Με αφορμή τη συμμετοχή του ΙΝΕ ΓΣΕΕ στην 89η Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης, το iefimerida συνομίλησε με τον Γενικό Διευθυντή του Ινστιτούτου, Χρήστο Γούλα.
Ο κ. Γούλας αναλύει τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ελληνική αγορά εργασίας, εξηγεί γιατί η «ποιότητα της εργασίας» είναι το κλειδί για τη βιώσιμη ανάπτυξη και παρουσιάζει τις στρατηγικές προτάσεις του ΙΝΕ ΓΣΕΕ για το μέλλον της απασχόλησης στην Ελλάδα.
Πώς διαμορφώνεται σήμερα το μέλλον της απασχόλησης στην Ελλάδα, με βάση τα πιο πρόσφατα στοιχεία και τις εκτιμήσεις του ΙΝΕ ΓΣΕΕ;
Από τη μία πλευρά, διαπιστώνουμε ότι οι βασικοί δείκτες της αγοράς εργασίας έχουν βελτιωθεί και σταθεροποιηθεί σε σχέση με τη δύσκολη δεκαετία της κρίσης. Το ποσοστό της ανεργίας κυμαίνεται σήμερα γύρω στο 9 %, ενώ παράλληλα παρατηρείται μια αργή αλλά σταθερή αύξηση στα ποσοστά απασχόλησης, μεταξύ αυτών και στις νέες ηλικιακές ομάδες που είχαν πληγεί περισσότερο. Αυτό αποτελεί μια θετική εξέλιξη την οποία δεν μπορούμε να αγνοήσουμε.
Ωστόσο, πίσω από αυτό το γενικό πλαίσιο βελτίωσης, παραμένουν κρίσιμα ζητήματα που έχουν να κάνουν με την ποιότητας της εργασίας. Η αγοραστική δύναμη των μισθωτών εξακολουθεί να υφίσταται πιέσεις ιδιαίτερα λόγω του αυξημένου κόστους ζωής- ενώ ο πραγματικός χρόνος εργασίας παραμένει υψηλός, γεγονός που υπονομεύει την ποιότητα ζωής των εργαζομένων.
Επιπλέον, η κάλυψη μέσω συλλογικών συμβάσεων παραμένει εξαιρετικά περιορισμένη, ενώ οι επενδύσεις στην υγεία και την ασφάλεια στον χώρο εργασίας, καθώς και στη συνεχή επαγγελματική κατάρτιση, δεν έχουν φτάσει τα ευρωπαϊκά επίπεδα εφικτού στόχου.
Κάτω από αυτό το πρίσμα, το μέλλον της απασχόλησης δεν κρίνεται μόνο από το «πόσες θέσεις δημιουργούνται», αλλά αν αυτές οι θέσεις είναι αξιοπρεπείς, ασφαλείς και προσφέρουν εχέγγυα εξέλιξης. Για να γίνει αυτό ρεαλιστικά εφικτό, χρειάζονται στοχευμένες πολιτικές: ενίσχυσης των θεσμών συλλογικής εκπροσώπησης και ιδιαίτερα των κλαδικών συλλογικών συμβάσεων εργασίας, επενδύσεις στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού με έμφαση στις ψηφιακές και πράσινες δεξιότητες και εμπέδωση κανόνων που διασφαλίζουν αξιοπρεπή εργασιακά πρότυπα.
Με βάση τις έρευνες του ΙΝΕ ΓΣΕΕ, ποιες είναι οι προκλήσεις της νέας εποχής;
H πρόκληση σήμερα δεν είναι τόσο η μείωση της ανεργίας (η οποία παρουσιάζει θετικά σημάδια), αλλά η αναβάθμιση της ποιότητας των θέσεων εργασίας. Όσο στοχευμένες και αν είναι οι πολιτικές, χωρίς αυτή την αναβαθμισμένη διάσταση, κινδυνεύουμε να δημιουργήσουμε μια αναπτυξιακή πορεία ευάλωτη και ανισόρροπη. Το ΙΝΕ/ΓΣΕΕ θα συνεχίσει να παρέχει στοιχεία και τεκμηρίωση, ώστε οι αποφάσεις να στηρίζονται σε πραγματική εικόνα και να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των εργαζομένων και της οικονομίας ταυτόχρονα.
Τι είναι και τι σημαίνει η έννοια της «ποιότητας της εργασίας» η οποία φαίνεται να αποτελεί το κύριο σημείο εστίασης του ΙΝΕ για την δράση του;
Η ποιότητα της εργασίας είναι μια έννοια που ξεπερνά την απλή διάσταση του μισθού ή των μεγεθών της απασχόλησης. Αναφέρεται σε ένα σύνολο χαρακτηριστικών που καθορίζουν την καθημερινή εμπειρία του εργαζομένου: την ασφάλεια και τη σταθερότητα της θέσης εργασίας του, τη δυνατότητα ανάπτυξης δεξιοτήτων και επαγγελματικής εξέλιξης, την ισορροπία ανάμεσα στην επαγγελματική και την προσωπική ζωή, το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο εργάζεται, αλλά και την αναγνώριση και την αξιοπρέπεια που απολαμβάνει μέσα στον χώρο εργασίας. Δεν μπορούμε να μιλάμε για «καλές δουλειές» αν αυτές δεν συνοδεύονται από στοιχειώδη προστασία της υγείας, από δίκαιες αμοιβές, από δυνατότητες συμμετοχής και εξέλιξης.
Η δημόσια συζήτηση στην Ελλάδα έχει συχνά επικεντρωθεί στο πόσες θέσεις εργασίας δημιουργούνται, αφήνοντας σε δεύτερο πλάνο τις πραγματικές συνθήκες κάτω από τις οποίες εργάζονται οι άνθρωποι. Ωστόσο, οι έρευνες του ΙΝΕ ΓΣΕΕ δείχνουν ότι η εικόνα είναι πιο σύνθετη: η υπερεργασία, τα απρόβλεπτα και αντικοινωνικά ωράρια, οι απλήρωτες υπερωρίες, η έκθεση σε επικίνδυνες συνθήκες και η εμπειρία εκφοβισμού ή παρενόχλησης παραμένουν ευρέως διαδεδομένα φαινόμενα Αυτά δεν αποτελούν απλώς καθημερινές δυσκολίες για τον εργαζόμενο: αντίθετα διαμορφώνουν το συνολικό πλαίσιο μέσα στο οποίο οικοδομείται η παραγωγική βάση της χώρας. Όταν η εργασία παραμένει επισφαλής και υποβαθμισμένη, δεν μπορεί να στηρίξει μια πραγματική αναπτυξιακή πορεία.
Γιατί είναι σημαντική η έννοια της «ποιότητας της εργασίας» για τη διαμόρφωση του νέου παραγωγικού υποδείγματος στην Ελλάδα και ποιες είναι οι προτάσεις του ΙΝΕ ΓΣΕΕ;
Η ποιότητα της εργασίας συνδέεται άμεσα με το νέο παραγωγικό υπόδειγμα που χρειαζόμαστε. Ένα μοντέλο ανάπτυξης που στηρίζεται σε χαμηλούς μισθούς και κακές συνθήκες δεν είναι ούτε βιώσιμο ούτε ανθεκτικό. Αντίθετα, οδηγεί σε διεύρυνση των κοινωνικών ανισοτήτων, σε χαμηλή παραγωγικότητα και σε διαρκή τρωτότητα απέναντι σε κρίσεις. Το νέο υπόδειγμα οφείλει να έχει στον πυρήνα του την αξιοπρεπή εργασία, διότι αυτή αποτελεί τον συνδετικό κρίκο ανάμεσα στην κοινωνική συνοχή και την οικονομική ανθεκτικότητα
Σε αυτό το πλαίσιο, οι προτάσεις του ΙΝΕ ΓΣΕΕ είναι συγκεκριμένες και αφορούν τόσο τον τρόπο διαμόρφωσης πολιτικών όσο και τον τρόπο μέτρησης των αποτελεσμάτων τους. Προτείνουμε την ενσωμάτωση δεικτών ποιότητας της εργασίας στη χάραξη οικονομικής πολιτικής, ώστε να αξιολογείται η πρόοδος όχι μόνο με βάση το ΑΕΠ ή τα ποσοστά ανεργίας, αλλά και με βάση δείκτες που αποτυπώνουν τις πραγματικές εμπειρίες των εργαζομένων. Επισημαίνουμε την ανάγκη για ισχυρότερο θεσμικό πλαίσιο -συμπεριλαμβανομένων των συλλογικών συμβάσεων εργασίας- που να ρυθμίζει τον χρόνο εργασίας, να καταπολεμά την παραβατικότητα και να προστατεύει αποτελεσματικά από φαινόμενα βίας και παρενόχλησης, όπως προβλέπεται από την εθνική και διεθνή νομοθεσία. Αναδεικνύουμε τη σημασία των πολιτικών δια βίου μάθησης και κατάρτισης, που θα επιτρέπουν στους εργαζομένους να ανανεώνουν τις δεξιότητές τους, να ανταποκρίνονται στις τεχνολογικές και πράσινες μεταβάσεις και να αξιοποιούν τις δυνατότητές τους μέσα στην εργασία.
Η μετάβαση σε ένα τέτοιο παραγωγικό υπόδειγμα δεν είναι απλώς οικονομικός στόχος: αποτελεί κοινωνική αναγκαιότητα. Για να πετύχουμε μια δίκαιη και βιώσιμη ανάπτυξη, απαιτείται ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο που θα αναγνωρίζει την ποιότητα της εργασίας ως θεμελιώδη όρο της συλλογικής μας προόδου. Και αυτή είναι η συμβολή που φιλοδοξεί να έχει το ΙΝΕ ΓΣΕΕ: να φέρει στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης και της πολιτικής την αξία της αξιοπρεπούς και ποιοτικής εργασίας, όχι μόνο ως δικαίωμα των εργαζομένων, αλλά και ως προϋπόθεση ενός βιώσιμου μέλλοντος για τη χώρα.
Πώς αναπτύσσεται η δραστηριότητα του ΙΝΕ/ΓΣΕΕ τα τελευταία χρόνια;
Από την ίδρυσή του, το Ινστιτούτο έχει θέσει ως προτεραιότητα να λειτουργεί όχι με αποσπασματικές ενέργειες, αλλά με μόνιμες και διαρκείς παρεμβάσεις που προσπαθούν να απαντήσουν στις ανάγκες των εργαζομένων με συνέπεια και συνέχεια. Στο πλαίσιο αυτό, το Παρατηρητήριο Κοινωνικοοικονομικών Εξελίξεων αποτελεί ίσως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα: ένας μηχανισμός που παρακολουθεί συστηματικά τις μεταβολές στην απασχόληση, στους μισθούς, στην παραγωγικότητα και στην ποιότητα της εργασίας, παράγοντας ετήσιες εκθέσεις και θεματικές μελέτες που τροφοδοτούν τόσο τον δημόσιο διάλογο όσο και τις συλλογικές διεκδικήσεις. Χάρη στο Παρατηρητήριο, τα συνδικάτα, αλλά και οι κοινωνικοί εταίροι γενικότερα, έχουν στα χέρια τους αξιόπιστα δεδομένα και αναλύσεις που ενισχύουν τη διαπραγματευτική τους ικανότητα.
Η συμβολή μας όμως δεν σταματά εκεί. Μέσα από το πανελλαδικό μας δίκτυο, αναπτύσσουμε ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο επαγγελματικής συμβουλευτικής που έχει στόχο να στηρίξει εργαζόμενους και ανέργους στον σχεδιασμό της επαγγελματικής τους πορείας. Η συμβουλευτική που παρέχουμε δεν είναι τυπική ούτε γενική· βασίζεται σε σύγχρονες μεθοδολογίες, αξιοποιεί εργαλεία διάγνωσης δεξιοτήτων και λαμβάνει υπόψη τις πραγματικές ανάγκες της αγοράς.
Ποιες είναι οι βασικές σταθερές παρεμβάσεις που το καθιστούν σημείο αναφοράς για τον κόσμο της εργασίας;
Σε άμεση συνάφεια με τη συμβουλευτική βρίσκεται η επαγγελματική κατάρτιση, η οποία αποτελεί σταθερό πυλώνα του έργου μας. Τα προγράμματα κατάρτισης του ΙΝΕ/ΓΣΕΕ δεν αντιμετωπίζουν απλώς τις τρέχουσες ανάγκες, αλλά στοχεύουν να καλλιεργήσουν ένα σύνολο δεξιοτήτων που θα επιτρέψει στους εργαζόμενους και στους ανέργους να σταθούν με επάρκεια στο σημερινό και αυριανό εργασιακό περιβάλλον. Δίνουμε έμφαση τόσο σε βασικές γνώσεις που αφορούν τον εκσυγχρονισμό επαγγελμάτων όσο και σε νέες δεξιότητες, οι οποίες αναδεικνύονται μέσα από τις τεχνολογικές αλλαγές και την πράσινη ανάπτυξη.
Η συνολική μας δράση δεν αφορά μόνο το άτομο, αλλά και τις ίδιες τις δομές του συνδικαλιστικού κινήματος. Έτσι, το ΙΝΕ/ΓΣΕΕ έχει αναλάβει σταθερά την υποστήριξη των συνδικαλιστικών οργανώσεων, παρέχοντας επιστημονική και τεχνική τεκμηρίωση για τις συλλογικές διαπραγματεύσεις, προετοιμάζοντας υλικά για τη στήριξη των αιτημάτων τους και ενισχύοντας τις δεξιότητες των στελεχών τους. Αυτή η διάσταση είναι κρίσιμη, διότι ενδυναμώνει τη θεσμική ικανότητα της ΓΣΕΕ και των ομοσπονδιών της και συμβάλλει στη διατήρηση ενός ουσιαστικού κοινωνικού διαλόγου στη χώρα.
Τέλος, όλα τα παραπάνω συνδέονται με μια ακόμη σημαντική αποστολή μας: τη συμβολή στον επανασχεδιασμό του εθνικού συστήματος επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης. Το ΙΝΕ/ΓΣΕΕ, αξιοποιώντας την εμπειρία του στην έρευνα, στη συμβουλευτική και στην κατάρτιση, συμμετέχει ενεργά στη διαμόρφωση επαγγελματικών περιγραμμάτων, στην ανάλυση αναγκών σε δεξιότητες και στην αναβάθμιση των προγραμμάτων σπουδών. Με τον τρόπο αυτό, οι δράσεις μας δεν περιορίζονται στην ενίσχυση μεμονωμένων εργαζομένων, αλλά επεκτείνονται στη βελτίωση των ίδιων των θεσμικών μηχανισμών που καθορίζουν το μέλλον της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης στην Ελλάδα.
Το Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ έχει συστηματική παρουσία στην ΔΕΘ με Περίπτερο και σειρά εκδηλώσεων σε όλη τη διάρκεια της Έκθεσης. Πώς οργανώνεται και φέτος η παρουσία του φορέα;
Η παρουσία του ΙΝΕ ΓΣΕΕ στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης το 2025 έχει έναν διπλό χαρακτήρα: από τη μία πλευρά λειτουργεί ως ανοιχτή πύλη προς τους εργαζόμενους, τους ανέργους και τους νέους που αναζητούν κατεύθυνση και στήριξη, και από την άλλη ως σημείο αναφοράς για τον δημόσιο διάλογο γύρω από τα μεγάλα ζητήματα της εργασίας και της κοινωνίας. Στο περίπτερο του Ινστιτούτου οι επισκέπτες συναντούν μια συνεχή δραστηριότητα, όπου επαγγελματική συμβουλευτική θα παρέχεται εξατομικευμένα και προσαρμοσμένα στις ανάγκες των επισκεπτών, εργαζομένων και ανέργων.
Παράλληλα, η ΔΕΘ προσφέρει το κατάλληλο πλαίσιο ώστε να αναπτυχθούν δημόσιες συζητήσεις γύρω από κρίσιμα ζητήματα. Μέσα από εξειδικευμένα θεματικά εργαστήρια αναδεικνύονται πλευρές της σύγχρονης εργασιακής πραγματικότητας: η ανάγκη για ένα πιο συμπεριληπτικό περιβάλλον που θα αγκαλιάζει όλες τις ταυτότητες, οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν όσοι αλλάζουν επαγγελματικό προσανατολισμό ή κλάδο. Σε όλες αυτές τις εκδηλώσεις, πανεπιστημιακοί, ερευνητές, στελέχη της αγοράς και εκπρόσωποι των συνδικάτων συζητούν με αφετηρία τα ευρήματα της έρευνας και με στόχο να διαμορφώσουν συγκεκριμένες προτάσεις που να αφορούν την καθημερινότητα των εργαζομένων.
Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της φετινής παρουσίας είναι ότι ο επισκέπτης δεν παραμένει απλός θεατής αλλά γίνεται ενεργός συμμέτοχος. Μπορεί να αντλήσει γνώση, να θέσει τα δικά του ερωτήματα, να λάβει εξατομικευμένη υποστήριξη και ταυτόχρονα να παρακολουθήσει τη συζήτηση για τα μεγάλα διαρθρωτικά ζητήματα που απασχολούν την αγορά εργασίας και την κοινωνία. Το ΙΝΕ ΓΣΕΕ δεν περιορίζεται σε μια εκθεσιακή προβολή· αξιοποιεί τη ΔΕΘ ως πεδίο ανοιχτού διαλόγου και προσφοράς.