Οταν η Μελίνα έλεγε στον Ανδρέα: Με έκανες γκέισα σ' αυτή την ηλικία, αλλά χαλάλι σου [εικόνες & βίντεο]

«Θα ξαναγυρίσω» έγραψε φεύγοντας από το υπ. Πολιτισμού, η Μελίνα Μερκούρη σε ένα πακέτο τσιγάρα – το μεγάλο της πάθος μαζί με τον Ζυλ Ντασσέν και την Ελλάδα – πριν αναχωρήσει για το τελευταίο της ταξίδι στο Μεμόριαλ της Νέας Υόρκης.

Δεν κράτησε την υπόσχεσή της. Πέθανε στις 6 Μαρτίου 1994.

Τα 24 χρόνια απουσίας της Μελίνας, είναι πολλά.

Η Μαρία Αμαλία Μερκούρη. Γεννήθηκε στις 18 Οκτωβρίου του 1920. Την ίδια ημερομηνία, 61 χρόνια μετά το ΠΑΣΟΚ γινόταν για πρώτη φορά κυβέρνηση.

Ήταν η αγαπημένη εγγονή του δημάρχου Αθηναίων Σπύρου Μερκούρη και κόρη του βουλευτή της ΕΔΑ και υπουργού Σταμάτη Μερκούρη.

Σπούδασε θέατρο στη Δραματική Σχολή του Εθνικού (1943-46) κι έκανε το ντεμπούτο της στη σκηνή το 1944. Ως πρωταγωνίστρια καθιερώθηκε το 1949 με το ρόλο της Μπλανς από το έργο του Τένεσι Ουίλιαμς «Λεωφορείον ο Πόθος».

Η πρώτη κινηματογραφική δουλειά της ήταν η ταινία του Μιχάλη Κακογιάννη «Στέλλα» (1955). Με το ρόλο, όμως, της Ίλια στην ταινία «Ποτέ την Κυριακή» (1960), αλλά και τη θεατρική μεταφορά του έργου στη Νέα Υόρκη, η Μελίνα Μερκούρη απέκτησε πλέον διεθνή φήμη.

Το 1965 παντρεύτηκε τον αμερικανό σκηνοθέτη Ζιλ Ντασέν, ο οποίος και τη σκηνοθέτησε στις ταινίες «Ποτέ την Κυριακή» (1960), «Φαίδρα» (1962), «Τοπκαπί» (1964) και «A Dream of Passion» (1978).

Η Μελίνα Μερκούρη πάλεψε σκληρά για την ανατροπή της χούντας από το εξωτερικό όπου βρισκόταν. Μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας επέστρεψε στην Ελλάδα και πολιτεύτηκε. Εκλέχθηκε με το ΠΑΣΟΚ το 1981 και ανέλαβε καθήκοντα υπουργού Πολιτισμού, αξίωμα που διατήρησε ως το τέλος της πρώτης οκταετίας των κυβερνήσεων Παπανδρέου.

Όραμά της ήταν μέχρι το θάνατό της η επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα από το Βρετανικό Μουσείο. Δημιούργησε τα Δημοτικά Περιφερειακά Θέατρα για να έρθει το θέατρο στην επαρχία, ενώ δική της έμπνευση ήταν και η δημιουργία του θεσμού της «Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης».

Το άστρο της Μελίνας έσβησε στις 6 Μαρτίου του 1994.

«Ελάτε να ονειρευτούμε»

Σε ένα αφιέρωμα της Ελευθεροτυπίας, πριν από μερικά χρόνια, η στενή συνεργάτης της, Μανουέλλα Παυλίδου θυμάται την πρώτη ημέρα της Μελίνας στο υπουργείο Πολιτισμού το 1981. «Κάλεσε όλους τους γενικούς διευθυντές, τοποθετημένους από τις δεξιές κυβερνήσεις, και τους είπε: «Ελάτε να ονειρευτούμε». Την ερωτεύθηκαν και συνεργάσθηκαν άψογα μαζί της».

«Με έκανες γκέισα σ’ αυτή την ηλικία, Ανδρέα, αλλά χαλάλι»

Στο ίδιο αφιέρωμα ο Γιώργος Θωμάς. γενικός γραμματέας της Μελίνας στο υπ. Πολιτισμού, επί σειρά ετών, θυμήθηκε μια άγνωστη, στο ευρύ κοινό, ιστορία. «Το 1985 είχαμε πάλι οικονομική κρίση και ήμασταν όπως και τώρα στα όρια της χρεοκοπίας», αφηγείται ο Γιώργος Θωμάς. «Καλεί τη Μελίνα ο Αντρέας (σ.σ. Παπανδρέου) στο σπίτι του και της λέει ότι θα χρειαστεί να κάνει ένα ταξίδι στην Ιαπωνία. Πρέπει να επικοινωνήσει προηγουμένως με τον υπουργό Εθνικής Οικονομίας. Τις επόμενες μέρες συναντά τον αν. υπουργό Εθνικής Οικονομίας και μαθαίνει πως η κυβέρνηση, ψάχνοντας να βρει λεφτά, είχε συμφωνήσει με μια ιαπωνική τράπεζα για ένα δάνειο. Στην Ιαπωνία όμως είχαν εκείνο τον καιρό εκλογές και ο πρωθυπουργός έκανε πίσω. Θα υπαναχωρούσε όμως με έναν όρο: να πάει η Μελίνα και να κάνει κάποιες εμφανίσεις στον προεκλογικό του αγώνα. Ετσι κι έγινε. Ολα πήγαν καλά, πήραμε το δάνειο, κι όταν η Μελίνα γύρισε πίσω, πήγε στον Αντρέα και του είπε: «Οτι θα με έκανες και γκέισα σ' αυτή την ηλικία δεν το περίμενα. Αλλά, αφού είναι για το καλό της πατρίδας, άντε χαλάλι...».

«Δεσπότη μου σε ερωτεύτηκα»

Ο επίσης γ.γ. του υπ. Πολιτισμού Κωνσταντίνος Αλαβάνος θυμήθηκε ένα άλλο ταξίδι:

«Είχαμε πάει το 1983 στο Σίδνεϊ. Η Μελίνα εκπροσωπούσε την ελληνική κυβέρνηση στις εκδηλώσεις για την εθνική επέτειο της 25ης Μαρτίου. Εκείνη την εποχή υπήρχε στην Αυστραλία μια μεγάλη διαμάχη για τον έλεγχο των ελληνικών κοινοτήτων ανάμεσα στους ανθρώπους του ΠΑΣΟΚ και σ' εκείνους του Αρχιεπισκόπου Αυστραλίας Στυλιανού -μια έξοχη προσωπικότητα, ποιητής, δραστήριος. Οι του ΠΑΣΟΚ υποδέχθηκαν θερμά τη Μελίνα και περιέγραψαν τον Στυλιανό με τα μελανότερα χρώματα. Επειτα από αυτό άρχισε ένα κλίμα ανησυχίας. Η επίσημη δοξολογία θα γινόταν στη μητρόπολη του Σίδνεϊ, θα μιλούσε πρώτα η Μελίνα κι έπειτα ο Στυλιανός. Τι θα έλεγε όμως για την κυβέρνηση και τη Μελίνα; Καθίσαμε και γράψαμε μια ωραία ομιλία. Μιλάει η Μελίνα και οι πάντες περίμεναν ν' ακούσουν τι θα πει ο Στυλιανός, ο οποίος ξεκινάει λέγοντας: "Ευχαριστώ τον Θεό για την επίσκεψή σας στον Ελληνισμό της Αυστραλίας. Και τον ευχαριστώ γιατί κανείς άλλος στη γη δεν έχει τραγουδήσει έτσι την αγάπη: "Από την πόρτα μου σαν βγω δεν υπάρχει κανείς που να μην τον αγαπώ...". Η πεμπτουσία του χριστιανισμού από αγάπη, και μάλιστα ειπωμένη από τέτοια χείλη;". Οταν τελείωσε η τελετή, η Μελίνα τού είπε: "Δεσπότη μου, σε ερωτεύτηκα" κι εκείνος της απάντησε: "Κι εγώ είμαι από χρόνια γοητευμένος μ' εσάς, υπουργέ μου"».

«Ξέπεσες σε υπουργό εσύ, η πρωταγωνίστρια του Μπρόντγουεϊ;»

Ο τ. γενικός διευθυντής Αρχαιοτήτων Γιάννης Τζεδάκις, στο αφιέρωμα της Ελευθεροτυπίας, μνημονεύει ένα άλλο περιστατικό.

«Το 1982, κατά μήνα Ιούλιο, βρισκόμασταν στη Νέα Υόρκη με τη Μελίνα, τον Ντασσέν, τον Αλαβάνο, τη Μανουέλλα, τον Μάνο Ζαχαρία και άλλους», λέει ο Γιάννης Τζεδάκις. «Κάναμε ένα stop over πηγαίνοντας για το Μεξικό, για την Παγκόσμια Συνδιάσκεψη της UNESCO όπου η Μελίνα έθεσε για πρώτη φορά το ζήτημα της επιστροφής των Μαρμάρων του Παρθενώνα. Εκείνο το βράδυ η Μελίνα μάς είπε ότι θα πάμε σε ένα μπαρ που ήξερε στο Μπρόντγουεϊ από την εποχή που έπαιζε το μιούζικαλ "Ιλια Ντάρλινγκ". Μόλις μπήκε στο κατάστημα, τη γνώρισε ο μπάρμαν και της είπε: "Εξαφανίστηκες, δεν παίζεις πια;". Του εξήγησε ότι επέστρεψε στην Ελλάδα και είναι πλέον υπουργός. "Υπουργός, εσύ που ήσουν τόσο σπουδαία πρωταγωνίστρια στο Μπρόντγουεϊ;" της απάντησε, σαν να της έλεγε πού κατάντησες. Την άλλη μέρα το πρωί μάς πήγε να μας ξεναγήσει στο Μπρόντγουεϊ, οπότε τη βλέπουν κάτι κυρίες κι αρχίζουν να φωνάζουν "Melina Merkouri". Εμένα, που ήμουν ένας αρχαιολόγος από τα Χανιά, η αυθόρμητη και ενθουσιώδης αυτή υποδοχή με εντυπωσίασε. Την επομένη πήγαμε στην Πόλη του Μεξικού. Η Μελίνα έκανε την ιστορική ομιλία της και πήραμε την πλειοψηφία για την επιστροφή των Μαρμάρων. Οταν όμως έγινε η ψηφοφορία, δεν ήταν, είχε φύγει. Είχα μείνει εγώ. Οταν γύρισα στην Αθήνα, η Μελίνα με περίμενε στο αεροδρόμιο ως νικητή με μια σαμπάνια. Αυτή ήταν η Μελίνα»