Γιατί η ελληνική δημοτική μουσική ακούγεται μόνο στα πανηγύρια; Γιατί έμεινε προσκολλημένη στο 1821, γιατί όταν την ακούς φαντάζεσαι μόνο το τσαρούχι;
Γιατί επαναλαμβάνει μονότονα τον εαυτό της επί 200 χρόνια, γιατί δεν γεννάει άλλα είδη, γιατί δεν ακούγεται πουθενά εκτός συνόρων, γιατί κανείς στον κόσμο δεν γνωρίζει ότι η Ελλάδα έχει τόσο σπουδαία λαικά όργανα και λαική μουσική ;
Ο Ελβις Πρίσλεϊ πήρε τα γκόσπελς και τάκανε ροκ. Οι μαύροι της Αμερικής πήραν τις αφρικανικές μελωδείες και τις έκαναν τζαζ. Ο Τσεμπ Μάμι πήρε το ράι από τα πανηγύρια του Μαρόκου και τόκανε παγκόσμια μουσική. Στην Ελλάδα ;
Στην Ελλάδα ένας μόνο άνθρωπος παλεύει, τριάντα χρόνια τώρα, να κάνει το δημοτικό άσμα πραγματική φολκ μουσική και να τη μετουσιώσει σε σύγχρονο είδος μουσικής τέχνης, ο ιρλανδός Ρος Ντέιλι.
Στην Ελλάδα μόνο ο Διονύσης Σαββόπουλος προσπάθησε να μετουσιώσει το δημοτικό τραγούδι αλλά στην πορεία τα παράτησε.
Ενας διανοούμενος χίπις άλλης εποχής είναι ο Ρος Ντέιλι. Εφυγε νέος από την Ιρλανδία, περιλαπανήθηκε στον κόσμο και ταξίδεψε από την Ιαπωνία μέχρι τις ΗΠΑ με ενδιάμεσους σταθμούς τις χώρες της κεντρικής Ασίας και της Μεσογείου.
Σε μια από τις στάσεις του βρέθηκε τυχαία, τη δεκαετία του '70, στην Κρήτη. Τον τόπο στον οποίο έμελλε να ανακαλύψει ότι ανήκει, όπως ομολογεί ο ίδιος. Οταν πρωτοήρθε στην Κρήτη το 1975 έκανε τον γύρο του νησιού πάνω σε έναν γάιδαρο. Είχε σκοπό να ξαναγυρίσει στην Ινδία όπου ζούσε για έναν χρόνο ή στο Αφγανιστάν που φάνταζε τότε η χώρα των ονείρων του. Κάτι έγινε όμως, άγνωστο τι, και έμεινε στην Κρήτη. Ο ίδιος δηλώνει ταξιδιώτης, αλλά, όπως λέει, το ταξίδι κάθε ταξιδιώτη έχει κάποτε ένα γεωγραφικό τέλος.
Μουσικός Λαβύρινθος
Η ζωή του δείχνει ότι ο Ρος Ντέιλι είναι αυθεντικό τέκνο της εποχής των περιπλανώμενων διανοούμενων που κορυφώθηκε στην Αμερική τη δεκαετία του '70.
Η δεκαετία του '90 τον βρήκε στην Αθήνα, όπου λειτούργησε ένα Μουσικό Εργαστήρι, τον Λαβύρινθο και ένα ωδείο στην περιοχή των Πετραλώνων. Όμως, η Αθήνα τον κούραζε... «Ήθελα να φύγω από την Αθήνα, δεν ήθελα όμως να θυσιάσω και την δουλειά που κάνω».
Μεταφέροντας το μουσικό του εργαστήρι (Λαβύρινθος), από τα Πετράλωνα της πολυσύχναστης Αθήνας στην Κρήτη, δημιουργώντας ένα μουσείο παραδοσιακών οργάνων και δουλεύοντας πολύ με την ιστοσελίδα του στο Ίντερνετ, ο Ρος Ντέιλι έχει καταφέρει να καταστήσει το μικρό Χουδέτσι, στα ορεινά του νομού Ηρακλείου, διεθνές κέντρο παραδοσιακής μουσικής. Ζει σε ένα όμορφο σπίτι στις Αρχάνες.
Και καταφέρνει –κάθε χρόνο– να έχει στην Κρήτη μερικούς από τους σημαντικότερους δεξιοτέχνες της παγκόσμιας παραδοσιακής μουσικής.
Εκεί παρέδωσαν σεμινάρια οι Anwar Abu Dragh (Ιρακινά Makam), Tzvetanka Varimezova (Βουλγάρικο τραγούδι), Ballake Sissoko (Κόρα), Yurdal Tokcan (Ούτι), Goksel Baktagir (κανονάκι), Hussain Arman (Αφγανικό τραγούδι), Naseem Dakwar (Αραβικό βιολί) και άλλοι.
«Παράδοση δεν σημαίνει και συντήρηση»
Όμως, ο Ρος Ντέιλι δεν παίζει κρητικά. Η λύρα δεν δεσπόζει στην σκηνή, αντίθετα χρησιμοποιείται ισότιμα με τα υπόλοιπα όργανα (κόρα, ταμπουράς, σάζι, πολίτικο λαούτο, ταρ, ιδιοκατασκευές) σε πρωτότυπες συνθέσεις και παραδοσιακές μελωδίες από όλο τον κόσμο. Ακόμα και αυτές οι λίγες μελωδίες που κατάγονται από την Μεγαλόνησο ακούγονται τόσο αλλοιωμένες που θα μπορούσες να πιστέψεις ότι είναι από το Αφγανιστάν ή το Μάλι της Αφρικής! Το κοινό χειροκροτεί με πάθος και στο τέλος σχολιάζει θετικά την «Σούστα» που έπαιξε η Αφρικανική κόρα.
«Εδώ στην Κρήτη δέχθηκα πολλές φορές κριτική επειδή δεν τα παρουσιάζω ακριβώς παραδοσιακά», λέει ο Ρος Ντέιλι.
«Θα ήταν αστείο βέβαια να επεδίωκα να γίνω Κρητικός λυράρης. Ιρλανδός είμαι ο κακομοίρης και μάλιστα κακό δείγμα, αφού δεν έχω ζήσει και πολύ εκεί», λέει γελώντας.
Στο δικό του παίξιμο της λύρας αντανακλώνται στοιχεία της μουσικής του εμπειρίας απ' όλο τον πλανήτη. «Το μόνο που μπορώ να κάνω είναι να είμαι αληθινός απέναντι στον εαυτό μου. Το αυθεντικό, παλιό γνήσιο κρητικό, ας το παίξουν οι... παλιοί γνήσιοι αυθεντικοί Κρητικοί. Είναι δική τους ευθύνη», λέει.
«Έχει παγιωθεί η ιδέα ότι όποιος ασχολείται με την παράδοση ασχολείται με τη «διάσωση» του παρελθόντος. Εμένα, όμως, με ενδιαφέρουν αυτές οι μουσικές στο παρόν και το μέλλον», λέει ο Ρος Ντέιλι του οποίου κάποιες μελωδίες θυμίζουν πολύ σύγχρονους –έως και ποπ – ρυθμούς, άλλες είναι κλασικές και άλλες έχουν έντονα αυτοσχεδιαστικό χαρακτήρα.
«Η παράδοση περιέχει στοιχεία διαχρονικής αξίας, περιέχει όμως και συνήθειες που φθείρονται στο χρόνο. Η συνήθεια είναι έκφραση της πιο αδύναμης πλευράς του ανθρώπου. Στέκομαι απέναντι σ' αυτό. Δεν έχω βεβαίως καμία δυνατότητα να προχωρήσω σε αντικειμενικό ορισμό της διαχρονικότητας στην παραδοσιακή μουσική», εξηγεί.
Παρ'ολίγον ευρωβουλευτής
Ο Ρος Ντέιλι λίγο έλειψε να εμπλακεί στην πολιτική αφού τον πρότειναν οι Οικολόγοι Πράσινοι για το ευρωψηφοδέλτιο στις εκλογές του 2009. Τελικά η αίτηση απορρίφθηκε απ΄τον Αρειο Πάγο. Η απόρριψη ήρθε ως αποτέλεσμα των περιοριστικών όρων που θέτουν για τους υποψηφίους συνδυαστικά τα νομικά πλαίσια Ελλάδας και Βρετανίας. Συγκεκριμένα, στη Βρετανία ο νόμος στερεί το δικαίωμα του εκλέγειν από τους πολίτες που απουσιάζουν από τη χώρα περισσότερο από 15 χρόνια. Ταυτόχρονα, στην Ελλάδα δεν επιτρέπεται να είναι υποψήφιος κάποιος εάν έχει στερηθεί το δικαίωμα του εκλέγειν.
Μουσικό ραντεβού
Στις 17 Αυγούστου 2012 ο Ρος Ντέιλι παίζει στον Πύργο Μπαζαίου, Νάξος. Ώρα: 21:30. Εισιτήρια: 15 ευρώ.