Τους τελευταίους μήνες ο Στάθης Καλύβας, καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Yale, μοιάζει να έχει τοποθετήσει έναν καθρέφτη μπροστά στην ελληνική κοινωνία, καλώντας μας να κοιτάξουμε κατάματα το πρόσφατο παρελθόν για να συνειδητοποιήσουμε και να κατανοήσουμε σε βάθος όλα όσα συμβαίνουν γύρω μας.
Στο δοκίμιο «Καταστροφές και θρίαμβοι», που κυκλοφόρησε το καλοκαίρι, επιχείρησε να «ξαναδιαβάσει» την ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας και να κάνει μια ρηξικέλευθη αποτίμηση της πορείας της, εντάσσοντας τη σημερινή κρίση στη συνολικότερη ερμηνεία της ελληνικής ιστορίας.
Στο νέο του βιβλίο με τίτλο «Εμφύλια Πάθη », που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, ο Στάθης Καλύβας μαζί με τον Νίκο Μαραντζίδη, καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, παρουσιάζουν είκοσι χρόνια μελετών του εμφυλίου πολέμου. Μέσα από 23 ερωτήσεις που είναι διατυπωμένες με σαφήνεια, οι δυο πανεπιστημιακοί επιχειρούν μια συνολική ερμηνεία αυτής της εξαιρετικά σύνθετης ιστορικής περιόδου που δημιούργησε ένταση, διχόνοια και πάθη και τραυμάτισε τη συλλογική μας μνήμη. Οι ερωτήσεις ξεκινούν από τον ορισμό του εμφυλίου πολέμου και καταλήγουν στην κληρονομιά που μας άφησε η οποία είναι ορατή ακόμη και σήμερα, εξήντα πέντε χρόνια μετά το τέλος του πόλεμου. Το καθένα από τα κεφάλαια του βιβλίου αποτελεί απάντηση σε μια μεγάλη ερώτηση γύρω από τα γεγονότα του εμφυλίου, όπως για παράδειγμα:
- Τι προηγήθηκε του εμφυλίου πολέμου;
- Πότε και πώς ξεκίνησε και οργανώθηκε η Αντίσταση;
- Τι ήταν και γιατί απέτυχε η Συμφωνία της Βάρκιζας;
- Πώς κλιμακώθηκε η εμφύλια σύρραξη το 1946;
- Τι ήταν ο Δημοκρατικός Στρατός της Ελλάδας;
- Τι ήταν το «παιδομάζωμα» και για ποιο λόγο έγινε;
Οι δύο συγγραφείς δεν είναι ιστορικοί και δεν διεκδικούν τις δάφνες μιας αυστηρής ιστορικής καταγραφής των γεγονότων. Μέσα από τις απαντήσεις που δίνουν, όμως, προσφέρουν μια ευρύτερη και πιο σφαιρική ερμηνεία του εμφυλίου πολέμου. Η μελέτη αυτή «στοχεύει στην ενίσχυση της ιστορικής αυτογνωσίας μας, την εμβάθυνση των γνώσεων μας και την επέκταση του δημόσιου διαλόγου για τη δύσκολη αυτή στιγμή της πρόσφατης ιστορίας μας» σημειώνουν στον πρόλογο του βιβλίου και διευκρινίζουν: «Τα τελευταία χρόνια γίναμε μάρτυρες μιας κατάστασης που δύσκολα θα μπορούσαμε να είχαμε φανταστεί, καθώς στοιχεία της ιστορίας της δεκαετίας τους '40 αναβίωσαν με έναν άρρωστο και επιθετικό τρόπο στον δημόσιο βίο της χώρας ως πολιτικά συνθήματα και πολιτική συμπεριφορά (...) Η κρίση δεν αρκεί για να εξηγήσει γιατί η δημόσια αναφορά στον εμφύλιο πόλεμο, και γενικότερα στη δεκαετία του '40, πήρε τη συγκεκριμένη μορφή που πήρε, ούτε γιατί εμφυλιοπολεμικά συνθήματα αποτέλεσαν το μέσο με το οποίο εκδηλώθηκαν τα ένστικτα ορισμένων ανθρώπων».
Τα «Εμφύλια πάθη» είναι ένα δοκίμιο γραμμένο με συνοπτικό τρόπο και άμεση γραφή που απευθύνεται στο ευρύ κοινό. Η συγκεκριμένη μελέτη δεν προσκομίζει οριστικά και τελεσίδικα συμπεράσματα και δεν δίνει απαντήσεις σε όλες τις ερωτήσεις. Προσφέρει, όμως, μια καθαρή και έντιμη ματιά σε μια ταραγμένη περίοδο που έχει αφήσει τραύματα στην ελληνική κοινωνία, τραύματα τα οποία, όπως φαίνεται, δεν έχουν κλείσει ακόμη.
Καθώς τα χρόνια περνούν, και λίγοι είναι πια όσοι έζησαν τον Εμφύλιο, και οι νέες γενιές είναι απαλλαγμένες από τα πάθη και τον διχασμό του παρελθόντος, το βιβλίο αυτό εξυπηρετεί έναν σημαντικό σκοπό: προσφέρει την δυνατότητα στον αναγνώστη να προσεγγίσει το παρελθόν με νηφαλιότητα και ψυχραιμία, να δει τα γεγονότα στις πραγματικές τους διαστάσεις, να σκεφτεί και να βρει απαντήσεις στις δικές του ερωτήσεις. Γιατί όπως σημειώνουν και οι συγγραφείς στο τέλος του βιβλίου: «Η ικανότητα μιας κοινωνίας να προσεγγίζει κριτικά και νηφάλια το παρελθόν της είναι δείκτης της ποιότητας της παιδείας και του επιπέδου ανάπτυξής της, καθώς και εγγύηση για το δημοκρατικό μέλλον της». Χρειαζόμαστε περισσότερα τέτοια βιβλία.
INFO
ΕΜΦΥΛΙΑ ΠΑΘΗ. 23 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ
Συγγραφείς: Στάθης Καλύβας & Νίκος Μαραντζίδης
Εκδόσεις Μεταίχμιο
Σελ.: 528
Τιμή: 16,60 €
Στάθης Καλύβας
Νίκος Μαραντζίδης