Τέσσερα χρόνια μετά το αμφιλεγόμενο «Κοιμητήριο της Πράγας», ο πολύ αγαπητός και στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό συγγραφέας Ουμπέρτο Έκο επιστρέφει με ένα μυθιστόρημα αφιερωμένο στην «τέταρτη εξουσία», γεμάτο θεωρίες συνομωσίας, παραπληροφόρηση και διαπλεκόμενα συμφέροντα.
Ένας μυστηριώδης επιχειρηματίας που δραστηριοποιείται στον χώρο του τουρισμού, των εκδόσεων και έχει διάφορα σκοτεινά πάρε-δώσε με πολλούς αποφασίζει να εκδώσει μια εφημερίδα που θα είναι αφιερωμένη στην αναζήτηση της αλήθειας. Η εφημερίδα «Αύριο» θα κυκλοφορήσει στην αρχή πιλοτικά, σε δώδεκα αντίτυπα μηδέν: 0/1, 0/2, 0/3 κλπ. Στόχος του επιχειρηματία είναι να αποκτήσει επιρροή και στη συνέχεια πρόσβαση στους ανώτερους κύκλους των μεγάλων οικονομικών συμφερόντων. Ο διευθυντής της εφημερίδας γνωρίζει πολύ καλά ότι το «Αύριο» θα χρησιμοποιηθεί εκβιαστικά από τον χρηματοδότη του και ουσιαστικά δεν πρόκειται να κυκλοφορήσει ποτέ. Ωστόσο, οι δημοσιογράφοι που συγκροτούν την συγγραφική ομάδα δεν γνωρίζουν τίποτε, δουλεύουν σκληρά πιστεύοντας ότι με τον τρόπο αυτό χτίζουν το μέλλον τους. Μέσα από τις συναντήσεις και τις συζητήσεις τους περνάει ολόκληρη η ιστορία της σύγχρονης Ιταλίας: η πτώση του φασισμού, ο θάνατος του Μουσολίνι, η μυστική επιχείρηση Gladio, οι βομβιστικές επιθέσεις, το πραξικόπημα του πρίγκιπα Μποργκέζε, η δολοφονία του δικαστή Φαλκόνι κ.ά.
Από την πλευρά του ο Σιμέι, ο κυνικός διευθυντής της εφημερίδας, είναι προετοιμασμένος να βγει κερδισμένος από αυτό το πείραμα: θα εκδώσει το βιβλίο που θα αφηγείται την «ηρωική μάχη» που έδινε καθημερινά, έναν ολόκληρο χρόνο, για να κυκλοφορήσει το «Αύριο», η εφημερίδα που θα έλεγε την αλήθεια και μόνο την αλήθεια στους αναγνώστες. «Θα είναι μια βόμβα που θα μου αποφέρει μια περιουσία σε συγγραφικά δικαιώματα» παραδέχεται στον γραφιά που προσλαμβάνει για να γράψει το βιβλίο του. Χειρισμοί, παραπληροφόρηση, σκοπιμότητες, θεωρίες συνομωσίας, ο διευθυντής της εφημερίδας χειρίζεται με αριστοτεχνικό τρόπο τόσο τους συνεργάτες του όσο και το φανταστικό αναγνωστικό του κοινό. «Σήμερα για να αντικρούσεις μια κατηγορία, δεν χρειάζεται να αποδείξεις το αντίθετο, αρκεί να απαξιώσεις εκείνον που σε κατηγορεί» συμβουλεύει την συντακτική του ομάδα. Το λειτούργημα του δημοσιογράφου μοιάζει να έχει χάσει τον δρόμο του. «Οι εφημερίδες διδάσκουν στον κόσμο πώς πρέπει να σκέφτεται» παραδέχεται κάποια στιγμή ο Σιμέι και εξηγεί: «Ο κόσμος στην αρχή δεν ξέρει τι τάσεις έχει, μετά του λέμε εμείς και συνειδητοποιεί ότι όντως τις έχει».
Στην πρόσφατη παρουσίαση του μυθιστορήματος στο Παρίσι, ο Ουμπέρτο Έκο δήλωσε ότι στόχος της λογοτεχνίας είναι να κάνει τον αναγνώστη πεσιμιστή, να τον υποχρεώσει να σκεφτεί, να τον προβληματίσει. Στο «Φύλλο μηδέν» παρουσιάζει με αρκετά απλοϊκό, σχεδόν γκροτέσκο τρόπο, την δημιουργία μιας κακής εφημερίδας, μιας εφημερίδας που μοναδικό στόχο έχει να χρησιμοποιηθεί ως όχημα εκβιασμού. Ο Έκο μοιάζει να θέλει να μιλήσει στον αναγνώστη για όλα όσα συμβαίνουν γύρω του: τα διαπλεκόμενα οικονομικά συμφέροντα, τη λειτουργία του Τύπου, τα σκάνδαλα, τις μηχανορραφίες, τη συστηματική παραπληροφόρηση, τη λασπολογία, τις θεωρίες συνομωσίας. Φροντίζει να του θυμίσει ότι δεν πρέπει να δίνει τόσο μεγάλη σημασία σε όσα βλέπει στην τηλεόραση και διαβάζει στις εφημερίδες.. «Ζούμε μες στο ψέμα και, αν ξέρεις ότι σου λένε ψέματα, πρέπει να ζεις μες στην υποψία» λέει κάποια στιγμή ο Μπραγκαντότσο, ο σχεδόν παρανοϊκός δημοσιογράφος που έχει αφιερώσει τη ζωή του στην έρευνα για την πιο σατανική πλεκτάνη που γνώρισε η Ιταλία μετά τον Πόλεμο.
Όλα είναι θέμα αφήγησης, λέει για άλλη μια φορά ο μεγάλος ιταλός σημειολόγος, συγγραφέας του εμβληματικού μυθιστορήματος «Το όνομα του ρόδου». Το «Φύλλο μηδέν» πραγματεύεται έναν θέμα που αφορά όλους τους πολίτες της σημερινής δημοκρατίας οι οποίοι οφείλουν να είναι επιφυλακτικοί απέναντι στα μέσα ενημέρωσης. Οι δημοσιογράφοι φαίνεται να χειρίζονται το αναγνωστικό τους κοινό αλλά, την ίδια στιγμή, ο ίδιος ο συγγραφέας μοιάζει να ξεγελάει τους αναγνώστες του. Όλα είναι θέμα αφήγησης. Το «Φύλλο μηδέν» είναι ένα μυθιστόρημα που μάλλον θα απογοητεύσει τους θαυμαστές του σπουδαίου Έκο: επιφανειακή αφήγηση, χαλαρή ανάπτυξη, ένα τετριμμένο θέμα που έχει απασχολήσει συγγραφείς και στο παρελθόν, κουρασμένοι ήρωες, μια ιστορία που φαίνεται να μην έχει λόγο ύπαρξης. Οι 242 σελίδες του βιβλίου μοιάζουν πολύ «φτωχές» για έναν συγγραφέα του επιπέδου του Ουμπέρτο Έκο.
INFO
ΦΥΛΛΟ ΜΗΔΕΝ
Συγγραφέας: Umberto Eco
Μετάφραση: Έφη Καλλιφατίδη
Εκδόσεις Ψυχογιός
Σελ. 248
Τιμή: 14,40 €