Εκατόν έξι χρόνια συμπληρώνονται σήμερα, 26 Οκτωβρίου, από την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, το 1912. η ημέρα έχει διπλή σημασία για τη Θεσσαλονίκη, αφού γιορτάζει ο πολιούχος της Άγιος Δημήτριος, αλλά γιορτάζει και με λαμπρότητα την απελευθέρωσή της κατά τη «Μεγάλη Εξόρμηση» του Πρώτου Βαλκανικού Πολέμου.
Μία σύντομη επιγραφή πάνω σε μία μαρμάρινη πλάκα, που κοσμεί σήμερα την είσοδο της ιστορικής έπαυλης «Τόψιν» ή Μοδιάνο στη Γέφυρα Θεσσαλονίκης, υπενθυμίζεται ο ρόλος που διαδραμάτισε το συγκεκριμένο κτίριο, τον Οκτώβριο του 1912, κατά την απελευθέρωση.
«ΕΝ ΤΟ ΟΙΚΗΜΑΤΙ ΤΟΥΤΩ, ΗΤΟ ΕΓΚΑΤΕΣΤΗΜΕΝΟΝ ΤΟ ΓΕΝΙΚΟΝ ΣΤΡΑΤΗΓΕΙΟΝ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΤΗΣ 26ης ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1912 ΚΑΘ’ ΗΝ ΕΓΕΝΕΤΟ Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΣ ΤΗΣ ΠΟΛΕΩΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΥΠΟ ΤΟΥ ΑΡΧΗΓΟΥ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΙΚΩΝ ΣΤΡΑΤΕΥΜΑΤΩΝ ΧΑΣΑΝ ΤΑΧΣΙΝ ΠΑΣΑ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΑΡΧΙΣΤΡΑΤΗΓΟΝ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΠΡΙΓΚΗΠΑ ΔΙΑΔΟΧΟΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΝ», αναφέρει χαρακτηριστικά η επιγραφή.
Ο ρόλος στην απελευθέρωση της πόλης
Το Σαββατοκύριακο, 19 και 20 Οκτωβρίου 1912, ο ελληνικός στρατός εισέρχεται νικητής στα Γιαννιτσά, αφού προηγουμένως είχε απωθήσει δύναμη 30.000 ανδρών του τουρκικού στρατού. Ο δρόμος για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης είχε πλέον ανοίξει.
Οι Τούρκοι είχαν καταστρέψει όλες τις γέφυρες, με το Γενικό Στρατηγείο των Ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων (Α’ Βαλκανικοί Πόλεμοι), να μετακινείται και να εγκαθίστανται στην έπαυλη Τόψιν ή Μοδιάνο στη Γέφυρα. Μέσα σε αυτό το αρχοντικό, που χρησιμοποιήθηκε ως στρατηγείο του διαδόχου Κωνσταντίνου και των επιτελών του, έγιναν για τρεις ημέρες, από τις 24 ως τις 27 Οκτωβρίου του 1912, όλες οι έντονες διαπραγματεύσεις μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων για την παράδοση της Θεσσαλονίκης.
Μέρες που υπήρξαν καθοριστικές για την τύχη της Μακεδονίας και την έκβαση του πολέμου γενικότερα.
Συνολικά τρεις ήταν οι επισκέψεις της τουρκικής αντιπροσωπείας, με την τελευταία να είναι και η πιο καθοριστική.
Το μεσημέρι της 26ης Οκτωβρίου 2012, ανήμερα του πολιούχου της Θεσσαλονίκης Αγίου Δημητρίου, οι Τούρκοι, μετά από δύο αποτυχημένες προσπάθειες επίτευξης συμφωνίας, επέστρεψαν στη βίλα Μοδιάνο, γνωστοποιώντας πως ο Ταξίν Πασάς έχει δεχθεί να παραδώσει άνευ όρων την Θεσσαλονίκη στον ελληνικό στρατό.
Αργά το βράδυ της ίδιας ημέρας, στο Διοικητήριο, το σημερινό Υπουργείο Μακεδονίας – Θράκης, συνυπογράφτηκε από τον Ταξίν Πασά και τους Έλληνες αξιωματικούς το πρωτόκολλο παράδοσης της πόλης.
Η ιστορία της έπαυλης Μοδιάνο ή Τόψιν
Το αγρόκτημα Μοδιάνο, χτίστηκε το 1904 (ή πιθανότατα κάπου μεταξύ του 1902 και του 1906) και ήταν σχέδιο του Ιταλού αρχιτέκτονα Αριγκόνι.
Προοριζόταν για την εξοχική κατοικία του Γιακό Μοδιάνο, ενός από τους τρεις γιους του πάμπλουτου Σαούλ Μοδιάνο, του δεύτερου σε ιδιοκτησία ακινήτων σε ολόκληρη την οθωμανική αυτοκρατορία, γνωστού και από τη στοά Μοδιάνο και την αγορά Μοδιάνο, στη Θεσσαλονίκη.
Πλην του αρχοντικού, ο χώρος περιλάμβανε πλήθος βοηθητικών κτιρίων και υποστατικών. Επί τουρκοκρατίας, το χωριό Γέφυρα ονομαζόταν και Τόψιν, εξ’ ου και το όνομά της, βίλα Τόψιν.
Μέσα στα 100 και πλέον χρόνια ζωής το οίκημα αλλάζει συχνά χέρια και ιδιοκτήτες.
Μετά το 1911 το κτήμα περνάει σε Οθωμανικά χέρια, από όπου στη συνέχεια περνά στην ιδιοκτησία Παπαγεωργίου. Επιτάσσεται από τον Γερμανικό στρατό στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου το 1940 και μετατρέπεται σε στρατηγείο και έπειτα σε νοσοκομείο.
Μετά τη γερμανική κατοχή περνά και πάλι στα χέρια των Ελλήνων ιδιωτών και στην ιδιοκτησία των οικογενειών Βοϊβόδα, Σαρόγλου και Παπαγεωργίου από τις οποίες το αγοράζει ο Ελληνικός Στρατός για να στεγάσει το Μουσείο των Βαλκανικών Πολέμων το 1999.
Το οίκημα κατοικούνταν έως το 1983 και είναι γνωστό στους κατοίκους της περιοχής ως κτήμα Παπαγεωργίου ή ως απλώς το Κονάκι.
Από το 1999 η έπαυλη ανήκει στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας και στεγάζει το Μουσείο Βαλκανικών Πολέμων.
Στις αίθουσες του κτιρίου ο επισκέπτης μπορεί να δει εκθέματα όπως όπλα, ξίφη, στρατιωτικές στολές, μετάλλια, πίνακες, λιθογραφίες, χάρτες, φωτογραφίες, διάφορα κειμήλια από τους Βαλκανικούς Πολέμους, μια ιδιόχειρη κάρτα του πρώην Πρωθυπουργού της Ελλάδας Ελευθέριου Βενιζέλου, όπως επίσης και αντίγραφο του πρωτοκόλλου παράδοσης της Θεσσαλονίκης.
Τα κειμήλια του ελληνικού, του τουρκικού, του βουλγαρικού, του σερβικού, του μαυροβουνιώτικου και του ρουμανικού στρατού εκτίθενται στο ισόγειο του κτιρίου, σε προθήκες, αφιερωμένες σε κάθε στρατιωτική δύναμη χωριστά.
Πίνακες απεικονίζουν την ηγεσία του ελληνικού στρατού και του στόλου, τον Ταξίν Πασά να υπογράφει την παράδοση της Θεσσαλονίκης, και τις σημαντικότερες στιγμές των μαχών των Βαλκανικών Πολέμων.
Σε μεγάλο ποσοστό διατηρείται η επίπλωση της εποχής, η οποία μάλιστα εμπλουτίστηκε με έπιπλα που φυλάσσονταν μέχρι τώρα στις αποθήκες του στρατού. Στον προαύλιο χώρο του μουσείο, βρίσκεται ο τάφος του Χασάν Ταξίν Πασά, ενώ στο ταφικό μνημείο έχουν εναποτεθεί και τα οστά του υιού και υπασπιστού του Κενάν Μεσαρέ.
Πληροφορίες: life-events.gr, wikipedia