Αναμένοντας την έναρξη των εργασιών για την 9η Οικονομική Διάσκεψη της Ε.ΕΝ.Ε. με τίτλο «Ευρώπη & Ελλάδα 2030 – Μια διαφορετική φορολόγηση για την ανάπτυξη», είχαμε την ευκαιρία να συνομιλήσουμε με τον Επίτιμο Πρόεδρό της, κ. Βασίλη Αποστολόπουλο. Η ενδιαφέρουσα συζήτηση επικεντρώθηκε στο όραμα και το έργο της Ένωσης, αλλά και στις προκλήσεις του μέλλοντος, την ανάγκη για εξωστρέφεια και στο νέο «επιχειρείν».
Κύριε Αποστολόπουλε, εν μέσω μιας βαθιάς οικονομικής κρίσης, αναλάβατε την προεδρία της Ε.ΕΝ.Ε και γίνατε ο εμπνευστής των ετήσιων οικονομικών διασκέψεων, οι οποίες μάλιστα εξελίχθηκαν σε ουσιαστικό θεσμό και μία από τις πιο ενεργές φωνές υπέρ της υγιούς επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα. Πώς θυμάστε εκείνη την εκκίνηση, ποια ήταν η αποστολή σας τότε και πώς συνδέεται με την κατάσταση σήμερα;
Ανέλαβα την Προεδρεία της Ε.ΕΝ.Ε το 2012, στην καρδιά της κρίσης, όταν η επιχειρηματικότητα αντιμετωπιζόταν με δυσπιστία και καχυποψία. Οι λέξεις κέρδος, επιχειρηματική επιτυχία, επιχειρηματική ανάπτυξη είχαν μία αρνητική χροιά. Στόχος μας έγινε πολύ γρήγορα να αναδείξουμε την εμπιστοσύνη ανάμεσα σε επιχειρήσεις, κοινωνία και Πολιτεία και να αποδείξουμε ότι ο ιδιωτικός τομέας είναι δύναμη λύσεων και καταλύτης ανάπτυξης. Αποδείξαμε και κάτι ακόμα: οι μεγάλες ελληνικές επιχειρήσεις που παρέμειναν στην Ελλάδα και σε ελληνικά χέρια σήκωσαν τεράστιο βάρος μέσα στην κρίση. Έβαλαν πλάτη στα δύσκολα, επένδυσαν στο μέλλον του τόπου.
Οι Ετήσιες Διασκέψεις γεννήθηκαν ως θεσμικός χώρος ουσίας, «έξω από του κουτί» και «μέσα από την αγορά» για ιδέες που μετουσιώνονται σε πράξη. Σήμερα, η αποστολή αυτή συνεχίζεται με νέα προτάγματα: ψηφιακό μετασχηματισμό, εξωστρέφεια, βιωσιμότητα και ισχυρό ανθρώπινο κεφάλαιο με τις αναγκαίες ψηφιακές δεξιότητες για να ενισχυθεί η εθνική αναπτυξιακή δυναμική, η παραγωγικότητα, η ανταγωνιστικότητα και, συνολικά, η ανθεκτικότητα της Ελληνικής Οικονομίας.
Είχα την τιμή τόσο να εδραιώσω τον «Θεσμό» πλέον των Ετήσιων Οικονομικών Διασκέψεων, όσο και να ηγηθώ του Προγράμματος επτά Διασκέψεων. Κοινός παρονομαστής ήταν η προσπάθεια να βρούμε πρωτότυπες ιδέες που θα τονώσουν την ανάπτυξη χωρίς δημοσιονομικό κόστος. Έτσι γεννήθηκε και η θέση για τους οριακούς φόρους. Θέση που μέσα από τις διεθνείς μας συμμαχίες αναδείξαμε σε κορυφαίο Ευρωπαϊκό επίπεδο. Και έγινε και κάτι αστείο, την λογική των θέσεων εν τέλει υιοθέτησαν πρώτοι οι ευρωπαίοι εταίροι μας, είδαμε τις θέσεις μας να μπαίνουν σε εφαρμογή στην Γερμανία, στην Ιταλία, στη Ρουμανία… και τέλος τα τελευταία δύο χρόνια εντάσσονται στην Ελληνική λογική. Παράλληλα από νωρίς εστιάσαμε στην διεθνοποίηση των Διασκέψεων με εταίρους μας σημαντικά κέντρα σκέψης, από την Ελλάδα και το εξωτερικό που ενέταξαν την μελέτη μας της σύγχρονης Ελλάδας και των τεχνο-οικονομικών προκλήσεων της οικονομίας μας και της επιχειρηματικότητας σε μία διεθνή λογική και ευρύτερο διάλογο. Ενδεικτικά οι διασκέψεις μας παραδοσιακά διεξάγονται σε συνεργασία με φορείς όπως το LSE και το Ελληνικό Παρατηρητήριο, εκπροσώπους από διεθνή Think Tank, συλλόγους αποφοίτων Βρετανικών και Αμερικανικών Πανεπιστημίων, Ελληνικών Ακαδημαϊκών Ιδρυμάτων, κ.α.
Η 8η Διάσκεψη ήταν μία πραγματική «Συν-Διάσκεψη», μία συμμαχία φορέων γύρω από έξυπνα μέτρα για την τόνωση της ανάπτυξης που δεν διακινδυνεύουν την Δημοσιονομική σταθερότητα. Ιδέες και προτάσεις που χτίστηκαν πάνω στις διαχρονικές θέσεις μας. Θέσεις που γεννήθηκαν μέσα στην δεκαετή κρίση χρέους και τις πολιτικές λιτότητας. Προτάσεις που, με αιχμή τους οριακούς φόρους, από πέρυσι, φέρουν και την σφραγίδα του ΙΟΒΕ. Με μία ενδελεχή μελέτη που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι θα ενισχύσουν την παραγωγικότητα, την ανάπτυξη και τα δημόσια έσοδα. Εξοπλίζοντας παράλληλα το ανθρώπινο δυναμικό με κρίσιμες ψηφιακές δεξιότητες, απαιτητικά πιστοποιημένες και σχεδιασμένες σε συνεργασία με τις επιχειρήσεις που θα μετέχουν και ενεργά στο upskilling.
Αύριο στο Ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία, από τις 9.00 μέχρι τις 19.00, χτίζοντας στην 8η Διάσκεψη, θα πραγματοποιήσουμε την 9η μας Διάσκεψη, που θα είναι πραγματικά ευρωπαϊκή, διεθνής. Με προσωπικότητες όπως τον τ. Αντικαγκελάριο της Γερμανίας, Καθηγητή Χάμπεκ, Ευρωπαίους Υπουργούς Οικονομικών, αλλά και τον κορυφαίο αναλυτή των Financial Times κ. Μάρτιν Σάντμπου, εκπροσώπους των πλέον επιδραστικών ευρωπαϊκών «Think Tank» κ.α., θα εμβαθύνουμε στις θέσεις της ένωσης, που περνάνε πλέον σε ευρωπαϊκή αναγωγή, αλλά και «δοκιμάζονται» και αξιολογούνται από ορισμένα από τα κορυφαία μυαλά της Ευρώπης.
Έχετε μιλήσει για το «πατριωτικό επιχειρείν». Τι σημαίνει αυτή η έννοια πλέον, σε μια εποχή που η επιχειρηματικότητα καλείται να είναι ταυτόχρονα ανταγωνιστική και κοινωνικά υπεύθυνη;
Είχα την τιμή να υπηρετήσω την Ένωση από τη θέση του Προέδρου το κρίσιμο διάστημα 2012–2022, μία εποχή όπου η Ελλάδα και το Ελληνικό Επιχειρείν δοκιμάστηκε σκληρά και παρατεταμένα. Στην κρίσιμη αυτή μάχη η Ε.ΕΝ.Ε έβαλε πλάτη στα δύσκολα. Προτάξαμε την έννοια του «Πατριωτικού Επιχειρείν» με το τρίπτυχο «μένουμε Ελλάδα, δημιουργούμε θέσεις εργασίας, πλούτο και υπεραξία στην Ελλάδα». Έτσι συμβάλλαμε έμπρακτα, με τη δύναμη τόσο του μηνύματος, όσο και του παραδείγματός μας, στο να αναστραφεί το κλίμα «φυγής» των ελληνικών επιχειρήσεων σε τρίτες χώρες. Δώσαμε το σήμα ότι υπάρχουν Έλληνες επιχειρηματίες που πιστεύουν στη χώρα, τις δυνατότητες και τις προοπτικές της – ακόμη και όταν αυτή διανύει τις πιο δύσκολες στιγμές της.
Σήμερα έχει εξελιχθεί όλο αυτό στην Επιχειρηματικότητα 2.0 για να πετύχει η Ελλάδα 2.0. Άρα ουσιαστικά το πατριωτικό Επιχειρείν 2.0, που περιγράφει μία πιο συμπεριληπτική ανάπτυξη με αξίες, όλους τους πυλώνες του ESG, καινοτομία, τόνωση της παραγωγικότητας, εξωστρέφεια, καινοτομία και κοινωνική συνεισφορά. Δεν είναι σύνθημα, είναι στρατηγική. Μετριέται σε θέσεις εργασίας, σε φορολογική συνεισφορά, σε ποιότητα προϊόντων και υπηρεσιών που κάνουν την Ελλάδα πιο ανταγωνιστική.
Η Ευρώπη μιλά για επαναβιομηχανοποίηση και νέα παραγωγικά πρότυπα, την ώρα που η Ελλάδα αναζητά τους δικούς της «οριακούς αναπτυξιακούς χώρους». Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, τα νέα σύνορα της ανάπτυξης για τη χώρα; Και ποιο ρόλο βλέπετε για την Ε.ΕΝ.Ε. ως think tank πολιτικών και πρακτικών, γύρω από τα νέα βιομηχανικό πρότυπα;
Τα νέα σύνορα είναι η γνώση, η τεχνολογία και ο άνθρωπος. Πως κεφαλαιοποιώντας τα άλματα της τεχνολογίας και ειδικότερα της Τεχνητής Νοημοσύνης, θα καταφέρουμε να κλείσουμε το επενδυτικό κενό που προϋπήρχε της κρίσεως και εντάθηκε δραματικά κατά τη διάρκειά της Η Ελλάδα δεν θα κερδίσει με όγκους, αλλά με ποιότητα, εξειδίκευση και ταχύτητα καινοτομίας. Η Ε.ΕΝ.Ε. λειτούργησε και λειτουργεί ως think tank πολιτικών και πρακτικών: Επαναβιομηχανοποίηση όπως την ορίζουμε στην Ε.ΕΝ.Ε ώστε να περιλαμβάνει τον τουρισμό και τη ναυτιλία, συνεργασίες επιχειρήσεων–ερευνάς, κουλτούρα συνεργατικότητας, παραγωγή με διεθνές αποτύπωμα.
Μιλάμε συχνά για τη φορολογική επιβάρυνση. Πώς μπορεί να διαμορφωθεί ένα δίκαιο και αποδοτικότερο φορολογικό πλαίσιο που θα ενθαρρύνει τις επενδύσεις και τη δημιουργία θέσεων εργασίας; Ποια είναι η θέση της Ε.ΕΝ.Ε.;
Η φορολογία είναι πρωτίστως σχέση εμπιστοσύνης. Χρειαζόμαστε σταθερότητα κανόνων, προβλεψιμότητα, ανταποδοτικότητα και κίνητρα επανεπένδυσης κερδών. Μείωση εργοδοτικών βαρών, ορίζοντας φορολογικής σταθερότητας και έμφαση σε μέτρα τόνωσης της παραγωγικότητας μέσα από οριακή φορολόγηση της ανάπτυξης και των επενδύσεων σε upskilling δύνανται να μετατρέψουν τη φορολογία από τροχοπέδη σε καταλύτη ανάπτυξης και απασχόλησης.
Οφείλουμε όμως να διευρύνουμε την εργαλειοθήκη μας και να σκεφτούμε διαφορετικά. Να εκφύγουμε της πεπατημένης και να τολμήσουμε, να καινοτομήσουμε, να αλλάξουμε διασκελισμό.
Η τεχνητή νοημοσύνη εισέρχεται σε όλα τα industries– από την υγεία μέχρι τον τουρισμό και τις κατασκευές. Πώς αλλάζει, κατά τη γνώμη σας, το DNA της ελληνικής επιχειρηματικότητας;
Το AI δεν είναι μόδα, είναι ένα πανίσχυρο εργαλείο, μία τεκτονική αλλαγή στις δυνατότητες των ανθρώπων. Η υιοθέτησή του είναι επιβεβλημένη και συνεπάγεται αλλαγή νοοτροπίας.
Το νέο DNA είναι ανθρωποκεντρικό και τεχνολογικά ώριμο: η τεχνητή νοημοσύνη, η ρομποτική, τα μεγάλα δεδομένα, αποκτούν αξία μόνο όταν ενδυναμώνουν τον επαγγελματία — από τη νοσηλεύτρια μέχρι τον κορυφαίο γιατρό, από τον μηχανικό μέχρι το διοικητικό στέλεχος. Τεχνολογία και άνθρωπος μαζί, για να είμαστε πάντα «ένα βήμα μπροστά».
Η Ελλάδα αλλάζει -ψηφιακά, θεσμικά, επενδυτικά. Το σχέδιο «Ελλάδα 2.0» στοχεύει σε ένα νέο παραγωγικό μοντέλο που βασίζεται στην εξωστρέφεια και στην τεχνολογία. Τι σημαίνει πρακτικά για εσάς αυτό;
Το Σχέδιο Ελλάδα 2.0, με αιχμή του το Ταμείο Ανάκαμψης, δεν είναι απλώς κονδύλια· είναι ευκαιρία ανασχεδιασμού του παραγωγικού μοντέλου, μία αλλαγή του παραγωγικού υποδείγματος: εξωστρέφεια, ψηφιοποίηση, συνεργατικότητα, ποιοτικές επενδύσεις. Προϋποθέτει ενεργό ιδιωτικό τομέα «στην πρώτη γραμμή» και επιχειρηματικότητα 2.0 που μετατρέπει τους πόρους σε διατηρήσιμη παραγωγικότητα και διεθνή θέση.
Σε σχέση με τα προηγούμενα, πώς βλέπετε το μέλλον των μεγάλων επιχειρήσεων – των large hubs που καλούνται να σηκώσουν το βάρος της προόδου; Και από την άλλη, για την post covid εποχή, πώς μπορεί να επιτευχθεί πραγματικό scale-up για τις μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεις; Και τέλος, τι χρειάζεται για να δημιουργηθεί μια νέα γενιά ελληνικών εταιρειών-πρωταθλητών, με διεθνές αποτύπωμα;
Οι μεγάλες εταιρείες οφείλουν να λειτουργούν ως hubs γνώσης και αγορών για το ευρύτερο άμεσο και διασυνδεδεμένο οικοσύστημα. Το πραγματικό στοίχημα είναι οι μικρές επιχειρήσεις να γίνουν μεσαίες, και εκείνες με τη σειρά τους μεγάλες. Να γίνει αν θέλετε ένα αλυσιδωτό scale-up στην Ελληνική Επιχειρηματικότητα με πρόσβαση σε κεφάλαια, mentoring, διεθνείς συνεργασίες και αγορές. Χρειαζόμαστε πλαίσιο που επιταχύνει τη μεγέθυνση και δημιουργεί εταιρείες-πρωταθλητές με αξίες και ρίζες στον τόπο. Έχουν θεσπιστεί κίνητρα και εργαλεία που μπορούν να ενισχύσουν αυτή την κρίσιμη τάση.
Και τώρα, ας περάσουμε στον Όμιλο Ιατρικού Αθηνών, στον οποίο είστε και ο Διευθύνων Σύμβουλος. Ο Όμιλος συμπλήρωσε πρόσφατα 40+1 χρόνια ζωής. Αν κοιτάξετε αυτή τη διαδρομή, τι θεωρείτε ότι τον έχει κρατήσει σταθερά στην κορυφή; Και ποιες προκλήσεις πιστεύετε ότι έρχονται σε βάθος δεκαετίας;
Το κλειδί παραμένει στο τρίπτυχο όραμα–ποιότητα–άνθρωπος. Με αιχμή την ιατρική τεχνολογία αιχμής, τις δεξιότητες και την τεχνογνωσία, επενδύουμε στο μέλλον της υγείας εδώ στην Ελλάδα. Επενδύουμε επίμονα σε τεχνολογία (ρομποτική, AI, ψηφιακό μετασχηματισμό), αλλά και στο ανθρώπινο δυναμικό μας, με διαρκές upskilling και lifelong learning σε όλα τα στελεχιακά επίπεδα και αντικείμενα. Στις προκλήσεις της δεκαετίας συγκαταλέγονται σίγουρα η έλλειψη ταλέντου, η διεθνής κινητικότητα και οι βιώσιμες υποδομές.
Η απάντηση παραμένει η ίδια: τεχνολογία + άνθρωπος, με προσήλωση στην κλινική αριστεία.
Ο Όμιλος, ως ελληνική επιχείρηση με διεθνή προσανατολισμό, είναι παράδειγμα δημιουργίας προστιθέμενης αξίας. Με βάση αυτό το πρότυπο, θα λέγατε πως μπορεί η Ελλάδα να καταστεί «hub ιατρικού τουρισμού» και να εξάγει τεχνογνωσία και καινοτομία στην υγεία, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα ουσιαστική ανθρώπινη φροντίδα;
Διαθέτουμε εξαιρετικές υποδομές, σπάνια εξειδικευμένο, καταρτισμένο και ταλαντούχο ανθρώπινο δυναμικό, αξιοπιστία και μοναδικό περιβάλλον. Με εθνικό πλαίσιο πιστοποίησης–προβολής και ώριμες συμπράξεις δημοσίου–ιδιωτικού, η Ελλάδα μπορεί να γίνει περιφερειακό κέντρο υγείας, εξάγοντας όχι μόνο υπηρεσίες, αλλά και τεχνογνωσία, καινοτομία και —πάνω απ’ όλα— εμπισσύνη και ανθρώπινη φροντίδα.
Από την Ε.ΕΝ.Ε. έως τον Όμιλο Ιατρικού Αθηνών έχετε σταθερά μιλήσει για μια Ελλάδα που πιστεύει στις δυνάμεις της. Ποιο είναι, για εσάς, το πιο κρίσιμο στοίχημα της ελληνικής επιχειρηματικότητας σήμερα;
Η μεταμόρφωση: από την επιβίωση στη δημιουργία, από το αποσπασματικό στο συνεργατικό, από τη μιζέρια και την εσωστρέφεια στην εξωστρέφεια και την υπερηφάνεια.
Αν επενδύσουμε αποφασιστικά σε δεξιότητες, καινοτομία και μία νέα κουλτούρα συνεργασίας, η Ελλάδα μπορεί να γίνει υπόδειγμα ανθεκτικής, δίκαιης και ανταγωνιστικής οικονομίας και να εδραιώσει μία δυναμική και συμπεριληπτική ανάπτυξη.
Και τέλος, αν έπρεπε να συνοψίσετε τη φιλοσοφία σας για το επιχειρείν σε μία φράση, ποια θα ήταν αυτή και τι θα θέλατε να μείνει ως παρακαταθήκη από τη δική σας πορεία (τόσο στην Ε.ΕΝ.Ε. όσο και στον Όμιλο Ιατρικού Αθηνών);
«Η επιχειρηματικότητα είναι πράξη ευθύνης — απέναντι στον άνθρωπο, στην κοινωνία και στην πατρίδα». Αυτό θέλω να μείνει: ότι αποδείξαμε στην πράξη πως ο Έλληνας επιχειρηματίας μπορεί να είναι ταυτόχρονα πατριώτης, καινοτόμος και βαθιά ανθρώπινος.