Η προστασία των καταναλωτών, η ασφάλεια του ομαλού εφοδιασμού με προϊόντα ή υπηρεσίες και η συγκράτηση των τιμών θα έπρεπε να ήταν οι κυρίαρχοι στόχοι για την Ε.Ε.αλλά και για την κάθε κυβέρνηση.
Μέχρι στιγμής, όμως, η ενεργειακή πολιτική της ΕΕ έχει αποτύχει στην υπόσχεσή της να παρέχει καθαρή, αξιόπιστη και οικονομικά προσιτή ενέργεια, τόσο για τα νοικοκυριά όσο και για τις επιχειρήσεις, καθώς έχει δώσει στην Ευρώπη την πιο ακριβή, ενέργεια στον κόσμο.
Αρχικά ως μόνος ρυθμιστής των τιμών φαίνεται να είναι ο νόμος της προσφοράς και της ζήτησης. Την παραγωγή την αυξάνει, η αύξηση του ανταγωνισμού και η αύξηση των υποδομών μεταφορών. Την ζήτηση την αυξάνει, η αύξηση του πληθυσμού και η αύξηση των αναγκών του ανθρώπου. Η εξέλιξη της ανθρωπότητας αφενός μεν αυξάνει την προσφορά κυρίως μέσω της βιομηχανοποίησης της παραγωγής και αφετέρου αυξάνει την ζήτηση διότι αυξάνεται ο πληθυσμός και οι ανάγκες του ανθρώπου. Ήδη ο παγκόσμιος πληθυσμός έφθασε στα 8 δις και το 2060 θα είναι 10 δις.
Τις τιμές όμως δεν της καθορίζει μόνο νόμος της προσφοράς και της ζήτησης αλλά και το νόμισμα. Είναι γνωστό ότι το νόμισμα είναι ένα αποδεκτό μετρό αποτίμησης της αξίας αλλά παράλληλα είναι και ένα αγαθό, το οποίο υπόκειται στο νόμο της προσφοράς και της ζήτησης. Δηλαδή η αξία του αυξάνει όταν είναι σε σπανιότητα και μειώνεται όταν είναι σε αφθονία (εκτύπωση χρήματος για κάλυψη αναποτελεσματικών δαπανών).
Οι σύγχρονες δημοκρατικές κυβερνήσεις διαφυλάττουν τις ατομικές ελευθερίες των πολιτών και τα δικαιώματά τους στην ισότιμη συμμετοχή στην κοινωνία. Όμως χαρακτηρίζονται από μεγάλες δημόσιες δαπάνες οι οποίες όταν είναι ανεξέλεγκτες οδηγούν στον όλεθρο το κράτος και τους πολίτες. Τα άσχημα οικονομικά είναι πάντα ο θάνατος των δημοκρατιών.
Μία βέλτιστη οικονομία θα πρέπει να προβαίνει σε νέες δαπάνες από το περίσσευμα του προϋπολογισμού, αλλιώς οι νέες δαπάνες θα πρέπει να καλύπτονται από ισόποση αύξηση της φορολογίας. Η αύξηση της φορολογίας στερεί κεφάλαια από τις επενδύσεις και έτσι στερεί την ανάπτυξη μιας χώρας.
Το «πάνδημον του φόρου» είναι μια ευεργετική αρχή που μπορεί να περιστέλλει τις δαπάνες, μόνο όταν η κάθε τάξη γνωρίζει ότι όταν θα αυξάνονται οι δαπάνες θα πληρώσει κι αυτή ένα μέρος από τους φόρους που χρειάζονται για να γίνουν αυτές οι δαπάνες. Η βασική εξίσωση είναι: κρατικές δαπάνες = φόροι. Όταν όμως οι δαπάνες καλύπτονται από δάνεια κανένας δεν θίγεται άμεσα και δεν υπάρχουν αντιρρήσεις.
Ο ρόλος των κοινοβουλίων είναι να ελέγχουν και να περιστέλλουν τις δαπάνες και όχι να εξωθούν σε νέες μη αποτελεσματικές δαπάνες. Οι κρατικοί προϋπολογισμοί όμως εξωθούνται σε περισσότερες δαπάνες κυρίως κατά την προεκλογική περίοδο με αποφάσεις των ίδιων των κοινοβουλίων.
Σε κοινωνίες όπου η κοινή γνώμη δεν αντιλαμβάνεται ότι κρατικές δαπάνες = φόροι, αναπτύσσεται τάση προς σπατάλες, δηλαδή περισσότεροι φόροι και εν τέλει εξαθλίωση των πολιτών που προκαλεί ο υπέρ-δανεισμός και ο πληθωρισμός. Η διαμαρτυρία γίνεται τεράστια όταν οι δαπάνες γίνονται υπέρ μιας συγκεκριμένης τάξης και πληρώνονται από κάποια άλλη τάξη. Αυτή η εξαθλίωση των πολιτών από την υπερφορολόγηση και τον πληθωρισμό, όταν παρατείνεται, θα αποτελεί λόγω προτίμησης απολυταρχικών πολιτευμάτων τα οποία θα υποσχεθούν την ανακούφιση τους από την υπερφορολόγηση με την περιστολή των δαπανών.Χαρακτηριστικό των απολυταρχικών πολιτευμάτων είναι ότι δεν προβαίνουν σε νέες δαπάνες διότι θα πρέπει να επιβάλουν νέους φόρους, και οι νέοι φόροι δημιουργούν δυσφορία στους πολίτες και κυοφορούν ταραχές και επαναστάσεις.
Η κάλυψη των δαπανών με φόρους δεν είναι πάντα δυνατή. Υπάρχει ανώτατο όριο στην φορολογία και αυτό είναι το σημείο πέρα από το οποίο αρχίζει η κάμψη της εθνικής παραγωγής. Στην περίπτωση αυτή οι κυβερνήσεις καταφεύγουν στο δανεισμό καθώς είναι ο μόνος τρόπος να εισπραχθούν μεγάλα ποσά για να καλυφθούν έκτακτες δαπάνες όπως π.χ. στην περίπτωση της πανδημίας, στην αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης και λοιπά. Θα πρέπει όμως, τα δάνεια να χρησιμοποιηθούν κατά τέτοιον τρόπο,ώστε ετησίως να συγκεντρώνονται από τις αποδόσεις, τουλάχιστον τα ετήσια ποσά των τόκων και των χρεολυσίων που πρέπει να επιστρέφονται κατ’ έτος. Εάν τα δάνεια δεν μπορούν να δημιουργήσουν τις αποδόσεις που θα καλύπτουν τα τοκοχρεολύσια θα πρέπει πριν να ληφθούν τα δάνεια, να επιβληθούν οι φόροι με τους οποίους θα πληρώνονται τα ετήσια τοκοχρεολύσια. Αυτό απαιτεί μία συνετή διακυβέρνηση και απαιτείται και από τις αρχές των σωστών οικονομικών αποφάσεων. Όταν δεν συμβαίνει αυτό έρχεται ο πληθωρισμός διότι οι κυβερνήσεις αναγκάζονται να «τυπώσουν χρήμα» μέσω της ποσοτικής χαλάρωσης για να καλύψουν τις υπέρογκες και άστοχες δαπάνες. Φαίνεται ότι οι πόροι της Ε.Ε. δεν έχουν χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά και κυρίως οι πόροι προς την ενέργεια, καθόσον προκάλεσαν τον πληθωρισμό κόστους παραγωγής ο οποίος είχε να εμφανιστεί από το 1973.
*Ο Γιώργος Ατσαλάκης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης/Εργαστήριο Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης