Η διεθνής σκηνή χαρακτηρίζεται από αυξανόμενη αβεβαιότητα, ενώ την ίδια στιγμή εντοπίζονται δύο στοιχεία παγκόσμιων ανακατατάξεων, αναφέρει μεταξύ άλλων σε συνέντευξή του ο Γιώργος Ζαββός, σύμβουλος επί Ευρωπαϊκών Υποθέσεων του Προέδρου της Νέας Δημοκρατίας.
Συγκεκριμένα, όπως τονίζει, πλέον εντοπίζονται ανατροπές στη Μεταπολεμική ισορροπίας δυνάμεων, μεταξύ άλλων και με την αυξανόμενη γεωπολιτική παρουσία της Κίνας και της Ρωσίας σε νέες ζώνες εντάσεων όπως η Μέση Ανατολή.
Ενδεικτικά είναι δύο στοιχεία των παγκόσμιων ανακατατάξεων: πρώτον, το πολυπολικό σύστημα που συναπαρτίζουν οι τρεις μεγάλες πυρηνικές δυνάμεις (ΗΠΑ, Κίνα, Ρωσία)- σύστημα πολύ πιο απρόβλεπτο από το διπολικό του Ψυχρού Πολέμου ή το μονοπολικό, γιατί ενθαρρύνει πολλαπλούς συνδυασμούς παικτών, την ανάδειξη νέων περιφερειακών ηγεμόνων άρα και ενδεχόμενες συρράξεις. Δεύτερον, τη σφοδρή επανάκαμψη των ψευδαισθήσεων του εθνικισμού όπως δείχνει το αυτοχειριαστικό Brexit.
Αναμενόμενο είναι οι ανακατατάξεις αυτές να επηρεάζουν την ΕΕ, την Ελλάδα και την Τουρκία.
Παρατηρούμε ανατροπές στη διεθνή σκακιέρα που επηρεάζουν άμεσα την Ευρώπη και την Ελλάδα. Ποιες θεωρείτε τις πιο σημαντικές προκλήσεις κατ’ αρχάς για την Ευρώπη;
Η διεθνής σκηνή χαρακτηρίζεται από αυξανόμενη αβεβαιότητα λόγω ανατροπών της Μεταπολεμικής ισορροπίας δυνάμεων, μεταξύ άλλων και με την αυξανόμενη γεωπολιτική παρουσία της Κίνας και της Ρωσίας σε νέες ζώνες εντάσεων όπως η Μέση Ανατολή. Αξίζει να εντοπίσουμε κυρίως δυο στοιχεία των παγκόσμιων ανακατατάξεων: πρώτον, το πολυπολικό σύστημα που συναπαρτίζουν οι τρεις μεγάλες πυρηνικές δυνάμεις (ΗΠΑ , Κίνα, Ρωσία) - σύστημα πολύ πιο απρόβλεπτο από το διπολικό του ψυχρού πολέμου ή το μονοπολικό, γιατί ενθαρρύνει πολλαπλούς συνδυασμούς παικτών, την ανάδειξη νέων περιφερειακών ηγεμόνων άρα και ενδεχόμενες συρράξεις. Δεύτερον, τη σφοδρή επανάκαμψη των ψευδαισθήσεων του εθνικισμού όπως δείχνει το αυτοχειριαστικό Brexit.
Πώς επηρεάζει η νέα παγκόσμια τάξη την ΕΕ και την Ελλάδα;
Η Ευρώπη επηρεάζεται πολλαπλά· δεν βρίσκεται πλέον στον πυρήνα της νέας τάξης πραγμάτων, με κίνδυνο σημαντικές αποφάσεις που την αφορούν να παίρνονται ερήμην της. Η ΕΕ δεν έχει ακόμη κοινή πολιτική ασφάλειας, άμυνας καθώς και εξωτερική πολιτική. Επίσης η διεθνής συνεργασία που πάγια υποστηρίζει η Ευρώπη υπονομεύεται από ορισμένες τρίτες χώρες, ενώ το μεταναστευτικό ζήτημα στην ΕΕ θέτει σε δοκιμασία την συνοχή της. Η Ελλάδα, ως μέλος της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, βρίσκεται στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, της Μεσογείου και των Βαλκανίων όπου παρατηρούνται περιφερειακές ανακατατάξεις οι οποίες σηματοδοτούν νέες ισορροπίες ισχύος.
Πώς επηρεάζουν αυτές οι νέες ισορροπίες την Τουρκία;
Για να καταλάβουμε την Τουρκία χρειάζεται αφενός μεν να αντιληφθούμε την δυναμική των εσωτερικών πολιτικών της εξελίξεων και αφετέρου τον γεωπολιτικό της περίγυρο. Η Τουρκία βρίσκεται σε μία μεταβατική περίοδο που χαρακτηρίζεται από την εξάρθρωση του Κεμαλικού κράτους, τις παραβιάσεις του κράτους δικαίου, την υπερβολική συγκέντρωση εξουσιών στα χέρια του Προέδρου Ερντογάν. Κεντρόφυγες τάσεις όπως το κουρδικό δοκιμάζουν την πολιτειακή συνοχή της. Η οικονομική κρίση της βρίσκεται σε όξυνση. Βλέπουμε τους εσωτερικούς αυτούς κραδασμούς να αποτυπώνονται συχνά στην εθνικιστική ρητορεία και στην αναθεωρητική της στάση στις σχέσεις της με την Ελλάδα. Παράλληλα η Τουρκία επιδιώκει να είναι παράγων στα τεκταινόμενα στη Μέση Ανατολή όπου ανατρέπονται τα έως τώρα δεδομένα με τον αναπροσανατολισμό των ΗΠΑ και την αντίστοιχη καθοριστική παρουσία της Ρωσίας και της Κίνας . Οι σχέσεις μας με την Τουρκία θα έχουν τις εξάρσεις και τις υφέσεις τους αλλά χρειάζεται νηφαλιότητα και σοβαρότητα χειρισμών.
Ποια θα πρέπει δηλαδή να είναι η θέση της Ελλάδας στις σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και ΕΕ;
Κατά τη γνώμη μου, η ΕΕ πρέπει να διατηρεί ενεργό το ενδιαφέρον της Τουρκίας για την Ευρωπαϊκή προοπτική της, βέβαια πάντα υπό τον όρο συμμόρφωσης της στο Ενωσιακό κεκτημένο. Σε κάθε περίπτωση είναι αναγκαίο η Τουρκία να επιδεικνύει απόλυτο σεβασμό στο διεθνές δίκαιο και τους κανόνες της καλής γειτονίας και σίγουρα να σταματήσει τις παραβατικές συμπεριφορές στις οποίες συχνά αποδύεται.
Μπορεί η σημερινή συγκυρία να δημιουργεί για την Ελλάδα ευκαιρίες;
Θα πρέπει να βρισκόμαστε πάντα σε εγρήγορση προκειμένου να εκμεταλλευτούμε τις συγκυρίες που δημιουργούν και πλεονεκτήματα, π.χ. στο βαθμό που μειώνεται η αξιοπιστία της γείτονος λόγω της συγκρουσιακής και της απρόβλεπτης στάσης της απέναντι στο ΝΑΤΟ, στις ΗΠΑ και την ΕΕ. Κυρίως είναι μια ευκαιρία να αναβαθμιστεί η Ελλάδα σε περιφερειακό πυλώνα σταθερότητας. Βέβαια, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι μία αποτελεσματική εξωτερική πολιτική προϋποθέτει ισχυρό εσωτερικό μέτωπο και ισχυρή οικονομία σαν εχέγγυα σταθερότητας. Αυτό θα χρειαζόταν ένα άλλο μοντέλο ανάπτυξης μία δημοκρατία με ισχυρό κράτος δίκαιου, ένα πολιτικό σύστημα και μια κοινωνία πολίτων τα οποία αντιλαμβάνονται ότι η εξωτερική πολιτική δεν μπορεί να είναι έρμαιο μιας στενόμυαλης ομφαλοσκοπικής προσέγγισης. Δυστυχώς οι ερασιτεχνικοί χειρισμοί της Κυβέρνησης στα θέματα εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής κονιορτοποιούν την αξιοπιστία της χώρας μας, ιδιαίτερα σε μια περίοδο κρίσιμων περιφερειακών και παγκόσμιων ανακατατάξεων όπου διακυβεύονται περισσότερο από ποτέ τα ζωτικά μας συμφέροντα.
Σε ποιους συγκεκριμένους τομείς πολιτικής θα βλέπατε την ελληνική συμβολή στην ΕΕ;
Σε όλους! Λόγω της καίριας σημασίας για την Ελλάδα, ένας κρίσιμος τομέας είναι η Ευρωπαϊκή Πολιτική Άμυνας και Ασφάλειας, η οποία αν και υπαρξιακής σημασίας για την Ευρώπη ακόμη βρίσκεται σε σπαργανώδη κατάσταση. Η Ελλάδα επενδύει τουλάχιστον το 2% του ΑΕΠ της σε αμυντικές δαπάνες, άρα έχει γεωπολιτικούς και οικονομικούς λόγους να πρωτοστατεί στις Ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες. Παράλληλα θα πρέπει να στηρίζουμε ενεργά οποιαδήποτε πολιτική ενισχύει τους αρμούς της πολιτικής Ευρώπης όπως είναι η προστασία των συνόρων της, η εμβάθυνση της Ευρωζώνης, η μεταναστευτική πολιτική καθώς και η ενεργειακή πολιτική.
Ποιες θα πρέπει να είναι κατά την γνώμη σας οι κύριες γεωπολιτικές προτεραιότητες της ΕΕ αυτή την περίοδο;
Νομίζω ότι υπάρχουν τρία θέματα κορυφαίας προτεραιότητας για την εξωτερική και αμυντική πολιτική της ΕΕ και αφορούν τις σχέσεις της πρώτον με τις ΗΠΑ και τον ρόλο τους στο ΝΑΤΟ, δεύτερον με την Ρωσία και τρίτον με την Τουρκία. Ιδιαίτερα με τις δύο τελευταίες χώρες, που βρίσκονται και οι δυο σε περιοχές γεωπολιτικών εντάσεων, πιστεύω ότι η ΕΕ έχει κάθε κίνητρο να προχωρήσει σε νέες μορφές ουσιαστικών συνεργασιών που να λαμβάνουν υπ’όψιν τις νέες γεωπολιτικές πραγματικότητες.
*Ο Γιώργος Ζαββός είναι Σύμβουλος επί Ευρωπαϊκών Υποθέσεων του Προέδρου της Νέας Δημοκρατίας. Ήταν Ευρωβουλευτής της ΝΔ και ο πρώτος Πρεσβευτής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στη Σλοβακία.