«Εάν διαβάζατε για τα πράγματα που κάναμε, θα λέγατε, πώς μπορεί να το κάνει κάποιος αυτό, να καίει τους Εβραίους αδελφούς του; Αυτό έλεγα και εγώ στην αρχή, το είπα πολλές φορές».
Με τις λέξεις αυτές, ο Μαρσέλ Νατζαρή, ένας Εβραίος έμπορος από τη Θεσσαλονίκη, επιχείρησε να αποτυπώσει τις σκέψεις που περνούσαν από το μυαλό του κατά τη διάρκεια του βασανισμού του από τους Ναζί.
Η χειρόγραφη επιστολή του Νατζαρή ανακαλύφθηκε το 1980 σε ένα θερμός κοντά στα χαλάσματα του κρεματορίου ΙΙΙ, στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Άουσβιτς – Μπίρκεναου. Και τώρα, δύο Ρώσοι ερευνητές κατάφεραν να αποκαταστήσουν πλήρως το χειρόγραφο του Ελληνα εμπόρου, που φαίνεται ότι θάφτηκε στο σημείο τον Νοέμβριο του 1944 -μερικούς μόλις μήνες πριν από την απελευθέρωση από τον Κόκκινο Στρατό. Οταν ανακαλύφθηκε το κείμενο του Νατζαρή, που ήταν γραμμένο στα ελληνικά, οι ειδικοί μπορούσαν να διαβάσουν μόνο το 10 έως το 15%. Με τη βοήθεια της επιστήμης, όμως, και μετά από πολυετείς προσπάθειες, οι ερευνητές είναι πλέον σε θέση να τη διαβάσουν ολόκληρη.
Οπως φαίνεται, ο άντρας ήλπιζε ότι το χειρόγραφό του κάποια μέρα θα ανακαλυφθεί και η οικογένειά του στην Ελλάδα θα μάθαινε τι του είχε συμβεί.
Κάτι τέτοιο, όμως, δεν χρειάστηκε, καθώς ο Θεσσαλονικιός έμπορος επέζησε και έγραψε βιβλίο για τις δραματικές στιγμές που έζησε.
Ο Νατζαρή υποχρεώθηκε από τους Ναζί να γίνει μέλος της ειδικής μονάδας των Sonderkommando και να βοηθάει στις συμπληρωματικές εργασίες που συνδέονταν με τις ρατσιστικές δολοφονίες. Αδειαζε, επίσης, τους θαλάμους αερίων από τις σορούς των θυμάτων και τους έκαιγε στο κρεματόριο...
Από τους 100 αιχμαλώτους του Αουσβιτς που ήταν επιφορτισμένοι με τις εργασίες αυτές, άλλοι τέσσερις είχαν αποτυπώσει τις σκέψεις τους σε χαρτί και τις είχαν θάψει σε σημεία κοντά στο κολαστήριό τους. Ο Ελληνας, όμως, ήταν ο μοναδικός που επέζησε.
«Υποφέρουμε όλοι πράγματα που ο ανθρώπινος νους δεν μπορεί να φανταστεί» έγραψε ο ίδιος, και συνέχισε: «Κάτω από τον κήπο υπάρχουν δύο αχανή υπόγεια. Το ένα είναι για να ξεντυνώμαστε και το άλλο είναι θάλαμος θανάτου. Οι άνθρωποι μπαίνουν γυμνοί και μόλις γεμίσει με περίπου 3.000 ανθρώπους, κλείνουν την πόρτα και ανοίγουν την παροχή του αερίου...».
Ο Ελληνας φυλακισμένος περιέγραψε, επίσης, πώς οι αιχμάλωτοι ήταν στριμωγμένοι σαν σαρδέλες μέσα στο θάλαμο και πώς οι Ναζί τους μαστίγωναν για να στριμωχτούν και να κλείσουν τις πόρτες.
«Μετά από μισή ώρα, ανοίγαμε τις πόρτες και ξεκινούσε η δουλειά μας...» έγραψε ο Μαρσέλ, και συνέχισε: «Ενας άνθρωπος καταλήγει να γίνεται περίπου 640 γραμμάρια στάχτης».
Παρότι ο Νατζαρή έγραψε τα απομνημονεύματά του όταν επέστρεψε στην Ελλάδα, η Deutsche Welle αναφέρει ότι ο Θεσσαλονικιός δεν αποκάλυψε ποτέ ότι έκρυψε χειρόγραφο σημείωμα κοντά στο νεκροταφείο.
«Δεν στεναχωριέμαι που θα πεθάνω. Αλλά στεναχωριέμαι που δεν θα καταφέρω να πάρω εκδίκηση, όπως θα ήθελα» έγραψε ο Νατζαρή.