Εξι χρόνια μετά τον θάνατό του, η σκοτεινή σκιά του Μουαμάρ Καντάφι ενθαρρύνει πάλι τον πόλεμο, τα κρατικά σκάνδαλα και αποσταθεροποιεί όλη την γύρω περιοχή της Αφρικής.
Εντελώς κατεστραμμένη, η Λιβύη προσπαθεί να βγει από το σπιράλ της πολιτικο-στρατιωτικής βίας. Στις διπλανές χώρες, όπως και σε όλη την υπο-Σαχάρια ζώνη, ομάδες τζιχαντιστών πολλαπλασίασαν τις δυνάμεις τους αφού προσεταιρίστηκαν όπλα από τα τεράστια στοκ του μακαρίτη Τιμονιέρη της επανάστασης.
Οι φιλίες με τον Σαρκοζί
Στη Γαλλία, το φάντασμα του Καντάφι στοιχειώνει ακόμη σήμερα την Δεξιά, η οποία ανησυχεί από την δικαστική έρευνα εναντίον του Νικολά Σαρκοζί, ο οποίος κατηγορείται ότι πήρε χρήματα από τον Λίβυο δικτάτορα για την προεκλογική του εκστρατεία το 2007.
Σχεδόν παντού στην αφρικανική ήπειρο, όπου μοίρασε δις δολάρια, ηγέτες κρατών, πρώην αντίπαλοι αλλά και μέρος της νεολαίας λυπούνται που χάθηκε ο πολιτικός που πίστευε κάποτε στην αφρικανική ένωση. Κι αυτό, παρά το γεγονός ότι στο τέλος της παντοδυναμίας του, ο στρατηγός Καντάφι ήταν πλέον μια καρικατούρα ενός μεγαλομανούς και αιμοσταγούς δικτάτορα.
Σε μισό αιώνα παντοδυναμίας, ο Καντάφι πέρασε από τον ήρωα στον στυγνό δικτάτορα. Ακόμη δεν έχει φωτιστεί πλήρως από τους ιστορικούς το πώς μπόρεσε, αυτός ο γιός βεδουίνων βοσκών να γίνει ήρωας της επανάστασης και να καταλήξει ένας τραγικός και βίαιος δικτάτορας, μεγαλομανής και έτοιμος να κατασφάξει τον ίδιο τον λαό του.
Γιός βεδουίνων βοσκών
Γεννήθηκε στα περίχωρα της Σύρτης, στη Λιβύη, κάτω από μια τέντα βεδουίνων. Η οικογένειά του κατάγεται από μια φυλή αποκαλούμενη Qadhadhfa ή Kadhafa. Αl-Kadhafi δεν είναι το όνομά του αλλά σημαίνει «από την φυλή των Καντάφα». Οι γονείς του ήταν αγράμματοι και ήταν το μοναδικό αγόρι που επέζησε στη γέννα.
Μεγάλωσε στην ερημική περιοχή της Σύρτης και η βεδουίνικη καταγωγή του σημάδεψε όλη την υπόλοιπη ζωή του: προτιμούσε την έρημο από τις πόλεις και αποσυρόταν εκεί για να διαλογιστεί.
Από μικρός ήταν μεγαλομανής: στο σχολείο έγινε θαυμαστής του Σαρλ ντε Γκολ, του Τίτο και του Μάο τσε Τουνγκ, είχε πάθος με τις περιπέτειες του Νάσερ. Εμαθε αγγλικά και ιταλικά, σημαντικές γλώσσες για έναν Λίβυο που ήθελε να κάνει στρατιωτική καριέρα. Ηταν πεπεισμένος ότι είχε τη φλέβα επαναστάτη και μπήκε σε ομάδες παρανομίας.
Εγινε στρατιωτικός και συμμετείχε στο πραξικόπημα που ανέτρεψε τον 79χρονο βασιλιά Ίντρις, ενώ ο τελευταίος παραθέριζε στην τουρκική λουτρόπολη Προύσα για ιαματικά λουτρά. Το νέο καθεστώς, όχι μόνο δεν συνάντησε την παραμικρή αντίσταση, αλλά αναγνωρίστηκε και από τον διάδοχο του θρόνου και ανιψιό του Ίντρις, πρίγκιπα Χασάν αλ Ρίντα. Πρωθυπουργός της νέας κυβέρνησης, που ανακοινώθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου 1969, ήταν ο ηλικίας 35 ετών δικηγόρος Μαχμούντ Σόλιμαν αλ Μαχράμπι, αλλά ιθύνων νους του κινήματος ήταν ο ηλικίας μόλις 27 ετών Μουαμάρ Καντάφι.
Ο Καντάφι προήχθη σε συνταγματάρχη, ανέλαβε αρχηγός του γενικού επιτελείου ενόπλων δυνάμεων και εμφανίστηκε ως πρόεδρος του "Επαναστατικού Συμβουλίου", που πήρε όλες τις εξουσίες στα χέρια του.
Η πορεία προς την δικτατορία
Οπαδός του παναραβισμού, μεταρρύθμισε τους θεσμούς στη Λιβύη την οποία μετέτρεψε σε Jamahiriya (κυριολεκτικά «Κράτος των μαζών»), το οποίο θεωρητικά κυβερνούσε ο λαός. Η μέχρι την 1η Σεπτεμβρίου του 1969 συντηρητικότερη και φιλοδυτικότερη των αραβικών χωρών Λιβύη γνώρισε υπό τη νέα, επαναστατική ηγεσία της, μια εντυπωσιακή μεταστροφή: Το καθεστώς ανακήρυξε τη Λιβύη "επαναστατική, μη δογματική σοσιαλιστική δημοκρατία" και συντάχθηκε με τα πιο ριζοσπαστικά αραβικά καθεστώτα κηρύσσοντας ιερό πόλεμο κατά του Ισραήλ. Ταυτόχρονα, κάλεσε τους Αμερικανούς και τους Άγγλους να απομακρύνουν τις αεροπορικές και στρατιωτικές βάσεις που διατηρούσαν.
Βία και δολοφονίες
Μαζικές διαδήλωσες ενάντια στο καθεστώς Μουαμάρ Καντάφι άρχισαν από 1974. Για χρόνια, οι Λίβυοι είχαν υποφέρει από ένα κατασταλτικό στρατιωτικό καθεστώς. Στερημένοι από τον ογκώδη πλούτο πετρελαίου της Λιβύης, οι κοινωνικοί και οικονομικοί πόροι επιδεινώθηκαν γρήγορα, και το εκπαιδευτικό σύστημα συνετρίβη από την πίεση του στρατιωτικού ελέγχου. Στις 7 Απριλίου 1976, πανεπιστημιακοί φοιτητές από τη Βεγγάζη και την Τρίπολη οργάνωσαν τις μαζικές διαδήλωσες ενάντια στο καθεστώς Μουαμάρ Καντάφι. Το καθεστώς του Καντάφι αντέδρασε με τη βία, τα κυβερνητικά στρατεύματα στάλθηκαν στα σχολεία, όπου επιτέθηκαν και συνέλαβαν διάφορους σπουδαστές. Άλλοι πυροβολήθηκαν και αρκετοί σκοτώθηκαν, άλλοι κρεμάστηκαν δημόσια. Και αυτό που συνέβη θα αποτυπωνόταν οδυνηρά στα μυαλά των Λίβυων για πάντα. Εκείνη την ημέρα, πολίτες και σπουδαστές από το πανεπιστήμιο Al-Fateh κρεμάστηκαν δημόσια στην κεντρική πλατεία της Βεγγάζης. Το καθεστώς μετέδωσε τις εκτελέσεις στη λιβυκή κρατική τηλεόραση περισσότερο για να εκβιάσει και να εκφοβίσει το λαό ώστε να μη ξανά τολμήσει να διαμαρτύρεται. Ημέρες αργότερα, οι διαφωνούντες ανώτεροι στρατιωτικοί κρεμάστηκαν επίσης.
Φίλος του Ανδρέα Παπανδρέου
Ο πρώην πρωθυπουργός της Ελλάδας Ανδρέας Παπανδρέου το 1977 χαρακτήρισε το καθεστώς της Λιβύης "διακυβέρνηση στα πρότυπα του δήμου των αρχαίων Αθηναίων". Σύμφωνα με το γιο του Ανδρέα Παπανδρέου, Γιώργο Παπανδρέου, ο Καντάφι διατηρούσε στενές σχέσεις με τον πατέρα του, ενώ και ο ίδιος ο Γιώργος Παπανδρέου επισκέφθηκε τον δικτάτορα.
Στις 17 Φεβρουαρίου 2011 ξέσπασαν πολιτικές ταραχές στη Λιβύη εναντίον της κυβέρνησης του Καντάφι. Οι διαδηλώσεις κορυφώθηκαν στα τέλη Φεβρουαρίου, με τον αριθμό των νεκρών να ξεπερνά τους 1.000.
Τον Μάρτιο παραιτήθηκαν πολλοί πρώην συνεργάτες του Καντάφι, ανάμεσά τους και υπουργοί, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την πολιτική καταστολής που ακολουθούσε προς τους διαδηλωτές. Πολλά μέλη των δυνάμεων ασφαλείας αυτομόλησαν προς το μέτωπο της αντιπολίτευσης. Ο πρώην υπουργός δικαιοσύνης, Μουσταφά Αμπντέλ Τζαλίλ σχημάτισε προσωρινή κυβέρνηση και τα Ηνωμένα Έθνη επέβαλαν στις 17 Μαρτίου 2011 ζώνη εναέριου αποκλεισμού στην Λιβύη, με σκοπό να προστατευτεί ο άμαχος πληθυσμός. Στις 30 Απριλίου 2011 σκοτώθηκε ένας από τους γιους του Καντάφι σε αεροπορικό βομβαρδισμό του ΝΑΤΟ, καθώς επίσης και 3 από τους εγγονούς του, στην Τρίπολη. Ο Καντάφι, ο οποίος μαζί με την σύζυγό του επισκεπτόταν το σπίτι του γιου του, όπου έλαβε χώρα ο βομβαρδισμός, δεν τραυματίστηκαν.
Ένταλμα συλλήψεως
Στις 27 Ιουνίου 2011 το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο εξέδωσε ένταλμα σύλληψης εναντίον του Καντάφι, κατηγορώντας τον για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που τελέστηκαν κατά τον εμφύλιο πόλεμο. Παράλληλα εκδόθηκαν εντάλματα κατά του γιου του Καντάφι, Σαΐφ αλ-Ισλάμ, και του επικεφαλής των λιβυκών μυστικών υπηρεσιών Αμπντάλα αλ-Σενούσι.
Θάνατος
Στις 20 Οκτωβρίου του 2011, σύμφωνα με το κανάλι Αλ Τζαζίρα ο Μουαμάρ Καντάφι βρέθηκε τραυματισμένος και στα δυο του πόδια. Σύμφωνα με πηγές, ο Καντάφι σκοτώθηκε το πρωί της 20ης Οκτωβρίου ενώ μετέβαινε στη γενέτειρά του, την Σύρτη. Ένας δημοσιογράφος του καναλιού NTC δήλωσε πως το νεκρό σώμα του Καντάφι βρέθηκε κοντά στην πόλη Μισράτα. Η Βρετανική εφημερίδα "The Guardian", δημοσίευσε φωτογραφία του ματωμένου και νεκρού Καντάφι αναφέροντας πως είναι νεκρός.
Ο Καντάφι και ο γιος του, Μοτασίμ, κηδεύτηκαν στις 25 Οκτωβρίου, το πρωί, σε άγνωστη τοποθεσία. Η σορός του συνταγματάρχη ήταν μέχρι τις 24 Οκτωβρίου εκτεθειμένη σε ψυγείο κρεάτων στην Μισράτα, όπου συγκεντρώθηκαν πολλοί κάτοικοι της περιοχής, φωτογραφίζοντας τα πτώματα του συνταγματάρχη και του γιου του. Η μεταφορά των σωρών έγινε από 4 στρατιώτες οι οποίοι ορκίστηκαν στο Κοράνι να μην αποκαλύψουν ποτέ το μέρος της ταφής. Μέχρι σήμερα είναι άγνωστη η ακριβής τοποθεσία.
Οι αμαζόνες του Καντάφι, σεξουαλικές σκλάβες του τυράννου
Επί χρόνια πολλοί πίστευαν ότι ο Καντάφι περιβάλλεται από γυναίκες σωματοφύλακες, τις αποκαλούμενες «Αμαζόνες», για να εντυπωσιάζει. Τον περιστοίχιζαν δεκάδες, ίσως και εκατοντάδες γυναίκες, ντυμένες στρατιωτικά. Τα θύματά του απελευθερώθηκαν μετά τον θάνατό του. Οι «Times» του Λονδίνου αποκάλυψαν ότι επρόκειτο για σεξουαλικές σκλάβες οι οποίες ζούσαν στην κόλαση του δικτάτορα.
Πρώτη η ψυχολόγος Seham Sergewa εξήγησε ότι συνάντησε πολλές από αυτές τις περιβόητες γυναίκες-Αμαζόνες οι οποίες της αφηγήθηκαν ότι τις βίαζαν ο Καντάφι, οι γιοί του και οι φίλοι του.
Ανθρωποι του δικτάτορα οδηγούσαν τις γυναίκες στην πόλη Bab-al-aziziya στα ιδιαίτερα του δικτάτορα, όπου εκείνος τις περίμενε με πιτζάμες. «Η γυναίκα δεν μπορούσε να καταλάβει, τον έβλεπε σαν μια πατρική φιγούρα, τον ηγέτη του έθνους. Αρνήθηκε και εκείνος την βίασε», δήλωσε η Seham Sergewa.
Ο θησαυρός του Καντάφι
Επτά χρόνια μετά τον θάνατο του δικτάτορα, οι σκοτεινές ζώνες για την πτώση του παραμένουν. Μια ερώτηση προκαλεί φαντασιώσεις, κυρίως: πού είναι τα χρήματα του Τιμονιέρη; Ο θησαυρός, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, περιλαμβάνει πολλά εκατοντάδες δις δολάρια.
Ειδικοί έχουν αναφέρει ότι η περιουσία του αποτιμάται σε 100-400 δις δολάρια. Μέσα σε 42 χρόνια εξουσίας, η οικογένεια Καντάφι συγκέντρωσε μια τεράστια περιουσία κυρίως από τις πωλήσεις πετρελαίου. Τα λογιστικά της οικογένειας ήταν σκοτεινά και τα χρήματα από το πετρέλαιο επανατοποθετούνταν μέσα από υπόγεια funds (το κυριότερο, το Libyan Investment Authority), με επικεφαλής τον Bachir Saleh, ο οποίος μετά την πτώση του καθεστώτος κατέφυγε στην Τυνησία, μετά στη Γαλλία και τελικά στην Νότια Αφρική.
Σύμφωνα με αμερικανική έκθεση, η οποία αποκαλύφθηκε από τα Wikileaks, τα συμφέροντα της οικογένειας εκτείνονταν από επιχειρήσεις φυσικού αερίου ως τις επικοινωνίες, τις υποδομές, τα ξενοδοχεία, τα μίντια και το εμπόριο. Συν τα ακίνητα στα τέσσερα σημεία του κόσμου.
Ενα άλλο μέρος των κεφαλαίων βρίσκεται παγωμένο στις ευρωπαϊκές τράπεζες, κυρίως ελβετικές. Η Ελβετία πάγωσε 15 εκατομμύρια ευρώ για να μην πέσουν σε κακά χέρια, εξαιτίας της συνεχιζόμενης αστάθειας στη Λιβύη. Μια σταγόνα στον ωκεανό.
Κι αυτό γιατί αντίθετα με τους θρυλικούς θησαυρούς, αυτός του Καντάφι δεν κρύβεται σε ένα μέρος. Είναι ένας μοντέρνος θησαυρός, κρυμμένος σε όλη την επιφάνεια του πλανήτη, σε εκατοντάδες λογαριασμούς σε φορολογικούς παραδείσους.
Πρόσφατα, το σκάνδαλο των « Panama Papers » αποκάλυψε ένα πολύπλοκο σύστημα: πάνω από εκατό εταιρείες, όλες σχετικές με τον στενό φίλο του Καντάφι Ali Dabaiba προστατεύονται από εταιρείες-κελύφη τις οποίες διαχειρίζεται το γραφείο του Παναμά Mossack Fonseca.