«Ουδείς αναντικατάστατος» λέει το ρητό, αλλά αυτό ίσως δεν ισχύει για τον Μάριο Ντράγκι, υπογραμμίζει με γλαφυρό τρόπο το Politico.
Δίνοντας έτσι τον τόνο για έναν από τους πιο επιφανείς ηγέτες της Ευρώπης, η οποία πνίγεται στα οικονομικά και πολιτικά αδιέξοδα του πολέμου στην Ουκρανία, της ενεργειακής κρίσης και του πληθωρισμού.
Το Politico σημειώνει ότι ακριβώς όταν ο Ιταλός πρωθυπουργός και πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας πίστευε ότι είχε γλιτώσει από την τυραννία των spreads των ομολόγων και τη δημοσιονομική καταστροφή, μια νέα παγκόσμια οικονομική καταιγίδα τον έφερε ξανά στο διεθνές προσκήνιο.
Ως ο ηγέτης της πιο ασταθούς οικονομίας της Ευρώπης, της Ιταλίας, ο Ντράγκι θεωρείται από πολλούς επενδυτές ο τελευταίος άνθρωπος που χωρίζει την ευρωζώνη από την άβυσσο.
Το 2012, ως πρόεδρος τότε της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, είχε ξεκαθαρίσει πως ήταν έτοιμος να κάνει «οτιδήποτε χρειαστεί (whatever it takes) για να σώσει το ευρώ», συνδέοντας την πορεία του στην ΕΚΤ με αυτή τη ρήση.
«Ήταν εξαιρετικά σημαντικός γιατί δημιούργησε σταθερότητα», δήλωσε ο Έρικ Φόσινγκ Νιέλσεν, επικεφαλής οικονομικός σύμβουλος στη UniCredit, τη δεύτερη μεγαλύτερη τράπεζα της Ιταλίας. «Αλλά θα μπορούσαμε επίσης να πούμε ότι οποιαδήποτε χώρα εξαρτάται από ένα άτομο, αντιμετωπίζει προβλήματα», δίνοντας και μια διαφορετική ανάγνωση.
Στήριγμα στις χρηματοπιστωτικές αγορές ο Ντράγκι
Μια αυξανόμενη ανησυχία στη Ρώμη, τις Βρυξέλλες και τη Φρανκφούρτη είναι ότι η άβυσσος μπορεί να μην είναι τόσο μακριά, ότι η επίμονη καταστροφή και η κατήφεια για τα οικονομικά της Ιταλίας θα μπορούσε να γίνει μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία, αναφέρει το δημοσίευμα.
Με τους νευριασμένους επενδυτές να έχουν εμμονή με το βουνό του δημόσιου χρέους της χώρας και τις σκοτεινές οικονομικές προοπτικές, η παρουσία του Ντράγκι -για τον οποίο πολλοί πιστεύουν ότι έσωσε το ευρώ από τη λήθη πριν από μια δεκαετία, δηλώνοντας το περίφημο «ό,τι χρειαστεί» για να διατηρήσει το ενιαίο νόμισμα- λειτούργησε ως στήριγμα στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Προς το παρόν όμως, προειδοποιεί το Politicο.
Η ικανότητα του Ντράγκι να αποτρέψει την καταστροφή για άλλη μια φορά, όπως το 2010, ως πρόεδρος της ΕΚΤ, τέθηκε υπό αμφισβήτηση τον περασμένο μήνα, αφού τα ιταλικά spreads διευρύνθηκαν στα υψηλότερα επίπεδά τους από την άνοιξη του 2020, τη στιγμή που η ανησυχία για τις οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας εγείρει ξανά αμφιβολία για την οικονομική σταθερότητα της Ιταλίας.
Χρειάστηκε η υπόσχεση για ένα τεράστιο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων από την ΕΚΤ για να μειώσει το κόστος δανεισμού της Ιταλίας την τελευταία φορά. Οι τελευταίες δονήσεις ανάγκασαν την Κεντρική Τράπεζα να προετοιμάσει μια παρόμοια παρέμβαση, την οποία ονόμασε «εργαλείο κατά του κατακερματισμού».
Η σημασία της ΕΚΤ, με Ντράγκι και χωρίς
«Είναι βιώσιμο το χρέος της Ιταλίας; Αυτή η ερώτηση έχει μόνο μία απάντηση: Εάν η ΕΚΤ λέει ότι το χρέος της Ιταλίας είναι βιώσιμο, τότε είναι βιώσιμο», δήλωσε η Σόνι Καπούρ, οικονομολόγος που ηγείται του Nordic Institute for Finance, Technology & Sustainability στο Όσλο. «Εάν η ΕΚΤ αρνηθεί να το πει αυτό, τότε το ερώτημα θα συνεχίσει να τίθεται».
Οι επιλογές που έχει η διάδοχος του Ντράγκι, η πρόεδρος της ΕΚΤ Κριστίν Λαγκάρντ, περιπλέκονται από την πολιτική πραγματικότητα στο βόρειο τμήμα της ευρωζώνης, όπου η αγορά ομολόγων της Κεντρικής Τράπεζας και άλλες πολιτικές έκτακτης ανάγκης παραμένουν αμφιλεγόμενες. Ακόμα κι έτσι, κάποιου είδους δράση φαίνεται όλο και πιο αναπόφευκτη.
Το σενάριο «Αρμαγεδών»
Το ερώτημα είναι αν θα είναι αρκετό. Τα μέτρα που έλαβαν οι Ευρωπαίοι πολιτικοί ως απάντηση στην κρίση του ευρώ, που ξεκίνησε το 2010, βοήθησαν στην αποτροπή της εξόδου της Ελλάδας από τη νομισματική ένωση, αλλά χρειάστηκε μια επιδείνωση της κρίσης πριν η τότε καγκελάριος της Γερμανίας, Άνγκελα Μέρκελ, και οι ηγέτες πάρουν δυσάρεστες αποφάσεις. Πολλοί επενδυτές αμφισβητούν εάν το οπλοστάσιο διάσωσης της Ευρώπης έχει αρκετή δύναμη πυρός για να σώσει την Ιταλία, την τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Το σενάριο του Αρμαγεδώνα, ο λεγόμενος «βρόχος καταστροφής», είναι ότι μια ανεξέλεγκτη διεύρυνση των spreads μειώνει την αξία του τεράστιου αποθέματος ιταλικών κρατικών ομολόγων που κατέχουν οι τράπεζες της χώρας σε τέτοιο βαθμό που δεν είναι πλέον σε θέση να δανειστούν, προκαλώντας μια διευρυμένη κρίση πανικού και χρεοκοπίας σε ολόκληρο τον χρηματοπιστωτικό τομέα και την ευρύτερη οικονομία της ευρωζώνης, που θα μπορούσε να επιταχύνει την κατάρρευση του ευρώ.
«Οι αριθμοί δεν είναι τόσο άσχημοι»
Ευτυχώς, αυτό το είδος ξαφνικής έκρηξης φαίνεται απίθανο. Με την απόδοση των 10ετών ομολόγων αναφοράς στο 3,6% περίπου (περίπου το ήμισυ από το επιτόκιο που αντιμετώπισε κατά τη διάρκεια της κρίσης του ευρώ), η Ιταλία μπορεί να αναχρηματοδοτήσει το ανεξόφλητο χρέος της -το οποίο ανέρχεται συνολικά σε περίπου 3 τρισεκατομμύρια ευρώ ή 1,5 φορές το ετήσιο οικονομικό της προϊόν- σε καλή κατάσταση κάτω από τον πληθωρισμό. Επιπλέον, ο υψηλότερος πληθωρισμός κάνει το χρέος πιο βιώσιμο, μειώνοντας το κόστος αποπληρωμής του.
«Οι αριθμοί δεν είναι τόσο άσχημοι», είπε ο Νιέλσεν της Unicredit, επιμένοντας ότι «το δράμα είναι υπερβολικό».
Ο πραγματικός κίνδυνος είναι αυτό που συμβαίνει μακροπρόθεσμα, ειδικά αφού ο Ντράγκι φύγει ή θα θεωρείται ότι είναι καθ' οδόν για να φύγει.
Οι οικονομολόγοι συμφωνούν ότι το πραγματικό πρόβλημα της Ιταλίας είναι λιγότερο η δημοσιονομική της θέση παρά η χρόνια χλιαρή ανάπτυξή της, η οποία έχει υποαποδώσει ανάμεσα στις κορυφαίες οικονομίες της Ευρώπης επί δεκαετίες. Αυτό την αφήνει ιδιαίτερα εκτεθειμένη στο επιδεινούμενο οικονομικό περιβάλλον.
Το πρόβλημα της αύξησης των επιτοκίων
Τις επόμενες εβδομάδες η ΕΚΤ αναμένεται να αρχίσει να αυξάνει τα επιτόκια για να περιορίσει τον πληθωρισμό -μια κίνηση απαραίτητη, αλλά μια κίνηση που θα προκαλέσει επίσης περαιτέρω γενικές αυξήσεις στο κόστος δανεισμού. Αυτά είναι ιδιαίτερα άσχημα νέα για τον επιχειρηματικό τομέα της Ιταλίας, ο οποίος βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στη χρηματοδότηση των εγχώριων τραπεζών.
Τα εμπορικά δάνεια στην Ιταλία είναι γενικά συνδεδεμένα με τα ομόλογα αναφοράς της χώρας. Μια περαιτέρω διεύρυνση των spreads θα έθετε τις ιταλικές επιχειρήσεις σε σημαντικό μειονέκτημα.
Πολλοί οικονομολόγοι, συμπεριλαμβανομένου του Ντράγκι, έχουν πιέσει τους πολιτικούς για χρόνια να αντιμετωπίσουν τις γεωγραφικές ανισότητες στην ΕΕ που αντιμετωπίζουν η Ιταλία και άλλες χώρες της Νότιας Ευρώπης, ενσωματώνοντας περαιτέρω τη χρηματοοικονομική αρχιτεκτονική της ευρωζώνης με ένα ενοποιημένο τραπεζικό σύστημα και κεφαλαιαγορές.
Ενώ οι ηγέτες έχουν κάνει βήματα προς αυτή την κατεύθυνση, η αντίσταση της Γερμανίας και άλλων βορειοευρωπαϊκών χωρών σε μέτρα όπως η ασφάλιση τραπεζικών καταθέσεων σε όλη την ευρωζώνη άφησε την προσπάθεια τόσο ελλιπή όσο και αναποτελεσματική όσον αφορά την καταπολέμηση κραδασμών όπως οι σημερινοί, που υφίσταται η ευρωζώνη.
Αυτό σημαίνει ότι η αποφυγή της οικονομικής πίεσης στην Ιταλία καταλήγει στη διατήρηση της εμπιστοσύνης των επενδυτών, επισημαίνει το Politico, πλησιάζοντας στις ιταλικές εκλογές του 2023, στις οποίες ο Ντράγκι είναι αμφίβολο ότι θα κερδίσει.