Οι χρηματαγορές ανά την υφήλιο καταγράφουν κέρδη, οι τιμές του μαύρου χρυσού έχουν πάρει την ανιούσα, η παγκόσμια οικονομία είναι αυτή τη στιγμή στην καλύτερη κατάσταση των τελευταίων χρόνων κι ο φόβος μιας ραγδαίας επιβράδυνσης της κινεζικής οικονομίας έχει υποχωρήσει.
Η διάθεση, ωστόσο, κάθε άλλο παρά εορταστική είναι φέτος στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός (17-20 Ιανουαρίου), καθώς αρχίζουν να συρρέουν, όπως κάθε χρόνο, πολιτικοί ηγέτες, μεγαλοτραπεζίτες και διευθύνοντες σύμβουλοι κολοσσών.
Κάτω από την επίφαση αισιοδοξίας για τις προοπτικές της οικονομίας κρύβονται ένα έντονο άγχος για το πολιτικό κλίμα που γίνεται ολοένα και πιο τοξικό και μια βαθιά αίσθηση ανησυχίας για την προεδρία Τραμπ, που θα αναλάβει καθήκοντα στις 20 Ιανουαρίου.
Πριν από ένα χρόνο οι περισσότεροι συμφωνούσαν στο Νταβός ότι ο Ντόναλντ Τραμπ δεν είχε καμία πιθανότητα να επικρατήσει στις αμερικανικές εκλογές. Όμως η νίκη του - λίγους μήνες αφότου η πλειοψηφία των Βρετανών τάχθηκε υπέρ της εξόδου της χώρας απ’ την Ε.Ε.- ήλθε ως χαστούκι στην παγκοσμιοποίηση και το ελεύθερο εμπόριο, που υποστηρίζουν εδώ και χρόνια οι ελίτ του Νταβός.
Ο Τραμπ είναι το έμβλημα ενός νέου είδους λαϊκισμού, που εξαπλώνεται στον ανεπτυγμένο κόσμο κι απειλεί την μεταπολεμική φιλελεύθερη δημοκρατική τάξη πραγμάτων. Κι η νευρικότητα μεταξύ των παρισταμένων στο Φόρουμ είναι προφανής καθώς επίκεινται φέτος κρίσιμες εκλογικές αναμετρήσεις σε Ολλανδία, Γαλλία, Γερμανία κι ίσως και στην Ιταλία.
Αναλυτές θεωρούν ότι η εκλογή Τραμπ έχει ρίξει βαριά σκιά ανησυχίας στο Νταβός κι ότι κάτι μεγάλο συμβαίνει παγκοσμίως, αλλά δεν μπορούν να εντοπίσουν τις αιτίες του ή πώς να το αντιμετωπίσουν.
Οι τίτλοι των πάνελ συζήτησης στο Φόρουμ είναι ενδεικτικοί της νευρικότητας ενόψει της νέας κατάστασης που διαμορφώνεται. Χαρακτηριστικά παραδείγματα: «Στριμωγμένοι και Οργισμένοι: Πώς θα Διορθωθεί η Κρίση της Μεσαίας Τάξης», «Πολιτικές του Φόβου ή της Εξέγερσης των Ξεσασμένων;», «Η Ανοχή σε Σημείο Καμπής;», και «Η Μετά-Ε.Ε. Εποχή»...
Ο κατάλογος των ηγετών που συμμετέχουν φέτος στο Φόρουμ μαρτυρά επίσης πολλά. Για πρώτη φορά θα είναι παρών ένας Κινέζος πρόεδρος, εν προκειμένω ο Σι Ζινπίνγκ. Η παρουσία του εκλαμβάνεται ως σημάδι του αυξανόμενου ειδικού βάρους του Πεκίνου στην υφήλιο σε μια περίοδο που ο Ντόναλντ Τραμπ υπόσχεται μια προσέγγιση που βάζει «πρώτα την Αμερική» κι η Ευρώπη είναι απασχολημένη με τα δικά της προβλήματα, απ’ την τρομοκρατία μέχρι το Brexit.
Παρούσα στο Νταβός θα είναι και η πρωθυπουργός της Βρετανίας, Τερέζα Μέι, που έχει αναλάβει το δύσκολο έργο να βγάλει τη χώρα της απ’ την Ε.Ε.. Θα απουσιάζει, όμως, η Άνγκελα Μέρκελ, η φήμη της οποίας ως ηγέτιδας, η οποία κυβερνά βάσει αρχών με σταθερό χέρι, θα ταίριαζε γάντι στο βασικό θέμα του Φόρουμ «Ηγεσία υπεύθυνη με κατανόηση».
Το κεντρικό ζήτημα του φετινού φόρουμ ίσως να είναι κατά πόσον οι ηγέτες θα μπορέσουν να συμφωνήσουν στις γενεσιουργές αιτίες της λαϊκής οργής και να αρχίσουν να διατυπώνουν μια απάντηση.
Μια έκθεση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ για τους κινδύνους που διατρέχει η ανθρωπότητα, η οποία δόθηκε στη δημοσιότητα πριν την έναρξη του συνεδρίου, αναδεικνύει την «μείωση της εμπιστοσύνης του κοινού στους θεσμούς» κι επισημαίνει ότι η ανοικοδόμηση της πίστης στην πολιτική διαδικασία και τους ηγέτες θα είναι «δύσκολο έργο».
Ο Γκάι Στάντινγκ, συγγραφέας πολλών βιβλίων για τους «επισφαλείς», την τάξη των ανθρώπων που δεν έχουν σταθερή δουλειά και εισοδήματα, πιστεύει ότι ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι -ακόμη κι εκείνοι που έχουν επωφεληθεί τα μέγιστα απ’ αυτόν- θεωρούν ότι πρέπει να μεταρρυθμιστεί ο καπιταλισμός της ελεύθερης αγοράς.
Αλλά ο πρόεδρος του think tank Eurasia Group Ίαν Μπρέμερ δεν είναι και τόσο σίγουρος. Σε μια πρόσφατη επίσκεψή του στα κεντρικά της Goldman Sachs στη Νέα Υόρκη λέει ότι είδε τραπεζίτες να πετούν στα ουράνια με την άνοδο των χρηματιστηρίων και την προοπτική φοροαπαλλλαγών και μείωσης της εποπτείας με τη νέα κυβέρνηση Τραμπ. «Μην πας στο Νταβός αν θες να βρεις ανθρώπους που θα πουν ότι ο καπιταλισμός ουσιαστικά έχει καταρρεύσει», επισημαίνει.
Για τον σερ Σούμα Τσακραμπάτι, πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης μια σύγχρονη εκδοχή της παγκοσμιοποίησης είναι εφικτή, αλλά θα πάρει χρόνο η διαμόρφωσή της. «Θα χρειαστεί καιρός για να πείσεις τους πολλούς ότι μπορεί να υπάρξει μια διαφορετική προσέγγιση. Αλλά δεν χρειάζεται να καούν και τα χλωρά μαζί με τα ξερά...», δήλωσε στο πρακτορείο Reuters.
Ωστόσο, αρκετοί απ’ τους συμμετέχοντες στο φόρουμ ανησυχούν ότι ο ρυθμός των τεχνολογικών αλλαγών και της περίπλοκης φύσης της παγκόσμιας οικονομίας κατέστησαν ακόμη δυσκολότερη για τους ηγέτες τη διαμόρφωση και τον έλεγχο των γεγονότων, πόσο μάλλον την αναμόρφωση του παγκόσμιου συστήματος.
Η παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008-2009 κι η περσινή προσφυγική κρίση εξέθεσαν την αδυναμία των πολιτικών, την εμβάθυνση της λαϊκής απογοήτευσης και την εξώθηση των ανθρώπων στις αγκαλιές λαϊκιστών, που πρόσφεραν απλές εξηγήσεις και λύσεις.
Σύμφωνα με τον ειδικό σε θέματα παγκοσμιοποίησης και ανάπτυξης του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης Ίαν Γκόλντιν το πρόβλημα είναι ότι σε πολλά σημαντικά ζητήματα απ’ την κλιματική αλλαγή μέχρι την εποπτεία των χρηματαγορών μόνον η πολυμερής συνεργασία μπορεί να αποδώσει καρπούς. Κι αυτό ακριβώς είναι που απορρίπτουν οι λαϊκιστές....