneakers, η οποία ανέρχεται πλέον σε 10 δισεκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με την StockX. Ο αριθμός αυτός προβλέπεται να ανέλθει σε σχεδόν 30 δισεκατομμύρια δολάρια έως το 2030, καθώς ένας αυξανόμενος αριθμός συλλεκτών επενδύει σε είδη περιορισμένης έκδοσης «deadstock» - παπούτσια δηλαδή που «πρέπει να είναι καινούρια και αφόρετα», δήλωσε ο Μόρισον, με σκοπό την μεταπώληση ή την παρουσίασή τους ως πολύτιμα αγαθά.
Η Λιγκάγια Σαλαζάν, επιμελήτρια της νέας έκθεσης που χρηματοδοτείται από το StockX , στο Desing Museum του Λονδίνου με τίτλο: « Sneakers Unboxed: Studio to Street», δήλωσε ότι «νέοι άνθρωποι, σε μεγάλο βαθμό από διαφορετικές γειτονιές εντός της πόλης» είναι αυτοί που έχουν «κάνει τα sneakers αυτά που είναι σήμερα». Αυτοί οι λάτρεις των αθλητικών παπουτσιών συνεχίζουν να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στη βιομηχανία σήμερα, πρόσθεσε.
Η κουλτούρα των sneaker συνδέεται επίσης βαθιά με εκείνη του αθλητισμού – ειδικά μετά την κυκλοφορία των Air Jordan sneakers του Μάικλ Τζόρνταν του 1985, τα οποία η Ντόνοβαν αποκάλεσε «το πρώτο και πιο συλλεκτικό sneaker». «Ήταν τα εμβληματικά sneakers της πρώιμη εποχής Jordan που αργά διαπέρασαν τον mainstream και ποπ πολιτισμό, δημιουργώντας μια φυλή νέων συλλεκτών: των sneakerheads».
Οι συλλέκτες έχουν διαφοροποιηθεί τα τελευταία χρόνια, με την Ντόνοβαν να βλέπει έναν αυξανόμενο αριθμό millennials, οι οποίοι «μόλις ξεκινούν το ταξίδι συλλογής τους», και προσπαθούν να ενσωματωθούν με τους πιο «σοβαρούς και καθιερωμένους συλλέκτες της αθλητικής ιστορίας και μόδας».
Συλλέκτης με 500 ζευγάρια sneakers
Η συλλέκτης sneakers, Αν Τζέικομπ, η οποία διαθέτει περίπου 500 ζευγάρια 9και επιμένει ότι φοράει ακόμη και τα πιο πολύτιμα που έχει στην κατοχή της), δήλωσε ότι καλωσορίζει το νέο ενδιαφέρον από επενδυτές πολυτελείας και οίκος δημοπρασιών. Η συλλέκτης από τις Φιλιππίνες, που «έχει χάσει τον αριθμό» του πόσα χρήματα έχει ξοδέψει για sneakers, είπε ότι «αυξάνεται η τάση πως τα παπούτσια μπορούν να αντιμετωπίζονται σαν τέχνη».
«Είναι κάτι υπέροχο, να κρατάω τα sneakers σαν ένα γλυπτό ή έναν πίνακα. Και με βάση τις τιμές ορισμένων ζευγαριών (σε δημοπρασία), σίγουρα αυτή η βιομηχανία οδεύει προς τα εκεί» είπε, προσθέτοντας πως σκέφτεται κάθε φορά που κάνει προσφορά σε έναν πλειστηριασμό για sneakers εάν «αντηχούν το είναι μου και μου φέρνουν χαρά».
Κι ενώ ορισμένοι συλλέκτες αντιμετωπίζουν τα sneakers καθαρά ως επένδυση, άλλοι όπως ο Τζέικομπ δε θέλει απλά να έχει τα πολυπόθητα ζευγάρια – θέλουν να κρύβουν μια ιστορία ή έναν τρόπο ζωής από πίσω τους, είπε ο Μόρισον. «Οι κόσμος τείνει να αφιερώνεται σε αξίες ή θέματα που ξεπερνούν τα μεμονωμένα brands» είπε προσθέτοντας πως τα sneakers μπορούν να «μας κάνουν να νιώθουμε μια σύνδεση με brands, ανθρώπους και πολιτιστικές στιγμές».
Μιλώντας για τις αγοραστικές της συνήθειες, η Τζέικομπ είπε: «Μερικές φορές είναι το πώς με κάνει να νιώθω ένα ζευγάρι όταν το πρωτοαντικρίζω. Μερικές φορές είναι η ιστορία που κρύβει πίσω του και το πώς ταιριάζει με τις αξίες μου».
Η ιστορία πίσω από τα θρυλικά Air Jordan
Ενώ τα Air Jordan είναι από τα πιο δημοφιλή sneakers στην αγορά, έχουν επίσης μια από τις πιο γνωστές ιστορίες. Το αποτέλεσμα της συνεργασίας μεταξύ του Μάικλ Τζόρνταν και της Nike, το σχέδιο παραβίασε τον «κανόνα του 51%» του NBA που έλεγε πως τα υποδήματα έπρεπε να είναι κυρίως λευκά. Ωστόσο, ο Μάικλ Τζόρνταν φόρεσε ένα ζευγάρι κόκκινα και μαύρα sneakers κατά τη διάρκεια ενός παιχνιδιού προετοιμασίας, οδηγώντας στη δημιουργία μιας πολιτιστικής στιγμής. Η Nike αργότερα εκμεταλλεύτηκε τη διαμάχη, επανεκδίδοντας το αρχικό Air Jordan 1s ως «απαγορευμένη» έκδοση.
Γνωρίζοντας ξεκάθαρα την πολιτιστική δύναμη των sneakers, η Nike έχει συνεργαστεί από τότε με πολυτελή brands όπως Dior και Sacai, καθώς και με μη αθλητικές διασημότητες, όπως ο Τράβις Σκοτ και κάπως απίθανες μάρκες όπως τα Ben & Jerry’s. Ακολούθησαν κι άλλοι, από τα sneakers της Adidas, Marvel Avengers, έως την έκκληση της Balenciaga σε gamers μέσω μιας συνεργασίας με το Playstation.
Τέτοιες πινελιές της κουλτούρας sneakers μπορεί να βρει κανείς σε όλη τη συλλογή των 500 ζευγαριών της Τζέικομπ, συμπεριλαμβανομένου του Yeezy Boost 350 Turtle Doves («ένα κλασικό από την πλούσια ιστορία του Κάνιε Γουέστ, όπως είπε) και του Nike Dunk SB Reese Forbes. Πέρασε σχεδόν έναν χρόνο ψάχνοντας για ένα σπάνιο ζευγάρι Nike x Off-White από το 2017, λέγοντας ότι ήταν «σαν να έκανε διακοπές όταν άνοιγε τη συσκευασία τους». Η συλλέκτρια αναζητά επίσης παπούτσια που αποτίουν φόρο τιμής στην χώρα καταγωγής της. Τα αγαπημένα της περιλαμβάνουν το Nike AF-1 Philippines, το οποίο φέρει τα χρώματα της εθνικής σημαίας καθώς και ένα ζευγάρι Asics σχεδιασμένο με τον Whang Od, τον τελευταίο παραδοσιακό καλλιτέχνη τατουάζ των Φιλιππίνων, από τη φυλή Καλίνγκα. «Είναι ένα τόσο σουρεαλιστικό εύρημα και το να έχεις ένα από αυτά αντιπροσωπεύει εμάς και την κοινότητα» λέει.
Η συλλογή sneakers είναι μια επένδυση
Ωστόσο, δεν ενθαρρύνονται όλοι οι συλλέκτες από την αγάπη τους για τα sneakers. Όπως και με την τέχνη και τα ακίνητα, τα παπούτσια μπορούν να αντιπροσωπεύουν τόσο μια επένδυση όσο και έναν τρόπο για τους συλλέκτες, να «διαφοροποιήσουν τα περιουσιακά τους στοιχεία» δήλωσε η Ντόνοβαν από τον οίκο δημοπρασιών Christie’s. «Οι περιορισμένες εκδόσεις κλασικών στυλ… ήταν πάντα το αποκορύφωμα της πολυτελούς δευτερεύουσας αγοράς» είπε, προσθέτοντας: «Οι συλλέκτες αναζητούν αυτά τα έργα που έχουν γίνει μέσα από συνεργασίες – τα οποία συχνά κυκλοφορούν σε περιορισμένες ποσότητες στην πρωτογενή αγορά – σε τιμές premium στη δευτερογενή αγορά».
Οι ιστοσελίδες μεταπώλησης όπως η StockX, η οποία παρακολουθεί την αξία σε πραγματικό χρόνο των sneakers και τις πιο πρόσφατες πωλήσεις, όπως τις μετοχές της Wall Street, διευκόλυνε τους συλλέκτες να πουλήσουν σπάνια, ακριβά sneakers. (Η πλατφόρμα ελέγχει ακόμη και τα πλαστά σε ειδικά κέντρα ελέγχου ταυτότητας).
Και η απόκτηση νέων σχεδίων περιορισμένης έκδοσης είναι, ολοένα και περισσότερο, μεγάλη υπόθεση. Οι συλλέκτες έκαναν κάποτε ουρά έξω από τα καταστήματα για την τελευταία κυκλοφορία, αλλά πολλοί από τους σημερινούς μεταπωλητές στρέφοντας στο διαδικτυακό «botting»- χρησιμοποιώντας λογισμικό που αυτόματα αγοράζει απόθεμα μόλις μία νέα συλλογή βγει στο διαδίκτυο.
Μπορεί κάποιος να βγάλεις χιλιάδες δολάρια
Εάν οι εξειδικευμένοι μεταπωλητές παίξουν σωστά τα χαρτιά τους, θα μπορούσαν να βγάλουν δεκάδες χιλιάδες δολάρια. Η StockX δήλωσε ότι η συνεργασία Jordan 1 Retro High Dior ήταν η πιο ακριβή έκδοση sneaker του 2020, που πωλούνταν για 2.000 δολάρια αλλά έπιασε 11.000 δολάρια σε μια διαδικτυακή δημοπρασία του οίκου Sotheby’s. Μόλις 8.500 από αυτά φτιάχτηκαν και κυκλοφόρησαν την 35η επέτειο των Air Jordan, δημιουργώντας ένα τέλειο τρίγωνο σπανιότητας, πολυτελούς συνεργασίας και ιστορικής στιγμής. Σήμερα, η υψηλότερη προσφορά για ένα ζευγάρι στο StockX είναι πάνω από 12.600 δολάρια.
«Υπάρχουν πολλοί παράγοντες από τους οποίους εξαρτάται γιατί μπορεί κάποια να είναι πιο ακριβά από άλλα, συμπεριλαμβανομένου του πόσο σπάνιο είναι, εάν έχει φορεθεί από μια διασημότητα, ή εάν ήταν από μια υποτιθέμενη συνεργασία» δήλωσε ο Μόρισον. «Αλλά γενικά, εξαρτάται από την προσφορά και τη ζήτηση – όσο λιγότερα είναι διαθέσιμα, τόσο πιο συναρπαστικό είναι το προϊόν και τόσο περισσότερο θα κοστίζει».
Αλλά ανεξάρτητα από το εάν οι συλλέκτες αγοράζουν για δική τους ευχαρίστηση ή για κέρδος, όλοι ψάχνουν sneakers που μιλούν για τον πολιτισμό της εποχής τους, είπε ο Μόρισον. «Είναι κάτι περισσότερο από ένα αντικείμενο που μπαίνει στα πόδια σας – είναι ένας καμβάς που χρησιμεύει ως μέσο αυτοέκφρασης, είτε είστε συλλέκτης είτε όχι».