Η βελτίωση του ανταγωνισμού θα μπορέσει να δημιουργήσει ανοδικές τάσεις στα επιτόκια καταθέσεων καθώς το ολιγοπώλιο στον τραπεζικό κλάδο σε συνδυασμό με την πλεονάζουσα ρευστότητα που διαθέτουν οι τράπεζες αποτελούν «αντικίνητρο» για προσφορά υψηλότερων επιτοκίων.
Και επιπρόσθετα οι καταθέτες δεν αναζητούν καλύτερες αποδόσεις, αν και η μετακίνηση τους από τη μια τράπεζα στην άλλη σε γενικές γραμμές δεν έχει κόστος και είναι εύκολη. Αυτά είναι τα βασικά συμπεράσματα της ενδιάμεσης έκθεσης κλαδικής έρευνας της Επιτροπής Ανταγωνισμού για τις τραπεζικές καταθέσεις που ξεκίνησε τον Ιούλιο του 2024 και τον Φεβρουάριο περνάει στην επόμενη φάση, αυτή της διαβούλευσης με όλα τα ενδιαφερόμενα μέλη.
Τι προτείνει η Επιτροπή Ανταγωνισμού
Η ΕΑ προτείνει ενίσχυση του ανταγωνισμού μέσω νέων εισόδων και επεκτάσεων (πχ Attica/Credia Bank, συνεταιριστικές τράπεζες, Viva Bank) με στόχο καλύτερα επιτόκια.
Η ενίσχυση του ανταγωνισμού άλλωστε ήταν εξ αρχής ο βασικός στόχος που είχε θέσει η Τράπεζα της Ελλάδας με την δημιουργία του 5ου τραπεζικού πυλώνα, την Credia Bank με την Ε.Α διαπιστώνει ότι η υψηλή συγκέντρωση του κλάδου (αλλά και η πλεονάζουσα ρευστότητα) έχει οδηγήσεις σε περιορισμένη μετακύλιση της αύξησης των επιτοκίων της ΕΚΤ στα επιτόκια καταθέσεων. Οι ελληνικές συστημικές τράπεζες εκτιμάται ότι δεν προχώρησαν σε ουσιώδη ενσωμάτωση των εν λόγω αυξήσεων στα προσφερόμενα επιτόκια ούτε των αποταμιευτικών (με περιορισμούς) αλλά ούτε και των προθεσμιακών καταθέσεων.
Το παράδειγμα με την απορρόφηση της Παγκρήτιας Τράπεζας από την Attica Bank
«Η απραξία αυτή από πλευράς πιστωτικών ιδρυμάτων ενδέχεται να περιοριστεί με την εμφάνιση ικανού αριθμού ανταγωνιστών στην αγορά, οι οποίοι, προκειμένου να αντλήσουν από την καταθετική βάση ικανοποιητικό ύψος κεφαλαίων, θα προσφέρουν καλύτερα επιτόκια, ωθώντας και τις συστημικές τράπεζες σε αντίστοιχες ενέργειες, προκειμένου να διακρατήσουν καταθέσεις ώστε να μην επηρεαστεί αρνητικά η ρευστότητά τους. Παραδείγματα από πρόσφατη σχετική δραστηριότητα είναι η απορρόφηση της Παγκρήτιας Τράπεζας από την Attica Bank το Σεπτέμβριο του 2024, σχήμα το οποίο ενδεχομένως θα λειτουργήσει ουσιωδώς ανταγωνιστικά προς τις τέσσερις συστημικές τράπεζες, αποτελώντας τον πέμπτο πόλο του ελληνικού τραπεζικού συστήματος, ειδικά μετά την ολοκλήρωση της εξαγοράς της HSBC Μάλτας από την Attica Bank (πλέον Credia Bank). Παράλληλα, σύμφωνα με δημοσιεύματα, τρεις (από τις τέσσερις) συνεταιριστικές τράπεζες επιδιώκουν την επέκταση των δραστηριοτήτων τους, έχοντας καταθέσει στην ΤτΕ αιτήσεις για χορήγηση άδειας πανελλήνιας λειτουργίας.»
Η Ε.Α. αναφέρεται στην είσοδο της Viva Bank στην αγορά καταθέσεων για επιχειρήσεις, στους σχεδιασμούς της Aegean Baltic Bank για την επιχειρηματική πίστη, στη Revolut που σύμφωνα με κάποια δημοσιεύματα εξετάζει τη δημιουργία καταστήματος στην Ελλάδα και την εισαγωγή καταθετικών προϊόντων και τη Snappi – την πρώτη ελληνική neobank – που προσφέρει επιτόκιο 3% για καταθέσεις ως 1000 ευρώ.
Η Επιτροπή προτείνει εξάλλου τη δημιουργία κρατικών αποταμιευτικών λογαριασμών τύπου Livret A/LEP (γαλλικό μοντέλο), με κρατικά καθοριζόμενο επιτόκιο, ως συμπληρωματικό εργαλείο χρηματοδότησης του κρατικού προϋπολογισμού και ενίσχυσης αποδόσεων για μικροκαταθέτες, με την επιφύλαξη αξιολόγησης της δυνατότητας εφαρμογής και της σχετικής δημοσιονομικής αποτελεσματικότητας. Αλλά και την ανάπτυξη γνήσιων αποταμιευτικών προϊόντων (π.χ. fidelity premium όπως στο Βέλγιο), που επιβραβεύουν τη διακράτηση κεφαλαίων με προνομιακό επιτόκιο, προσφέροντας ισορροπία μεταξύ απόδοσης και ευελιξίας έναντι της ισχύουσας κατάστασης.
Σημειώνεται ότι σύμφωνα με τα στοιχεία της ΤτΕ τα επιτόκια των λογαριασμών ταμιευτηρίου είναι στο 0,03% για τα νοικοκυριά, των όψεως για επιχειρήσεις στο 0,10%. Στις προθεσμιακές το επιτόκιο για τα νοικοκυριά ήταν 1,14% τον Οκτώβριο έναντι 1,74% ένα χρόνο πριν για τις επιχειρήσεις στο 1,72% από 2,25% τον Νοέμβριο του 2024.