Όταν προσέλθουν αύριο (Παρασκευή) στις κάλπες οι Ιρανοί ψηφοφόροι, δεν θα αποφασίσουν μόνον για τον επόμενο πρόεδρο της χώρας, αλλά ουσιαστικά για την πορεία που θα ακολουθήσει η πατρίδα τους στο μέλλον.
Βραχυπρόθεσμα διακυβεύεται το μέλλον της ιστορικής συμφωνίας του 2015 για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης και η επιφυλακτική προσέγγισή της με τη Δύση, η πορεία της οικονομίας της, ο έλεγχος των πετρελαϊκών κοιτασμάτων της κι τα περιθώρια να ακούγονται αντίθετες φωνές.
Μακροπρόθεσμα οι εκλογές μπορεί να αποβούν αποφασιστικές για μια ακόμη κρισιμότερη πολιτική μάχη -εκείνη για τον επόμενο ανώτατο θρησκευτικό ηγέτη του Ιράν καθώς ο διάδοχος των αγιατολάχ Χομεϊνί και Χαμενεϊ θα είναι το ισχυρότερο πρόσωπο στη χώρα.
Ο απερχόμενος πρόεδρος του Ιράν, Χασάν Ροχανί απευθύνεται σε οπαδούς του στο Ισπαχάν
Φαβορί της αυριανής αναμέτρησης ήταν στην αρχή της προεκλογικής εκστρατείας ο μετριοπαθής πρόεδρος Χασάν Ροχανί, που προσπάθησε τα τελευταία τέσσερα χρόνια να βγάλει τη χώρα του απ’ τη διεθνή απομόνωση με τη συμφωνία που πέτυχε με τις μεγάλες δυνάμεις για τις πυρηνικές φιλοδοξίες του Ιράν και τον τερματισμό ορισμένων απ’ τις κυρώσεις που είχαν σακατέψει την οικονομία του.
Αλλά στην πορεία προς τις κάλπες ανέτειλε το άστρο του Εμπραχίμ Ραϊσί, ενός συντηρητικού ιερωμένου, συνεργάτη του ανώτατου θρησκευτικού ηγέτη της χώρας, ο οποίος δηλώνει «υπερασπιστής των φτωχών» και απειλεί πλέον να εκθρονίσει τον Ροχανί.
Ο συντηρητικός προεδρικός υποψήφιος Εμπραχίμ Ραϊσί
Ο 56χρονος Ραϊσί δεν αμφισβητεί τη συμφωνία για τα πυρηνικά, κατηγορεί όμως την κυβέρνηση Ροχανί ότι στάθηκε «πολύ αδύναμη» στις διαπραγματεύσεις, έκανε πολλές παραχωρήσεις, χωρίς παράλληλα να αποκομίσει τα αντίστοιχα οφέλη. «Θα εξαργυρώσω την επιταγή της συμφωνίας», λέει χαρακτηριστικά.
Οι προεδρικές εκλογές, οι πρώτες μετά την συμφωνία για τα πυρηνικά, εξελίχθηκαν ουσιαστικά σε μονομαχία μεταξύ των δύο ιερωμένων μετά την αποχώρηση τη Δευτέρα του συντηρητικού δημάρχου της Τεχεράνης, Μοχάμαντ Μπαγκέρ Γκαλιμπάφ, ο οποίος έσπευσε να στηρίξει τον Ραϊσί.
Το τοπίο ξεκαθάρισε ακόμη περισσότερο χθες, όταν ο μεταρρυθμιστής αντιπρόεδρος Εσάκ Τζαχανγκιρί αποσύρθηκε και ανακοίνωσε ότι στηρίζει τον νυν πρόεδρο.
Ο 68χρονος Ροχανί, που διατηρεί το προβάδισμα σύμφωνα με ανεπίσημες δημοσκοπήσεις, προσπάθησε να πείσει τους Ιρανούς ότι στην κάλπη θα έχουν να επιλέξουν μεταξύ περισσότερων πολιτικών ελευθεριών και του «εξτρεμισμού». Αλλά αντιμετώπισε σκληρή αντιπολίτευση πριν από δύο μήνες, όταν οι σκληροπυρηνικοί του επιτέθηκαν για την πορεία της οικονομίας, λέγοντας ότι οι διπλωματικές του προσπάθειες δεν απέδωσαν στην αντιμετώπιση της ένδειας και της ανεργίας.
Ο συντηρητικός υποψήφιος που κάνει τον Ροχανί να ιδρώνει
Ο Εμπραχίμ Ραϊσί ήταν ένας απ’ τους τέσσερις δικαστές που διέταξαν την εκτέλεση χιλιάδων πολιτικών κρατουμένων το 1988. Τα τοπικά μέσα τον αναφέρουν ως πιθανό μελλοντικό διάδοχο του αγιατολάχ Χαμενεϊ, που κλείνει τον Ιούλιο τα 77.
Ο Ραϊσί με το αυστηρό παρουσιαστικό, γεννήθηκε στην ιερή πόλη της Μασάντ στο βορειοανατολικό Ιράν. Ανερχόμενο πρόσωπο του θρησκευτικού καθεστώτος είναι γνήσιο προϊόν του συντηρητικού συστήματος. Φορά πάντα ένα μαύρο τουρμπάνι στο κεφάλι, σημάδι ότι είναι ένας “seyyed”, απόγονος δηλαδή του Προφήτη αλλά επίσης, σύμφωνα με τη βιογραφία του, απόγονος του Ιμάμη Χουσέιν, τρίτου διαδόχου του Μωάμεθ, που τιμάται από τη μουσουλμανική πλειοψηφία των σιιτών του Ιράν.
Ο Ραϊσί απευθύνεται στους ψηφοφόρους των λαϊκών και λιγότερων προνομιούχων τάξεων στους οποίους υπόσχεται την αύξηση των άμεσων ενισχύσεων, τη δημιουργία ενός εκατομμυρίου θέσεων εργασίας ανά έτος και την αύξηση της εγχώριας παραγωγής.
«Απέναντι στην ‘ολιγαρχία’, εγώ εκπροσωπώ τους εργάτες, τους αγρότες, τις άπορες γυναίκες», λέει ο Ραϊσί.
Η ανεργία έχει αυξηθεί σημαντικά στο Ιράν τα τελευταία χρόνια, από 10,5% που ήταν το 2013, σήμερα βρίσκεται στο 12,5%, δηλαδή περισσότεροι από 3,3 εκατ. άνθρωποι, ενώ η ανεργία των νέων αγγίζει το 27%. Ο Ραϊσί προτείνει να τριπλασιαστεί η βοήθεια προς τους πιο φτωχούς, η οποία σήμερα είναι 455.000 ριάλ, δηλαδή 12 δολάρια.
Το 2016, ο Ραϊσί τέθηκε επικεφαλής του ισχυρού Φιλανθρωπικού Ιδρύματος «Astana Qods Ravi». Το ίδρυμα αυτό διευθύνει στη Μασάντ το μαυσωλείο του Ιμάμη Ρεζά, όγδοου διαδόχου του προφήτη, σύμφωνα με τους σιίτες, και κατέχει πολλές κατασκευαστικές εταιρίες και υπηρεσίες, τεράστια εργοστάσια, γεωργικές εκτάσεις και εκτάσεις σε όλη τη χώρα.
Προηγουμένως, ο Ραϊσί εργαζόταν για πάνω από δύο δεκαετίες στους κόλπους του ισχυρής δικαστικής εξουσίας του Ιράν, που ελέγχεται από τους συντηρητικούς ιερωμένους.
Μεταξύ 1985 και 1988 εργάσθηκε ως αναπληρωτής εισαγγελέας του Επαναστατικού Δικαστηρίου της Τεχεράνης. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, αντικαθεστωτικοί φυλακίσθηκαν και εκατοντάδες, ίσως χιλιάδες, κρατούμενοι εκτελέστηκαν, στο τέλος του πολέμου Ιράν-Ιράκ.
Οι μεταρρυθμιστές τον επικρίνουν δηλώνοντας ότι θα είναι απρόθυμος να κάνει πιο φιλελεύθερη την κοινωνία και ότι δεν έχει αρκετή εμπειρία για να κυβερνήσει τη χώρα. Επίσης φαίνεται απίθανο ο Ραϊσί να εργαστεί για την απελευθέρωση των Μιρ Χουσεΐν Μουσαβί και Μεχντ Καρουμπί, ηγετών των μεταρρυθμιστών οι οποίοι το 2009 είχαν αμφισβητήσει την επανεκλογή του σκληροπυρηνικού λαϊκιστή προέδρου Μαχμούντ Αχμαντινεζάντ.
Ο αγιατολάχ Αλί Χαμενεϊ, ανώτατος θρησκευτικός ηγέτης του Ιράν, συνεργάτης του οποίου είναι ο Ραϊσί
Τον κατηγορούν επίσης ότι τάσσεται υπέρ των διακρίσεων μεταξύ ανδρών και γυναικών. Εκείνος απαντώντας ανάρτησε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης βίντεο στο οποίο εξηγεί ότι η σύζυγός του είναι καθηγήτρια πανεπιστημίου.
Εξάλλου και οι δύο του κόρες κατέχουν πανεπιστημιακά πτυχία. Η μία είναι πτυχιούχος κοινωνικών και κορανικών επιστημών και η άλλη πτυχιούχος του τμήματος Φυσικής από το έγκριτο Πανεπιστήμιο «Σαρίφ» της Τεχεράνης.
Τι θα γίνει με την συμφωνία για τα πυρηνικά;
Το μεγαλύτερο επίτευγμα του προέδρου Ροχανί ήταν η συμφωνία για τα πυρηνικά της Τεχεράνης, που μπορεί να απειληθεί, αν εκείνος χάσει την εξουσία, μολονότι ο Χαμενεϊ κι ο βασικός του αντίπαλος, Ραϊσί, ξεκαθάρισαν ότι δεν θα την αμφισβητήσουν.
Αν και στο πλαίσιο της συμφωνίας ήρθησαν κάποιες διεθνείς κυρώσεις, η Ουάσιγκτον εξακολουθεί να επιβάλει μονομερή μέτρα, που έχουν τρομάξει τους επενδυτές.
Ορισμένοι αναλυτές εκτιμούν ότι ηγετικά στελέχη του Ιρανικού καθεστώτος ίσως θελήσουν να κρατήσουν τον Ροχανί στην εξουσία ώστε να μην επιστρέψει η χώρα στη διεθνή απομόνωση.
Ποιος θα νικήσει;
«Ο Ραϊσί έχει καλές πιθανότητες να νικήσει. Αλλά το αποτέλεσμα θα εξαρτηθεί απ’ την απόφαση του Χαμενεϊ», δήλωσε πρώην ανώτερος αξιωματούχος, που ζήτησε να μην κατονομαστεί.
Μέχρι στιγμής ο Χαμενεϊ έχει ζητήσει δημοσίως να πάει ο κόσμος να ψηφίσει, υποστηρίζοντας ότι οι εχθροί του Ιράν προσπάθησαν να χρησιμοποιήσουν τις εκλογές για να «διεισδύσουν» στις δομές εξουσίας της χώρας και η μεγάλη προσέλευση στις κάλπες θα επικυρώσει τη νομιμότητα του συστήματος.
Η υψηλή συμμετοχή μπορεί να αυξήσει και τις πιθανότητες επανεκλογής του Ροχανί, που ανήλθε το 2013 στην εξηουσία υποσχόμενος να βγάλει τη χώρα απ’ τη διεθνή απομόνωση και να δώσει περισσότερες ελευθερίες στους πολίτες. Η μεγαλύτερη απειλή που αντιμετωπίζει είναι η απάθεια των απογοητευμένων ψηφοφόρων, που θεωρούν ότι δεν κατάφερε να βελτιώσει τις ζωές τους.
«Το αποτέλεσμα θα εξαρτηθεί απ’ το κατά πόσον θα κυριαρχήσουν τα οικονομικά προβλήματα εις βάρος των θεμάτων που αφορούν τις ελευθερίες», είπε αξιωματούχος του περιβάλλοντος του Ροχανί. «Η χαμηλή προσέλευση μπορεί να τον ζημιώσει.»
Δημοσκόπηση της 10ης Μαϊου της International Perspectives για την Public Opinion εμφάνισε τον Ρουχανί να προηγείται με 55%, αλλά αναλυτές τονίζουν ότι η νίκη του κάθε άλλο παρά προδιαγεγραμμένη είναι.
Αν κανένας απ’ τους υποψηφίους δεν πάρει 50% + μία ψήφο, τότε οι δύο που έπιασαν τα υψηλότερα ποσοστά θα αναμετρηθούν σε επαναληπτικές εκλογές στις 26 Μαϊου.
Δεδομένου ότι οι συντηρητικοί έχουν συμπαραταχθεί στην πλειοψηφία τους με τον Ραϊσί η μάχη δεν αποκλείεται να κριθεί στο νήμα, σε αντίθεση με τις εκλογές του 2013, όταν ο Ροχανί εξασφάλισε τριπλάσιες ψήφους απ’ τον κοντινότερο αντίπαλό του.
Ωστόσο, όπως επισημαίνουν πολιτικοί σχολιαστές, κάθε Ιρανός πρόεδρος από το 1981 και μετά κατάφερε να εξασφαλίσει την επανεκλογή του...