«Οι μολυβένιοι στρατιώτες» της Σβετλάνα Αλεξίεβιτς (Νόμπελ Λογοτεχνίας 2015) [εικόνες]

Συνταρακτικές μαρτυρίες Σοβιετικών που πολέμησαν στο Αφγανιστάν συνθέτουν αυτό που πλέον ονομάζεται «τεκμηριωτική πεζογραφία».

Αν το μέγιστο στοίχημα για τους συγγραφείς ανέκαθεν ήταν να διαταράξουν τη νωχέλειά μας, να μας κάνουν να σκεφτούμε αλλιώς, να αντιδράσουμε, και να ασκήσουμε κριτική, αυτό το δύσκολο στοίχημα η Σβετλάνα Αλεξίεβιτς το κέρδισε παραμερίζοντας τη δική της φωνή και φαντασία για να δώσει το λόγο στις φωνές των αφανών. Και αυτή ακριβώς η επιλογή της είναι η δική της μαρτυρία για την εποχή μας.

Η υπόθεση: Οι «Οι Μολυβένιοι Στρατιώτες» είναι ένα αποκαλυπτικό χρονικό του πολέμου της Σοβιετικής Ένωσης στο Αφγανιστάν, μέσα από τις φωνές των αφανών μαρτύρων του. Μιλούν στρατιώτες και αξιωματικοί που πολέμησαν εκεί και επέστρεψαν, ανάπηροι οι περισσότεροι, σε μια πατρίδα που τους υποσχέθηκε υποδοχή ηρώων και τους επιφύλαξε κατόπιν αντιμετώπιση αποσυνάγωγων και αποδιοπομπαίων. Μητέρες που έστειλαν τους γιους τους σ' αυτόν τον πόλεμο και παρέλαβαν ένα σφραγισμένο μεταλλικό φέρετρο, δίχως ποτέ να είναι σίγουρες αν περιείχε το πτώμα του παιδιού τους ή σακιά γεμάτα άμμο. Χήρες στρατιωτών που διερωτώνται, αν τελικά οι άντρες τους ήταν ήρωες ή εγκληματίες. Γυναίκες που στάλθηκαν στο Αφγανιστάν ως πολιτικοί υπάλληλοι του στρατού της ΕΣΣΔ και αντιμετωπίστηκαν σχεδόν ως πόρνες.

Ο πόλεμος: Ο Σοβιετικός πόλεμος στο Αφγανιστάν, γνωστός επίσης ως Σοβιετικο-αφγανικός πόλεμος, ονομάζεται η εννιάχρονη σύγκρουση (27 Δεκεμβρίου 1979 - 15 Φεβρουαρίου 1989) που διεξήχθη μεταξύ των σοβιετικών δυνάμεων που υποστηρίζονταν από το κυβερνών Δημοκρατικό Κόμμα Μαρξιστών του Λαού του Αφγανιστάν και της ομάδας αντίστασης των Μουτζαχεντίν. Η ομάδα των Μουτζαχεντίν από την πλευρά της υποστηριζόταν από πλήθος δυνάμεων μεταξύ των οποίων οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, η Σαουδική Αραβία, το Πακιστάν και άλλα μουσουλμανικά έθνη. Η όλη σύγκρουση διεξήχθη στο πλαίσιο του Ψυχρού Πολέμου και υπήρξε σύγχρονη με την Ισλαμική Επανάσταση του 1979 και τον Ιρανο-ιρακινό Πόλεμο.

Η συγγραφέας: Η 67χρονη Λευκορωσίδα Σβετλάνα Αλεξίεβιτς τιμήθηκε πρόσφατα με το Νόμπελ Λογοτεχνίας 2015. Γεννήθηκε στο 1948 στη δυτική Ουκρανία, σπούδασε στη Σχολή Δημοσιογραφίας του Πανεπιστημίου του Μινσκ και εργάστηκε, τη δεκαετία του 1970, στην εφημερίδα Selskaia Gazeta, την εφημερίδα των σοβιετικών κολχόζνικων. Τότε άρχισε να μαγνητοφωνεί μαρτυρίες γυναικών που είχαν πολεμήσει κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Με βάση αυτές έγραψε το πρώτο της μυθιστόρημα με τίτλο «Ο Πόλεμος δεν έχει Πρόσωπο Γυναίκας». Η ίδια έχει πει για το συγκεκριμένο μυθιστόρημα: «Όλα όσα ξέραμε για τον πόλεμο τα είχαν διηγηθεί άνδρες. Γιατί οι γυναίκες δεν έχουν πει ποτέ τη δική τους ιστορία, δεν έχουν εκφράσει τα λόγια και τα συναισθήματά τους;». Το βιβλίο επικρίθηκε διότι «διέλυε την ηρωική εικόνα της σοβιετικής γυναίκας» και δεν εκδόθηκε παρά το 1985 κατά την εποχή της Περεστρόικα. Τότε η Σβετλάνα Αλεξέγιεβιτς έγινε αμέσως γνωστή στη Σοβιετική Ένωση και στο εξωτερικό.
Τελικά η συγγραφέας, και στα επόμενα βιβλία της, εκμεταλλευόμενη τους αφηγηματικούς τρόπους της λογοτεχνίας αναβάθμισε την ερευνητική δημοσιογραφία (investigative journalism) και πλέον έχει αφήσει ένα εντελώς προσωπικό ίχνος στο γραμματολογικό είδος της λεγόμενης τεκμηριωτικής πεζογραφίας. Ή όπως πολύ καλύτερα απ΄όλους το λέει η ίδια: «Δεν καταγράφω στεγνά μια ιστορία γεγονότων, γράφω μια ιστορία των ανθρώπινων αισθημάτων».

Το βιβλίο
«Οι μολυβένιοι στρατιώτες: Μαρτυρίες Σοβιετικών για τον πόλεμο στο Αφγανιστάν» της Σβετλάνας Αλεξίεβιτς
Μετάφραση: Γιάννης Κοτσιφός
Εκδόσεις: Σύγχρονοι Ορίζοντες
373 σελ.
Τιμή: 16,66 ευρώ