Το μισθολογικό χάσμα μεταξύ των δύο φύλων παραμένει πεισματικά ευρύ, με μικρές μόνο βελτιώσεις να έχουν σημειωθεί τη τελευταία δεκαετία.
Ενδεικτικό είναι πως κατά μέσο όρο, οι αποδοχές των γυναικών είναι κατά 16% χαμηλότερες από αυτές των ανδρών ανά ώρα εργασίας, παρότι η αρχή της «ίσης αμοιβής για ίση εργασία» θεσμοθετήθηκε ήδη το 1957, με τη Συνθήκη τη Ρώμης.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει ζητήσει επανειλημμένως τη λήψη περισσότερων μέτρων για τη μείωση του χάσματος.
Τι είναι το χάσμα αμοιβών μεταξύ των φύλων
Το μισθολογικό χάσμα μεταξύ των φύλων είναι η διαφορά μεταξύ των μέσων ετήσιων αποδοχών μεταξύ γυναικών και ανδρών. Βασίζεται στους μισθούς που καταβάλλονται απευθείας στους εργαζόμενους πριν αφαιρεθεί ο φόρος εισοδήματος και οι εισφορές κοινωνικής ασφάλισης. Μόνο οι επιχειρήσεις με 10 εργαζομένους και άνω λαμβάνονται υπόψη στους υπολογισμούς. Η μέση διαφορά των αμοιβών μεταξύ των φύλων στην ΕΕ ανερχόταν στο 14,1% το 2019.
Ορισμένοι από τους λόγους για τις διαφορές στις αμοιβές των δύο φύλων είναι διαρθρωτικοί και σχετίζονται με διαφορές που αφορούν την εργασία, το επίπεδο εκπαίδευσης και την επαγγελματική εμπειρία.
Το χάσμα αμοιβών μεταξύ των φύλων στην ΕΕ
Το χάσμα αμοιβών μεταξύ αντρών και γυναικών διαφέρει σημαντικά από χώρα σε χώρα ανά την ΕΕ, με το μεγαλύτερο χάσμα να σημειώνεται στην Εσθονία (21,7%), στη Λετονία (21,2%), στην Αυστρία (19,9%), στη Γερμανία (19,2%), στη Τσεχία (18,9%), στη Σλοβακία (18,4%) και στην Ουγγαρία (18,2%) το 2019. Το χάσμα είναι μικρότερο στην Πολωνία (8,5%), στη Σλοβενία (7,9%), στο Βέλγιο (5,8%), στην Ιταλία (4,7%), στη Ρουμανία (3,3%) και στο Λουξεμβούργο (1,3%).
Η ερμηνεία των αριθμών δεν είναι τόσο απλή όσο φαίνεται, καθώς ένα μικρότερο χάσμα αμοιβών σε μία χώρα δεν συνεπάγεται κατ’ ανάγκην μεγαλύτερη ισότητα των φύλων. Σε ορισμένα κράτη μέλη, τα μειωμένα μισθολογικά χάσματα συνδέονται με τη χαμηλότερη συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας. Με τη σειρά τους, τα μεγαλύτερα μισθολογικά χάσματα τείνουν να σχετίζονται με τα υψηλά ποσοστά γυναικών που εργάζονται σε θέσεις μερικής απασχόλησης ή με τη συγκέντρωσή τους σε περιορισμένο αριθμό επαγγελμάτων. Μπορούμε ωστόσο να εντοπίσουμε ορισμένους διαρθρωτικούς λόγους για το μισθολογικό χάσμα.
Γιατί υπάρχουν μισθολογικές διαφορές μεταξύ των φύλων;
Κατά μέσο όρο, οι γυναίκες συμπληρώνουν περισσότερες ώρες άμισθης εργασίας (φροντίδα παιδιών ή οικιακές εργασίες) σε σχέση με τους άντρες. Το χάσμα των φύλων στην αμισθί εργασία εντοπίζεται σε όλες τις χώρες της ΕΕ, παρότι ποικίλλει από 6 έως 8 ώρες την εβδομάδα στις σκανδιναβικές χώρες μέχρι πάνω από 16 ώρες στην Ιταλία, στην Κροατία, στη Σλοβενία, στην Αυστρία, στη Μάλτα, στην Ελλάδα και στην Κύπρο, σύμφωνα με στοιχεία του 2015.
Σύμφωνα με στοιχεία του 2018, μόνο το 8% των ανδρών στην ΕΕ εργάζεται σε θέσεις μερικής απασχόλησης, σε σύγκριση με το 30% σχεδόν των γυναικών ανά την ΕΕ. Συνολικά, οι γυναίκες εργάζονται περισσότερες ώρες την εβδομάδα σε σχέση με τους άντρες.
Οι γυναίκες είναι, επίσης, πολύ πιθανότερο να διακόψουν τη σταδιοδρομία τους ενώ μερικές από τις επαγγελματικές τους επιλογές επηρεάζονται από τις ευθύνες φροντίδας και οικογενειακής μέριμνας.
Το 30% περίπου του συνολικού μισθολογικού χάσματος μπορεί να εξηγηθεί από την υπερεκπροσώπηση των γυναικών σε σχετικά χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα, όπως είναι ο τομέας των πωλήσεων και της εκπαίδευσης. Σε ορισμένους τομείς εργασίας, όπως είναι η επιστήμη ή η τεχνολογία, το ποσοστό απασχόλησης ανδρών είναι εξαιρετικά υψηλό, ξεπερνώντας το 80%.
Οι γυναίκες κατέχουν επίσης λιγότερες εκτελεστικές θέσεις εργασίας: λιγότερο από το 10% των διευθυνόντων συμβούλων των μεγαλύτερων εταιρειών είναι γυναίκες. Οι γυναίκες που κατέχουν ανώτερες διευθυντικές θέσεις αμείβονται κατά 23% λιγότερο ανά ώρα σε σύγκριση με τους άνδρες που κατέχουν αντίστοιχες θέσεις.
Επιπλέον, οι γυναίκες αντιμετωπίζουν ακόμα σοβαρές διακρίσεις στον χώρο εργασίας, λαμβάνοντας για παράδειγμα μικρότερη αμοιβή σε σχέση με τους άνδρες συναδέλφους (παρότι έχουν τις ίδιες δεξιότητες) ή χάνοντας τη θέση εργασίας τους μετά την επιστροφή τους από την άδεια μητρότητας.
Κατά συνέπεια, οι γυναίκες δεν αμείβονται μόνο λιγότερο ανά ώρα εργασίας αλλά συμπληρώνουν και περισσότερες ώρες αμίσθωτης εργασίας, ενώ διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο ανεργίας απ' ό,τι οι άνδρες. Όλοι αυτοί οι παράγοντες οδηγούν τη διαφορά των αποδοχών μεταξύ ανδρών και γυναικών σχεδόν στο 37% στην ΕΕ (το 2018).
Καταπολεμώντας τη φτώχεια και ενισχύοντας την οικονομία
Η μείωση του μισθολογικού χάσματος μεταξύ των φύλων επιφέρει μεγαλύτερη ισότητα των φύλων ενώ συμβάλει στην καταπολέμηση της φτώχειας και στην ενίσχυση της οικονομίας.
Έχει, ακόμα, παρατηρηθεί ότι το χάσμα των αμοιβών μεταξύ των φύλων διευρύνεται με την ηλικία - κατά τη διάρκεια της επαγγελματικής σταδιοδρομίας και με την αύξηση των οικογενειακών απαιτήσεων - ενώ παραμένει σχετικά χαμηλό όταν οι γυναίκες εισέρχονται στην αγορά εργασίας. Με λιγότερα χρήματα διαθέσιμα για αποταμίευση και επένδυση, τα χάσματα αυτά συσσωρεύονται και οι γυναίκες αντιμετωπίζουν υψηλότερο κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού σε μεγαλύτερη ηλικία. (το συνταξιοδοτικό χάσμα μεταξύ των δύο φύλων ανερχόταν σε 29% στην ΕΕ το 2019).
Η ισότητα των αμοιβών δεν είναι μόνο ζήτημα δικαιοσύνης αλλά ενισχύει και την οικονομία μας, καθώς οι γυναίκες θα μπορούν να ξοδεύουν περισσότερα χρήματα. Αυτό θα είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση της φορολογικής βάσης και τη μείωση της επιβάρυνσης των συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας. Οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι ο περιορισμός του μισθολογικού χάσματος κατά 1% θα είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος κατά 0,1%.
Οι δράσεις του Κοινοβουλίου κατά του χάσματος αμοιβών
Στις 21 Ιανουαρίου 2021, οι ευρωβουλευτές υιοθέτησαν ένα ψήφισμα σχετικά με τη στρατηγική της ΕΕ για την ισότητα των φύλων, καλώντας την Επιτροπή να προτείνει ένα νέο, φιλόδοξο σχέδιο δράσης σχετικά μο μισθολογικό χάσμα μεταξύ των φύλων, που θα ορίζει σαφείς στόχους μείωσης του χάσματος για τα κράτη μέλη για την επόμενη πενταετία.
Επιπλέον, το Κοινοβούλιο τάσσεται υπέρ της παροχής κινήτρων στις γυναίκες και στα κορίτσια ώστε να ακολουθούν τομείς σπουδών και επαγγελματικής κατάρτισης στους οποίους κατά παράδοση κυριαρχούν οι άνδρες. Ζητούν επιπλέον την προώθηση ευέλικτων ρυθμίσεων του ωραρίου εργασίας, καθώς και τη βελτίωση των μισθών και των συνθηκών εργασίας σε τομείς στους οποίους κυριαρχούν οι γυναίκες, όπως είναι η υγεία, οι υπηρεσίες παροχής φροντίδας και το λιανικό εμπόριο.