«Σχεδόν αθώοι». Κάτω από αυτές τις δύο λέξεις κάθεται το εντυπωσιακού περιεχομένου, αριθμού έργων και πανστρατιάς καλλιτεχνών πρόγραμμα που ανακοίνωσε το θέατρο Πόρτα, με ένα δυνατό πάρτι. Με μια γιορτή για τη λήξη μιας χρονιάς εντυπωσιακής, μιας χρονιάς δικαίωσης, μέσα στην οποία η Πόρτα επέστρεψε, μόνη, χωρίς δίχτυ ασφαλείας, σ' ένα περιβάλλον οικονομικών κραδασμών, και κατόρθωσε όχι απλώς να μη βουλιάξει αλλά να δημιουργήσει έργο, να αρθρώσει ξεκάθαρη ταυτότητα και να τέρψει το κοινό με καλό, σύγχρονο, απενοχοποιημένο θέατρο.
(Θωμάς Μοσχόπουλος, Αργύρης Ξάφης on the decks στο πάρτι)
Η απενοχοποίηση μένει. Ομως τώρα, καθώς η Πόρτα μπαίνει στη δεύτερη χρονιά της επιστροφής της, είναι και η ώρα να γίνει μια βαθιά ανατομία των ψευδαισθήσεων, να ξεγυμνωθούν οι πλάνες, να διαχωρίσουμε το αθώο από το ένοχο. Η επιλογή των έργων δεν έγινε με αυτή τη λογική, με αυτή την προτεραιότητα. Μάλλον η διαδικασία λειτούργησε ανάποδα. «Επιλέγεις κάποια πράγματα και σιγά σιγά διαπιστώνεις πως έχουν επιλεγεί με ένα κριτήριο», μας εξηγεί ο Θωμάς Μοσχόπουλος. «Ενα κριτήριο που διαπιστώνεις πως συνδέει αυτές τις επιλογές, οι οποίες δεν είναι τελικά εντελώς τυχαίες. Αντανακλούν μια στιγμή, και βέβαια το προσωπικό σου γούστο. Διαπιστώνεις πως διαμορφώθηκε αυτό το κριτήριο, υπό τις παρούσες φάσεις».
Ετσι στις «Σκοτεινές Γλώσσες» αναρωτιόμαστε πόσο μπορούμε να εμπιστευτούμε έναν άγνωστο, αλλά και πόσο γνωρίζουμε αυτούς που είναι δίπλα μας. Στο «This is war» μια ομάδα Καναδών στρατιωτών στο Αφγανιστών μας αναγκάζουν να αναλογιστούμε πού πραγματικά είναι ο πόλεμος, ποιος είναι αθώος και ποιος ένοχος». Στο «Ιδιοτροπίες της Μαριάννας» η ιστορία της ερωτικής δίνης αποκαλύπτει την συντριβή των γλυκόπικρων πλανών. Στο «Οι αναρωτήσεις του οικότροφου Τέρλες» - που νιώθεις ένα τράβηγμα στο στομάχι καθώς το θέμα σε στέλνει σε ένα παραπλήσιο θέμα της επικαιρότητας που μας συγκλόνισε- ένας φοιτητής αποχαιρετά την αθωότητά του και αμφισβητεί την ηθική. Τα κείμενα της Πατρίτσια Χάισμιθ στα χέρια των Ακύλλα Καραζήση και Νίκου Χατζόπουλου καθιστούν διαυγή και αναγκαία τη συνθήκη του νουάρ. Ο Νίκος Καραθάνος υπόσχεται μια Βραζιλιάνικη Ραψωδία και αν και δεν αποκαλύφθηκαν πολλά για το έργο νιώθεις βέβαιος πως οι λέξεις πλάνη, παρακμή και έκρηξη θα διατρέξουν την ατμόσφαιρα του έργου. Τέλος, η σύμπραξη του θεάτρου Πόρτα με το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Κοζάνης (μια συνέργεια πρωτοποριακή για το χώρο του θεάτρου και με συμβολισμούς όχι μόνο συνύπαρξης αλλά και εξωστρέφειας πέρα από στερεότυπες χωρικές οριοθετήσεις) για «Το καινούριο σπίτι» του Γκολντόνι, φέρνει στην Αθήηα την ξεκαρδιστική ιστορία μιας κοινωνίας που πνίγεται στα χρέη και αδυνατεί να συμβιβαστεί με την πραγματικότητα. Και όπως διαβάζω στο πρόγραμμα με ένα κλείσιμο το ματιού: «Μια ιταλική κωμωδία ηλικίας τριών αιώνων, η οποία, φυσικά, καμία σχέση δεν έχει με την Ελλάδα του σήμερα…»
«Σχεδόν αθώοι;», αναρωτιέμαι διαβάζοντας το πρόγραμμα. Η' μήπως το τέλος της αθωότητας; «Ισως. Ομως το τέλος της αθωότητας, είναι πάντα η αρχή μιας καινούριας» λέει ο Θωμάς Μοσχόπουλος. «Αυτό που θεωρείται αθωότητα, συχνά είναι απλά μια πλάνη που τελειώνει, για να ξεκινήσει μια άλλη διάθεση για κάτι καινούριο. Μου συνέβη αυτό και με την ιστορία του Πόρτα. Αναγκαστικά στηρίζεσαι πάλι σε μια αθωότητα, όμως αυτή τη φορά βλέπεις τα πράγματα με μια απλότητα μεν, αλλά χωρίς την αφέλεια της προηγούμενης φοράς. Κρατάς από την αθωότητα κάποια πράγματα που σε αντιπροσωπεύουν και προχωράς.»
Αθώος ξανά, αλλά λιγότερο αφελής, συνεπώς. Με την κρίση και τη συνθήκη της αβεβαιότητας κυρίαρχη. «Η απελπισία μπορεί να σε οδηγήσει σε λύσεις, αρκεί να μπεις σε διαδικασία πράξης, Να μη συζητάς μέχρι εξαντλήσεως των αποθεμάτων», λέει ο Θωμάς Μοσχόπουλος. Η Πόρτα θα πάρει το ρίσκο ξανά, ελπίζοντας ότι θα έχει και πάλι το μεγάλο ενδιαφέρον και την ανταπόκριση που είχε πέρυσι (να μην ήταν κάτι περιστασιακό, η πρώτη περιέργεια για το νέο). «Θα δοκιμάσουμε. Το πολύ πολύ να να μην τα καταφέρουμε και να κλείσει το θέατρο όπως είχε και πριν», λέει ο Μοσχόπουλος.
Η προσπάθεια θα γίνει αυτή τη φορά με ακόμα μεγαλύτερη εξωστρέφεια, με διάτρηση ορίων και συνόρων. Χαρακτηριστική είναι η συνεργασία του Θεάτρου Πόρτα με το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Κοζάνης. Θα φέρει το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ την εξολοκλήρου δική του παραγωγή, το «Καινούριο σπίτι » του Γκολντόνι σε σκηνοθεσία Γιάννη Μόσχου, ενώ θα είναι συμπαραγωγός σε ένα συγκλονιστικό κείμενο που θα παρουσιαστεί στην παιδική σκηνή. Στο «Ποιός είναι ο Δόκτωρ Κόρτσακ» του Ντέιβιντ Γκρεγκ παρουσιάζεται η ιστορία του Κόρτσακ, πρόδρομου μιας σειράς εκπαιδευτικών τάσεων σχετικά με τα δικαιώματα των παιδιών. Οι παιδαγωγικές ιδέες του Κόρτσακ, αλλά και τα όσα εφάρμοσε στο ορφανοτροφείο του, αν και αποτέλεσαν τη βάση για τη διαμόρφωση των σημερινών μας ιδεών σε σχέση με τα παιδιά και τη διαπαιδαγώγηση τους, μπορούν να θεωρηθούν ακόμα και σήμερα πρωτοπόρες. Πάνω τους βασίστηκε η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Παιδιού το 1959, καθώς και η «Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού», η οποία εγκρίθηκε από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ το 1989. «Εχει ρίσκο ακόμη και οικονομικό αυτή η παράσταση και για το ΔΗΠΕΘΕ» τονίζει ο Θωμάς Μοσχόπουλος.
Μιλά για την ανάγκη της εξωστρέφειας προς κάθε κατεύθυνση. Προς τα έξω και προς τα μέσα. Σε αυτό το πλαίσιο άλλωστε ο πολυβραβευμένος Καναδός σκηνοθέτης Άλαν Ντίλγουορθ, συνεργάτης του σπουδαίου Βρετανού συγγραφέα Έντουαρντ Μποντ και βασικός συντελεστής του σημαντικότερου ίσως θεάτρου σύγχρονου ρεπερτορίου του Τορόντο, του Soul and Pepper Theatre, θα σκηνοθετήσει για την Πόρτα το «This is War» της νεότατης Χάνα Μόσκοβιτς. «Η εξωστρέφεια θα είναι η λύση που όλοι χρειαζόμαστε».
Και ταυτόχρονα, πλήθος καλλιτεχνών και ηθοποιών δομούν το πρόγραμμα της Πόρτας, περισσότερο από πέρυσι: «Οποιος θέλει να πάρει το ρίσκο το παίρνει. Δεν είναι ομπρέλα προστασίας το Πόρτα. Λέμε εμείς σας δίνουμε αυτά, αν θέλετε, ελάτε μαζί μας» σημειώνει ο Θωμάς Μοσχόπουλος και προσθέτει «Το μεγαλο στοίχημα θα είναι να συνυπάρξουμε κάτω από κανόνες και όρους παιχνιδιού. Η συγκατοίκηση είναι δύσκολη μόνο αν δεν υπάρχει ξεκάθαρο πλάνο.
Η νέα αθωότητα, κάπως σαν η νέα, πιο σοφή ορμή. « Θα κάνουμε ακόμα περισσότερα με τη νέα αθωότητα και τη λιγότερη αφέλεια. Πρέπει διαρκώς να επαναξιολογείς. Μειώνονται έτσι οι εξιδανικεύσεις, πράγματα που θεωρείς ντεφάκτο δοκιμάζονται επιτέλους στην πράξη. Αλλα δικαιώνονται, άλλα αθωώνονται, άλλα όχι».
Το ίδιο ισχύει και για τα έργα της λεγόμενης παιδικής σκηνής. Το ροζ τελείωσε. H αρχή έγινε ουσιαστικά πέρυσι με «Το μυστήριο της Πολιτείας Χάμελιν». «Το έργο είχε τρία φινάλε: ένα happy end, ένα περιπετειώδες, ένα σκοτεινό», εξηγεί ο Θωμάς Μοσχόπουλος. «Καλούσαμε τα παιδιά να διαλέξουν το φινάλε που προτιμούν. Ούτε μια φορά δεν επέλεξαν το happy end. Τα happy end εξυπηρετούν τους γονείς και τους δασκάλους που δεν ξέρουν πως να απαντήσουν στις ερωτήσεις των παιδιών. Ενας από τους λόγους που επιλέξαμε το έργο για τον Κόρσακ, είναι και προκειμένου να ανοίξει ένας διάλογος και να ασχοληθούν προσωπικά γονείς και δάσκαλοι. Φέρνουν τα παιδιά στο θέατρο σαν μικρό κοπάδι. Αυτό πρέπει να σταματήσει.»
Στα θεατρικά για παιδιά «από 1 ως 101 ετών» συμπεριλαμνάνονται επίσης το «Μικρό-Μικρό, Μεγάλο-Μεγάλο» (βρεφικό θέατρο) των Θωμά Μοσχόπουλου και Χρήστου Παπαδόπουλου, το «Πιάνω παπούτσι πάνω στο πιάνο» από το Patari Project που βασίσεται στη Σταχτοπούτα του Sergei Prokofiev. Επίσης, πάνω στη σκηνή του Πόρτα, η «ψυχή» του θεάτρου, Ξένια Καλογεροπούλου, θα συνεχίσει για δεύτερη χρονιά τις αφηγήσεις παραμυθιών από όλον τον κόσμο για μικρούς ακροατές. Η μουσική, ο χορός και η όπερα όχι μόνο θα έχουν παρουσία και φέτος, αλλά περισσότερες προτάσεις και πρωτότυπες παραγωγές.
Τέλος, τον Οκτώβριο θα παρουσιαστούν σε επανάληψη τέσσερις από τις παραγωγές τις προηγούμενης σαιζόν για πολύ περιορισμένο αριθμό παραστάσεων. Πρόκειται για «Το μυστήριο της πολιτείας Χάμελιν», το «Λίλιομ», το «Μότζο» και το «Elvedon».
Ακολουθεί αναλυτικά το πρόγραμμα της Πόρτας για την επόμενη σεζόν, με περιλήψεις έργων και συντελεστές, στο http://www.porta-theatre.gr/index.php/el/