Οταν οι γκάγκστερς επέβαλαν ησυχία για να παίξει ο Duke Ellington [βίντεο]

Χωρίς τη στήριξη των «Νονών», η μουσική του Duke Ellington δεν θα είχε μπορέσει ποτέ να εγκατασταθεί στα χρόνια του 1920.

Αυτό υποστηρίζει στο πρωτότυπο βιβλίο του ο Ronald Morris, ο οποίος κάνει μια ανατρεπτική μελέτη της εποχής: στο έργο του «Η τζαζ και οι γκάγκστερς» που μόλις κυκλοφόρησε στη Γαλλία, όλα όσα γνωρίζαμε για την ιστορία της μαύρης μουσικής, αλλάζουν.
Για να ξεκινήσει την καριέρα του και να αναπτύξει την μουσική του τέχνη, ο Duke Ellington στηρίζεται σε ένα καθιερωμένο ραντεβού: κάθε βράδυ, από το 1927 ως το 1931, παίζει στο μπαρ COTTON CLUB, στο Χάρλεμ. Το μπαρ είναι ιδιοκτησίας μαύρων της περιοχής, αλλά συχνάζουν κυρίως λευκοί.

Εκεί, λοιπόν, κάθε βράδυ, ο ιδιοφυής μουσικός, μπροστά σε ένα ελιτίστικο και καλοντυμένο κοινό λευκών κοσμικών, παίζει ανενόχλητος τη μουσική του. Μόλις ξεσπάει το παραμικρό πρόβλημα, παρεμβαίνει το δεξί χέρι του μάνατζερ, ο γκάγκστερ Owney «Killer» Madden, γνωστός γιατί ήξερε να «πνίγει» τους ταραξίες.

Ο ίδιος ο Duke Ellington δήλωσε χρόνια αργότερα πώς λύνονταν τα θέματα μέσα στο Cotton Club: «κατά τα διάρκεια του θεάματος, ήταν υποχρεωτικό για όλους να έχουν άψογη συμπεριφορά. Αν ένας πελάτης μιλούσε πολύ δυνατά, ένας σερβιτόρος πήγαινε αμέσως και τον άγγιζε στην πλάτη. Αν αυτό δεν ήταν αρκετό, ο μετρ πήγαινε και του έκανε μια ευγενική παρατήρηση και του θύμιζε ότι τον είχε ήδη προειδοποιήσει. Μετά κι από αυτό, αν ο πελάτης συνέχιζε να φωνάζει, ένας τύπος κατέφθανε και τον πέταγε έξω».
Ο γκάγκστερ Madden, σε περίπτωση που τα πράγματα αγρίευαν, καλούσε σε βοήθεια έναν συνάδελφό του, τον Αλ Καπόνε! Από το 1913, ο Καπόνε προστάτευε τους μουσικούς της τζαζ. Ο αδελφός του Ralph Capone ήταν ιδιοκτήτης πολλών κλαμπ στο Σικάγο. Ο διάσημος παραγωγός John Hammond το έχει δηλώσει: «Η μαφία των γκάγκστερς κατείχε τα τρία στα τέσσερα καμπαρέ!».

Ωστόσο, τα πνεύματα ήταν ταραγμένα και ο Duke Ellington κινδύνευσε πολλές φορές. Θυμόταν χαρακτηριστικά τη φορά που κάποιοι οπλισμένοι άντρες πήγαν να του κλέψουν 500 δολάρια. Από τότε ο μουσικός είχε πάντα πάνω του ένα πιστόλι. «Ολοι οι μουσικοί είχαν όπλα», έχει γράψει ο Duke Ellington.

Ενας από τους μετόχους του κλαμπ Cotton CluB ήταν ένας αλήτης, ονόματι Legs Diamond, ο οποίος λάτρευε την τζαζ. Ενα βράδυ έβαλε 2.000 δολάρια πάνω στο πιάνο του Duke Ellington για να του παίξει το αγαπημένο του κομμάτι, το St Louis Blues.
Ολες αυτές οι «διευκολύνσεις» βοηθούν τον Duke Ellington να δημιουργήσει το μοναδικό στιλ μουσικής, το Jungle Style, βασισμένο σε βεντούζες από καουτσούκ και μέταλλο (plunger mutes) που συνόδευαν τα πνευστά. Στο ίδιο αυτό COTTON CLUB ο Duke Ellington είχε την ιδέα να γράψει μια σουίτα για ορχήστρα, η οποία το 1943 τελειοποιήθηκε στο αλησμόνητο κομμάτι Black, Brown and Beige.

Στην αυτοβιογραφία του, Music is My Mistress, (Η μουσική είναι η ερωμένη μου), ο Duke Ellington έγραψε ότι κατόρθωσε να φτάσει από την Ουάσινγκτον στη Νέα Υόρκη και να καθιερωθεί, χάρη στην δυναμική που είχε δημιουργηθεί στα κλαμπ που κατείχαν γκάγκστερς.
Εξαιτίας της απαραίτητης ομερτά, ο Duke έμεινε πολύ διακριτικός στον ρόλο που έπαιξαν οι γκάγκστερς στη διαδρομή του. Ακόμη και το 1937, ενώ δεν κινδυνεύει από πράξεις εκδίκησης, ο μουσικός δηλώνει: «Τα επεισόδια την εποχή των γκάγκστερ ήταν ενοχλητικά θέματα στη συζήτηση. Με ρωτούσαν αν γνώριζα τον τάδε ή τον δείνα. Απαντούσα: ΟΧΙ ΒΕΒΑΙΑ! ΔΕΝ ΤΟΝ ΓΝΩΡΙΖΩ! Αλλά στην πραγματικότητα τους γνώριζα όλους, περιφέρονταν στα κλαμπ όπου εμφανιζόμουν».

Αυτός ο παράδοξος «γάμος» μαύρων και γκάγκστερ έχει την εξήγησή του: στο τέλος του εμφυλίου πολέμου, γύρω στα 1870, οι μετανάστες από την Ιταλία και την κεντρική Ευρώπη καταφθάνουν στη Νότια Αμερική, η οποία δεν έχει ακόμη συνέλθει από την ήττα της από τον Βορρά. Οι Νότιοι περιφρονούν τους Ιταλούς, μισούν ήδη τους Μαύρους, οι οποίοι υποτίθεται ότι τώρα είναι ελεύθεροι. Σικελοί και Εβραίοι ξεκινούν το λαθρεμπόριο και ως καταπιεσμένες μειονότητες δημιουργούν δεσμούς με τους Μαύρους και λατρεύουν τη μουσική τους.
«Οι γκάγκστερς βάζουν τις κατώτερες τάξεις στον κόσμο της τέχνης. Διαψεύδουν έτσι όσους θεωρούν ότι οι φτωχοί δεν έχουν καλλιτεχνικό κριτήριο, ούτε τα οικονομικά μέσα για να συμμετέχουν στις τέχνες», γράφει στο βιβλίο του ο Morris, ο οποίος συμπεραίνει, ότι μετά την Αναγέννηση, ο καλύτερος «γάμος» στην ιστορία της Τέχνης ήταν αυτός της μαφίας με την τζαζ!

Le Jazz et les Gangsters, Ronald Morris (Editions Le Passage)