Στις αρχές της επόμενης δεκαετίας υπολογίζει το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή το σημείο «0», δηλαδή το χρονικό σημείο όπου το κατά κεφαλήν ΑΕΠ θα έχει επιστρέψει στα επίπεδα του 2007.
Σε ειδικό κείμενο, το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους επεξεργάζεται δύο σενάρια εργασίας, συνυπολογίζοντας τις μακροοικονομικές προοπτικές της ελληνικής οικονομίας και τις αβεβαιότητες που τις σκιάζουν.
Το βασικό συμπέρασμα είναι ότι στην καλύτερη περίπτωση οι Έλληνες θα πρέπει να περιμένουν ως τις αρχές της επόμενης δεκαετίας.
Τα σενάρια για την επιστροφή του κατά κεφαλήν ΑΕΠ στα επίπεδα του 2007
Στο 1ο σενάριο, με συντηρητικό ετήσιο ρυθμό αύξησης των επενδύσεων της τάξεως του 4,0% σε συνδυασμό με ετήσιο ρυθμό αύξησης της παραγωγικότητας της εργασίας κατά 1,38% (που παραμένει χαμηλότερος από την ιστορική τάση του 1,46%, η οποία κατεγράφη την περίοδο 1974-2007), η οικονομία προβλέπεται να φθάσει στο πραγματικό κατά κεφαλήν ΑΕΠ του 2007 έως το 2032.
Στο 2ο σενάριο, με ισχυρότερη αύξηση των επενδύσεων κατά 6,6% ετησίως και ετήσιο ρυθμό αύξησης της παραγωγικότητας της εργασίας κατά 1,85%, η ελληνική οικονομία ξεπερνά το επίπεδο του πραγματικού κατά κεφαλήν ΑΕΠ του 2007 δύο χρόνια νωρίτερα, δηλαδή έως το 2030.
Και στα δύο σενάρια, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Ελλάδας προβλέπεται να υπερβεί τα επίπεδα του 2007 και του 2010 έως το 2033, έχοντας ως κινητήριους μοχλούς για την επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης την αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας που υποστηρίζεται από τις επενδύσεις και την εμβάθυνση του κεφαλαίου, δηλαδή την αύξηση του ποιοτικού κεφαλαίου ανά εργαζόμενο.
Όπως σημειώνει το ΓΠΚΒ, τα ευρήματα αυτά υπογραμμίζουν την ανάγκη εντατικοποίησης των προσπαθειών για διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, οι οποίες ενισχύουν την ανάπτυξη με στόχο την αύξηση της παραγωγικότητας, την ενίσχυση των επενδύσεων κεφαλαίου και την προώθηση μιας πιο δυναμικής αγοράς εργασίας.
Εξέλιξη του πραγματικού ΑΕΠ στην Ελλάδα: 1960-2024
Η ελληνική κρίση
Σε ειδική ενότητα για την τριπλή κρίση (χρέους, οικονομική και τραπεζική) που έπληξε τη χώρα μας, επισημαίνεται, μεταξύ άλλων: «Η Ελληνική Κρίση (2008-2016) ξεχωρίζει ως μία από τις πιο σοβαρές και παρατεταμένες κρίσεις στον ανεπτυγμένο κόσμο, με συρρίκνωση του πραγματικού ΑΕΠ συγκρίσιμη σε κλίμακα με τη Μεγάλη Ύφεση στις ΗΠΑ (1929-1933)».
«Το πραγματικό ΑΕΠ μειώθηκε κατά 26,6% στη διάρκεια της Ελληνικής Κρίσης, με αιχμή την απότομη μείωση της παραγωγικότητας και την εκτίναξη της ανεργίας. Η καθαρή συσσώρευση κεφαλαίου έγινε σημαντικά αρνητική. Οι απώλειες του πραγματικού ΑΕΠ ανήλθαν σε 59,1%, σε σύγκριση με τις τάσεις που προβλεπόταν να επικρατήσουν πριν από την Κρίση».
Όπως προκύπτει από την ανάλυση των στοιχείων για την πορεία του πραγματικού κατά κεφαλήν ΑΕΠ από το 1960 έως το 2024, η Ελλάδα βίωσε στο χρονικό αυτό διάστημα πέντε διακριτές οικονομικές περιόδους:
- Η «Μεγάλη Μεγέθυνση» (1960-1973) αντιστοιχεί στην ταχεία εκβιομηχάνιση και τον οικονομικό εκσυγχρονισμό, οδηγώντας σε πρωτοφανή αύξηση του ΑΕΠ (8,58% ετησίως κατά μέσο όρο). Την περίοδο αυτή, κυρίαρχος μοχλός ανάπτυξης ήταν η συνολική παραγωγικότητα (TFP), η οποία ενισχύθηκε με ταχείς ρυθμούς και απέφερε σχεδόν το 90% της αύξησης του ΑΕΠ.
- Η «Μακρά Στασιμότητα» (1974-1993) αντανακλά τις δυσμενείς επιπτώσεις των πετρελαϊκών κρίσεων, της πολιτικής αστάθειας και των διαρθρωτικών αδυναμιών της ελληνικής οικονομίας. Κατά τη διάρκεια της φάσης αυτής παρατηρήθηκε απότομη υποχώρηση της συνολικής παραγωγικότητας και η ανάπτυξη, που επιβραδύνθηκε (1,51% ετησίως κατά μέσο όρο), βασίστηκε κυρίως στη συσσώρευση κεφαλαίου, ενώ κατεγράφη μειωμένη αξιοποίηση του παραγωγικού δυναμικού της οικονομίας.
- Η «Ήπια Μεγέθυνση» (1994-2007) σηματοδοτεί την περίοδο οικονομικής σύγκλισης με την ΕΕ, που χαρακτηρίζεται από αυξημένες επενδύσεις και χρηματοπιστωτική απελευθέρωση. Η συμβολή της συνολικής παραγωγικότητας και της συσσώρευσης κεφαλαίου στην ανάπτυξη (3,60% ετησίως κατά μέσο όρο) ήταν πιο ισορροπημένη το διάστημα αυτό.
- Η «Ελληνική Κρίση» (2008-2016) αντιπροσωπεύει μια άνευ προηγουμένου συρρίκνωση του ΑΕΠ (-3,30% ετησίως κατά μέσο όρο), η οποία προκλήθηκε από την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, την κρίση δημόσιου χρέους και τα μέτρα λιτότητας. Η ραγδαία μείωση της παραγωγικότητας και των επενδύσεων και η εκτίναξη της ανεργίας προκάλεσαν την κατάρρευση της οικονομικής δραστηριότητας.
- Η «Ανάκαμψη» (2017-2024) σηματοδοτεί μια σταδιακή ανάκαμψη (1,95% ετησίως κατά μέσο όρο), στην οποία συνεισέφεραν ισόρροπα η παραγωγικότητα και η αύξηση της απασχόλησης, ενώ συνέβαλε επίσης η εφαρμογή μιας πολιτικής που επικεντρώθηκε στη διαμόρφωση μακροοικονομικής και δημοσιονομικής σταθερότητας και φιλικού προς τις επιχειρήσεις περιβάλλοντος.
- Από το 2021 η ανάκαμψη έχει επιταχυνθεί, υποστηριζόμενη από την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων και την ισχυρή τόνωση των επενδύσεων, κυρίως χάρη στην αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ). Ωστόσο, εξακολουθούν να υφίστανται διαρθρωτικές δυσχέρειες και προκλήσεις, όπως το δημογραφικό, ενώ η καθαρή συσσώρευση κεφαλαίου παρέμεινε αρνητική κατά το μεγαλύτερο μέρος της περιόδου και η διατήρηση αυξημένων επιπέδων επενδύσεων εξακολουθεί να είναι αβέβαιη.