Για εκατομμύρια ανθρώπων ανά την υφήλιο η Black Friday, η Παρασκευή που ακολουθεί την αμερικανική γιορτή της Ημέρας των Ευχαριστιών, συνήθως στο διάστημα μεταξύ 23-29 Νοεμβρίου, σηματοδοτεί μια ευκαιρία για αγορές προϊόντων με μεγάλες εκπτώσεις.
Ένα αμερικανικό καταναλωτικό έθιμο, οι ρίζες του οποίου πιθανώς ανάγονται στον 19ο αιώνα και το οποίο έχει πάρει παγκόσμιες διαστάσεις και εδώ και τρία χρόνια έρχεται και στην Ελλάδα.
Πολύ προτού συνδεθεί η «Μαύρη Παρασκευή» με τη φρενίτιδα καταναλωτισμού και τις πελώριες ουρές μπροστά στα καταστήματα ώρες ολόκληρες πριν ανοίξουν οι πόρτες τους, ο όρος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά για να περιγράψει κάτι εντελώς διαφορετικό. Εμφανίστηκε, δηλαδή, σε σχέση με το κραχ της αμερικανικής αγοράς χρυσού της 24ης Σεπτεμβρίου του 1869.
Δύο επιχειρηματίες της Wall Street, ο Τζέι Γκουλντ και ο Τζμι Φισκ, αγόρασαν μεγάλες ποσότητες χρυσού, στη συνέχεια υποτίμησαν την αξία του για να τζογάρουν αργότερα με την τιμή αποκομίζοντας τεράστια κέρδη. Κινήσεις που ήρθαν στο φως εκείνη τη συγκεκριμένη Παρασκευή του Σεπτεμβρίου κι οδήγησαν τη χώρα στη χρεοκοπία.
Η συνηθέστερη εκδοχή που ακούγεται, βέβαια, για την προέλευση του όρου Black Friday δεν προέρχεται απ’ αυτό το περιστατικό του 1869, αλλά σχετίζεται με τους εμπόρους, που δεν είχαν βγάλει αρκετά κέρδη όλη τη χρονιά και από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 άρχισαν να ξεπουλούν τα εμπορεύματά τους μια συγκεκριμένη μέρα, την Παρασκευή μετά την Ημέρα των Ευχαριστιών. Τη μέρα εκείνη με τις τρελές πωλήσεις κατέγραφαν με μαύρο μελάνι τον θετικό απολογισμό στα λογιστικά τους φύλλα -αντί για κόκκινο, που χρησιμοποιούσαν όταν ο ισολογισμός των πωλήσεων ήταν αρνητικός – με αποτέλεσμα η τελευταία Παρασκευή του Νοεμβρίου να καθιερωθεί ως η πρώτη μέρα των πωλήσεων της χριστουγεννιάτικης περιόδου με σημαντικά αυξημένους τζίρους και να αποκτήσει το όνομα “Black Friday”.
Υπάρχουν, βέβαια, κι άλλες εκδοχές για τις ρίζες της χρήσης του όρου, μία από τις οποίες αναφέρει ότι τον 19ο αιώνα οι ιδιοκτήτες σκλάβων στις ΗΠΑ αγόραζαν νέους σκλάβους με πολύ χαμηλότερες των συνηθισμένων τιμές την Παρασκευή μετά την Ημέρα των Ευχαριστιών.
Αλλά η πραγματική ιστορία, σύμφωνα με το thevintagenews ανάγεται στα μέσα του εικοστού αιώνα στη Φιλαδέλφεια. Εκείνη την εποχή το Σάββατο μετά την Ημέρα των Ευχαριστιών λάμβανε χώρα ο ποδοσφαιρικός αγώνας μεταξύ των ομάδων του Στρατού Ξηράς και του Ναυτικού, ένα ματς που προσήλκυε μεγάλα πλήθη ντόπιων και τουριστών. Για τους αστυνομικούς της πόλης, όμως, αυτό σήμαινε αντίο στην ξεκούραση αφού έπρεπε να δουλεύουν διπλοβάρδιες για να διαχειριστούν το κυκλοφοριακό κομφούζιο από τη συρροή των ποδοσφαιρόφιλων την παραμονή του αγώνα. Παράλληλα οι κλέφτες έβρισκαν μια τεράστια ευκαιρία για να λεηλατήσουν τα καταστήματα κι αυτό σήμαινε ακόμη πιο αυξημένη επαγρύπνηση για τους αστυνομικούς που βάφτισαν «Μαύρη» εκείνη την Παρασκευή.
Το 1961 ο όρος ήταν διαδεδομένος στη Φιλαδέλφεια και οι έμποροι και οι λιανοπωλητές προσπάθησαν να τον απαλλάξουν από την αρνητική του χροιά μετονομάζοντας τη Black Friday σε Big Friday, ώστε να δώσουν ώθηση στις πωλήσεις.
Ο όρος με τη σημερινή του σημασία επικράτησε τελικά τη δεκαετία του 1980 στις ΗΠΑ, όταν οι γκουρού του μάρκετινγκ βρήκαν τρόπους να τον επανεφεύρουν, ώστε να ασκεί θετική επίδραση στην ψυχολογία των καταναλωτών.
Σήμερα όλες οι αρνητικές χροιές του όρου έχουν πλέον λησμονηθεί και η Black Friday κάνει θραύση στον δυτικό κυρίως κόσμο συνοδευόμενη, βέβαια, σε αρκετές περιπτώσεις από φαινόμενα υστερίας ως επί το πλείστον μεταξύ καταναλωτών χαμηλής αγοραστικής δύναμης, που συνωστίζονται στις εισόδους των καταστημάτων για να διεκδικήσουν εν μέσω διαπληκτισμών και ποδοπατημάτων τις δελεαστικές προσφορές...