Η συντριπτική πλειοψηφία των δημοσκοπήσεων έδιναν τη νίκη στη Χίλαρι Κλίντον για την προεδρική εκλογή. Αλλά ο Ντόναλντ Τραμπ διέψευσε πραγματικά όλο το «σύστημα».
«We were so wrong.» Αυτό δήλωσαν οι παρουσιαστές του CNN, γύρω στις 5:30 το πρωί ώρα Ευρώπης, και ενώ ο χάρτης της Αμερικής βαφόταν κόκκινος δίνοντας τη νίκη στον Τραμπ. Ολοι έκαναν λάθος. Κανείς δεν είχε προβλέψει μια τέτοια θριαμβευτική νίκη του δισεκατομμυριούχου.
Πολύ πριν κλείσουν οι κάλπες, την Τρίτη, τα περισσότερα μίντια και όλες σχεδόν οι δημοσκοπήσεις, οι ειδικοί, οι πανεπιστημιακοί, οι αγορές, οι «προφήτες», προέβλεπαν ότι η Χίλαρι Κλίντον θα επικρατούσε χαλαρά. Σύμφωνα με τον μέσο όρο των εθνικών μετρήσεων, τις οποίες αναπαρήγαγαν αργά το απόγευμα της Τρίτης οι New York Times, η υποψήφια των Δημοκρατικών «έχει τόσο λίγες πιθανότητες να χάσει όσο και ένας παίκτης του NFL να χάσει μια μπαλιά στα 33 μέτρα», επέχαιραν, λανθασμένα και αλλαζονικά, οι NYT.
Το FiveThirtyEight, που εξειδικεύεται στα δημοσιογραφικά δεδομένα, έδινε κι αυτό την Κλίντον νικήτρια, με μεγάλη πιθανότητα (71,4%) έναντι 28,6% για τον Τραμπ. Οσο περνούσε η βραδιά και οι προβλέψεις άρχισαν να ανατρέπονται, το FiveThirtyEight προσπάθησε να αναλύσει το λάθος του: «Δύο λόγοι μπορούν να εξηγήσουν αυτή την «πατάτα». Η συμμετοχή; Η αλλαγή της ψήφου ανάμεσα στις εκλογές του 2012 και τώρα»; έλεγε το σάιτ, ζαλισμένο.
«Μα όλοι έκαναν λάθος;» έλεγε και ξανάλεγε ο Anderson Cooper, ο παρουσιαστής του CNN. «Ναι, πέσαμε λίγο έξω στα νούμερα», απαντούσε ειρωνικά ο David Axelrod, ένας πρώην σύμβουλος του Μπαράκ Ομπάμα, ο οποίος είχε προειδοποιήσει ότι σύμφωνα με τα exit poll φαινόταν ότι ο κόσμος «είχε τεράστια δίψα» για αλλαγή. Και ότι αυτή η τάση είχε υποτιμηθεί.
Σε ένα άρθρο των New York Times, με τίτλο «Η άγνωστη χώρα μας» ο Paul Krugman γράφει: «Ενα πράγμα είναι σίγουρο: οι άνθρωποι όπως εγώ, και πιθανόν όπως οι περισσότεροι αναγνώστες του New York Times, δεν καταλαβαίνουμε μάλλον τη χώρα στην οποία ζούμε».
Το αποτέλεσμα αυτών των αμερικανικών εκλογών θα θέσει πάλι υπό αμφισβήτιση τις δημοσκοπήσεις και τους δημοσκόπους. Εδώ και μήνες, εν μέσω εκατοντάδων χιλιάδων αναλύσεων που έδιναν νικήτρια την Χίλαρι Κλίντον, μια μόνο δημοσκόπηση έδινε νικητή τον Τραμπ: η καθημερινή δημοσκόπηση USC Dornsife-Los Angeles Times. Αντίθετα με όλες τις εθνικές μετρήσεις, αυτή η δημοσκόπηση έδινε την περασμένη Δευτέρα τον Τραμπ νικητή με 3,2 μονάδες μπροστά από τη Χίλαρι (46,8% έναντι 43,6%). Το 2012, η ίδια δημοσκόπηση είχε δώσει το ακριβές ποσοστό του Ομπάμα.
Η καθηγήτρια οικονομίας στο πανεπιστήμιο University of Southern California, στο Λος Αντζελες, Arie Kapteyn, που έκανε η ίδια δημοσκοπήσεις για τις εκλογές, εξηγεί τη μεθοδολογία της. Ολα γίνονται μέσω Ιντερνετ, όπως λέει, και αυτό δεν επιτρέπει να ανιχνευθεί το πώς θέλει να εμφανίζεται ένας πολίτης σε όσους του θέτουν ερωτήσεις. Θυμίζει, εξάλλου, ότι οι περισσότεροι ψηφοφόροι του Τραμπ δεν έχουν ίντερνετ ή δεν ξέρουν να το χρησιμοποιήσουν, οπότε είναι ακόμη πιο δύσκολο να τους ανιχνεύσεις.
Η αποτυχία των δημοσκόπων (αλλά και του υπόλοιπου πλανήτη) γι'αυτές τις αμερικανικές εκλογές θυμίζει ένα προηγούμενο: την ημέρα του δημοψηφίσματος στη Μεγάλη Βρετανία για την έξοδο από την ΕΕ, στις 23 Ιουνίου, όταν οι δημοσκόποι διαβεβαίωναν ότι το remain θα νικήσει. Δύο ιντερνετικές δημοσκοπήσεις την ημέρα του δημοψηφίσματος έδιναν προβάδιμα 4 μονάδων στο remain (YouGov) ή ακόμη και 6 μονάδες (Ipsos-MORI). Τελικά το leave επικράτησε με 52% .
Ο Ντόναλντ Τραμπ δεν είχε κάνει λάθος πρόβλεψη. Σε κάθε προεκλογική του περιοδεία στις πέντε τελευταίες πολιτείες επαναλάμβανε στους ψηφοφόρους του ότι οι δημοσκοπήσεις κάνουν λάθος και ότι εκείνος θα κερδίσει. Αλλά κανείς δεν τον πίστευε.